Գաբրիէլ եպիսկոպոս Մարաշցի
Գաբրիէլ Վրտ․ Մարաշցին (- 21 Ապրիլ 1867), որ 7 տարի Աղեքսանդրիա ծառայած էր, Գահիրէ պաշտօնի կը կոչուի Երուսաղէմի Պատրիարքին կողմէն, երբ 1832-ին Երուսաղէմէն Եգիպտոս ղրկուած իբրեւ նուիրակ՝ Կիրակոս Երուսաղէմցի Մնացականեանը կը հրաժարի Եգիպտոսի առաջնորդութենէն։
| Գաբրիէլ եպիսկոպոս Մարաշցի | |
|---|---|
| Մահացած է | 21 Ապրիլ 1867 |
Գահիրէի հայերը սակաւաթիւ էին, հազիւ քանի մը հարիւր հոգի։ Ս. Սարգիս մատուռը իր անուամբ անշարժ կալուած չունէր եւ առաջնորդարանի վերնայարկին մէկ սենեակը կը գրաւէր։ Գաբրիէլ վարդապետի ջանքով մատուռին տեղը Ս․ Աստուածածին եկեղեցին կառուցուեցաւ․ ծախսը՝ 120000 Ֆրանք։ 1838-ին շինարարութիւնը աւարտեցաւ։
Եգիպտահայերը նամակ կը գրեն Պօղոս Պատրիարքին։ Նամակին մէջ կը խնդրեն Գաբրիէլ Վարդապետի ծառայութիւններուն համար, անոր շնորհուի եպիսկոսպոսի աստիճան։ Պօղոս Պատրիարք կը հաւանի եւ 15 Յունիս 1839-ին Գաբրիէլ վարդապետ Կիլիկիոյ Միքայէլ Կաթողիկոսի ձեռամբ եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի։ Նոյն տարուան վերջը 17 Դեկտեմբեր 1839-ին եկեղեցին կ'օծուի եւ կը կրէ հետեւեալ արձանագրութիւնը։ Նոյն թուականին կը կառուցուին Սուրբ Մինաս եկեղեցին եւ Կոյս Մարիամ մատուռը։
«Կարողութեամբն Աստուծոյ կառուցաւ Սուրբ Տաճարս նորաահման յանուն Սրբոյ Աստուածածնի արդեամբ Լուսաւորչի ի վայելումն Ազգիս Հայոց որ յԵգիպտոս աշխատութեամբ Մարաշցի Գաբրիէլ Սրբազան Մահտեսի Եպիսկոպոսի ի միաբանութենէ Սրբոյ Երուսաղէմի ի 1839 ի 17 Դեկտեմբերի»
Միեւնոյն ժամանակ Երուսաղէմի Զաքարիա Պատրիարքը կոնդակով Եգիպտոս առաջնորդ կը ղրկէ Դաւիթ Վարդապետը։ Եգիպտոսի գաղութը, գոհ իր առաջնորդէն, չընդունիր այս որոշումը եւ Գաբրիէլ Մարաշցի Եպիսկոպոսը Եգիպտոսի թեմի անկախութիւնը կը հռչակէ։
Գաբրիէլ Սրբազանը Գալուստեանի բարերարութիւններուն գլխաւոր թելադիրը եղած է։
1843-ին Պօղոս Եուսուֆ պէյ կը մահանայ։ Ան իր կենդանութեան կտակ մը ձգած էր, որ Գաբրիէլ Սրբազանի ջանքերով կը պահպանուի։
Գաբրիէլ եպիսկոպոս հետամուտ եղած է նիւթական օժանդակութիւն ապահովելու եգիպտահայ գաղութին կարիքներուն համար։ Անոր օրով ազգը կ'ունենայ նաեւ կալուածներ եւ առանձնաշնորհումներ։
Խտիվ Սայիտ փաշա 500 ոսկիի չափ նուիրած է իրեն՝ աղքատներուն տալու համար։ Օր մը Սայիտ փաշայի հետ տեսակցած ատեն եպիսկոպոսը կ'ըսէ «Աղքատները գիշերը երազս կու գան եւ կը մեղադրեն զիս, թէ իրենց համար ինչո՞ւ չեմ խնդրեր Ձեր Բարձրութեան հանրածանօթ գթութիւնը»։ Իշխանը կը խնդայ, Սրբազանը կը խնդրէ եւ կը ստանայ 600 ֆէտտան (մէկ Ֆէտտան 4200 քառակուսի կանգուն է) հողի տարածութեամբ ագարակ մը, վերին Եգիպտոսի մէջ ։ Երեք տարի վերջ օր մը փաշան կը հարցնէ Սրբազանին, թէ ինչպէ՞ս է առաջնորդարանի ելեւմտական վիճակը, Սրբազանին պատասխանը կ'ըլլայ թէ՝ «տարեկան արդիւնքը բաժնեցի, բաժնողին բան չմնաց» Ուրեմն, կ'ըսէ բարեսիրտ փաշան, բաժնողին պէտքերուն համար կը նուիրեմ ուրիշ ագարակ մը եւ կը շնորհէ 400 ֆէտտան հող եւս ստորին Եգիպտոսի մէջ, որուն կալուածագիրն ալ աղքատաց անունով կը հանուի։
1859-ին հիւանդութեան պատճառաւ Գաբրիէլ եպիսկոպոս կը մեկնի Իտալիա․ բուժուելէն ետք կը վերադառնայ Եգիպտոս։
Գաբրիէլ Եպիսկոպոս ծեր եւ հիւանդոտ ըլլալուն, 1863-ին Եգիպտոս կու գայ Մեսրոպ Վ. (ապագային Մեսրոպ Եպս. Սուքիասեան) Սահմանադրութիւնը գործադրելու համար։ Ըստ հայ համայնքի վաւերացուած կանոնագրութեան, թեմի ընտրութիւններ տեղի կ'ունենան եւ ժողովրդական քուէով առաջին թաղական խորհուրդը կ'ընտրուի ։
Մեսրոպ Վ.ի մեկնումէն ետք թաղականութիւնը Պոլսոյ Պատրիարքարանէն կը խնդրէ փոխանորդ մը ու կը ղրկուի՝ Մկրտիչ Եպս. (ապա կաթողիկոս Կիլիկիոյ), որ 2-3 տարի պաշտօնավարելէ ետք, ժողովուրդի դժգոհութենէն՝ կը ձգէ պաշտօնը։ Անոր կը յաջորդէ Տ. Կարապետ քհ. Անամալի, որ Գաբրիէլ Սրբազանի միակ ձեռնասունն էր։
Գաբրիէլ Եպիսկոպոս քաշուելով Մար Մինայի գերեզմանատան դիմացը գտնուող Ազգին Տան մէջ, առաձնացած կ'ապրի։ Կը մահանայ 21 Ապրիլ 1867-ին եւ կը թաղուի Գահիրէի եկեղեցւոյ մէջ։ 1867-ին եգիպտահայ թեմը կը միանայ Պոլսոյ Պատրիարքարանին։
Դամբարան Գաբրիէլ Եպսկոպոս Մարաշցիի
Դերզգօն հովիւ հօտին Քրիստոսի,
Արք Եպիսկոպոս հայկազեան տոհմի
Բարեխնամ տեսուչ հոգւոյ ամենի
Րաբունի ընտիր պատւոյ արժանի
Ի Մարաշ ծնեալ ընիկ հայրենօք
Էր ծաղկեցուցիչ տեղւոյս տաճարօք
Լի ես դու ուրեմն տապան գեղապանծ
Բարեօք որ կրես զայս պատուական գանձ
Յամի տեառն 1867 Ապրիլ 22
Աղբիւրներ Խմբագրել
Արտաքին յղումներ Խմբագրել
Եգիպտոսի հայ համայնքը, արեւելահայերէն Archived 2019-07-25 at the Wayback Machine.