Զարեհ Ա. Կաթողիկոս

Զարեհ Ա. (1915 Մարաշ - 18 Փետրուար, 1963):

Զարեհ Ա.
Ծնած է	1915
Ծննդավայր	Մարաշ
Մահացած է	18 Փետրուար, 1963
Մահուան վայր	Անթիլիաս, Մաթնի շրջան, Լեռնային Լիբանանի նահանգ, Լիբանան
Քաղաքացիութիւն	Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Մասնագիտութիւն	Պրիւքսելի համալսարանի հայագիտութեան եւ արեւելագիտութեան դասընթացքներ

Կենսագրութիւն

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Զարեհ Ա. Կաթողիկոս Ա. ծն.՝ 1915-ին Մարաշ, Փայասլեան յարկի տակ: Վախճանած է 18 Փետրուար, 1963: Պար­զու­թեան ու հա­մես­տու­թեան ար­ժա­նիք­նե­րով ու շնորհք­նե­րով օժտուած Վե­հա­փառ մըն էր Զարեհ Ա. Կաթողիկոսը:

Զարեհ Ա. Կաթողիկոս իր անանձնական մօտեցումով, ներողամտութեան ոգիով եւ անսահման բարութեամբ ու նուիրումով մեծ ներդրում ունեցաւ պառակտուածութեան՝ 20 Փետրուար 1956-ի իրադարձութեանց վերաբերեալ՝ իր ընտ­րու­թեան նա­խօ­րէին հա­կա­դաշ­նակ­ցա­կան ճա­կա­տի տխրահռ­չակ ա­նար­գու­մի քայ­լե­րէն, անց­նե­լով ­իր ընտ­րու­թիւ­նը «ան­վա­ւեր» հռչա­կե­լու եր­ջան­կա­յի­շա­տակ ­Վազ­գէն Ա. Ա­մե­նայն ­Հա­յոց ­Կա­թո­ղի­կո­սին պար­տադ­րո­ւած եւ ա­նոր կող­մէ ստո­րագ­րո­ւած կոն­դա­կէն (որ խորհր­դա­յին­նե­րու «ընտ­րա­կան պար­գեւ»ը ե­ղաւ՝ Էջ­միած­նին ար­գի­լե­լով, որ իր մաս­նակ­ցու­թիւ­նը բե­րէ իր կա­թո­ղի­կոս օ­ծու­մին) եւ հաս­նե­լով սփիւռ­քի տա­րած­քին հա­կա­մարտ թե­մե­րու ա­ռա­ջա­ցու­մին՝ հայ ժո­ղո­վուր­դը ապ­րե­ցաւ իր ժա­մա­նա­կա­կից պատ­մու­թեան դառ­նա­գոյն հանգ­րո­ւա­նը, այդ տխուր եւ դառն էջերը փակելու եւ համերաշխութեան ու միասնականութեան ենթահող պատրաստելու 1960-ականներու շրջադարձին մէջ, որ բա­րե­բախ­տա­բար ե­ղաւ նաեւ վեր­ջին ու եզ­րա­փա­կիչ ա­րա­րը՝ ազ­գա­յին պա­ռակ­տու­մի օ­տա­րա­մուտ գրգռու­թեանց է­ջը գո­ցե­լու եւ, ­Հայ դա­տի պա­հան­ջա­տի­րու­թեան ներշնչու­մով, հա­յոց ազ­գա­յին միաս­նա­կա­նու­թեան ու­ղին բա­նա­լու ա­ռու­մով։

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Զարեհ Ա. Կաթողիկոս 1931-ին եղաւ Մեծն Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Անթիլիասի նորահաստատ դպրեվանքին անդրանիկ սաներէն: 1933-1938 հետեւեցաւ Պրիւքսելի համալսարանի հայագիտութեան եւ արեւելագիտութեան դասընթացքներուն:

1939-ին Զարեհ վարդապետ առաջնորդական տեղապահ ընտրուեցաւ Հալէպի թեմին, որուն առաջնորդութեան կոչուեցաւ 1943-ին: 1947-ին եպիսկոպոս ձեռնադրուեցաւ երջանկայիշատակ Գարեգին Ա. Յովսէփեան կաթողիկոսի կողմէ, որուն 1952-ի վախճանումէն ետք, շուրջ չորս տարի տեւած ու Հայաստանեայց եկեղեցին պառակտման եզրին հասցուցած ազգային, քաղաքական եւ գաղափարական բուռն վէճերէ ու հակամարտութիւններէ յետոյ, 20 փետրուար 1956-ին Զարեհ Ա. ընտրուեցաւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Կաթողիկոսական իր պաշտօնավարութեան կարճատեւ` 7-ամեայ շրջանին, որքան բարեացակամ ու ներողամիտ գտնուեցաւ անձնապէս իր դէմ կատարուած գռեհկագոյն բանսարկութիւններուն եւ վարկաբեկման արշաւներուն նկատմամբ, նոյնքան հաստաբուն կաղնիի պէս աներեր կանգնեցաւ ամէն կարգի յորձանքներու դէմ ու անխախտ հաւատքով փարեցաւ Կիլիկեան Ս. Աթոռի անկախութեան արժանաւորապէս տէր կանգնելու իր կոչումին եւ առաքելութեան:

եր­ջան­կա­յի­շա­տակ Զարեհ Ա. Կաթողիկոս ­Փա­յաս­լեան ­Կա­թո­ղի­կո­սի յե­տա­դարձ հա­յեաց­քով կա­տա­րած ար­ժե­ւո­րու­մը իր ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ գա­հա­կալ ընտ­րու­թեան՝ 20 ­Փետ­րո­ւար 1956-ի ի­րա­դար­ձու­թեանց վե­րա­բե­րեալ: Իր կա­թո­ղի­կոս ընտ­րու­թեան 6րդ ­տա­րե­դար­ձը հան­դի­սա­ւո­րա­պէս նշող ­Կի­լի­կեան Միա­բա­նու­թեան ուղ­ղե­լով իր պատ­գա­մը՝ ­Զա­րեհ Ա. ­Վե­հա­փառ հե­տե­ւեա­լը յայ­տա­րա­րեց 20 ­Փետ­րո­ւար 1962-ին.

«­Սի­րե­լի միա­բան եղ­բայր­ներ, սի­րե­լի սա­ներ, ի սրտէ շնոր­հա­կալ եմ ձեր սրտա­բուխ եւ ազ­նիւ ար­տա­յայ­տու­թիւն­նե­րուն հա­մար, ո­րոնք վստահ եմ կը բխին նոյն­քան ազ­նիւ սրտե­րէ: ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ կա­թո­ղի­կոս ընտ­րո­ւե­լուս վե­ցե­րորդ տա­րե­դար­ձը զիս կը լեց­նէ ան­գամ մը եւս ցա­ւա­լի եւ ու­րա­խա­լի յու­շե­րով: «Ար­դա­րեւ, վեց տա­րի­ներ ա­ռաջ, օ­դը նո­ւազ փո­թոր­կա­լից էր, քան այ­սօր. սա­կայն փո­թո­րիկ կար այս դահ­լի­ճէն ներս, մա­նա­ւանդ՝ սրտե­րէ եւ հո­գի­նե­րէ ներս: ­Պի­տի կա­տա­րո­ւէր պատ­մա­կան ըն­թա­ցիկ դէպք մը՝ ընտ­րու­թեամ­բը ­Մե­ծի ­Տանն ­Կի­լի­կիոյ ե­րա­նաշ­նորհ ­Գա­րե­գին Ա. կա­թո­ղի­կո­սի յա­ջոր­դին: ­Բայց կա­տա­րո­ւե­լիք այս ընտ­րու­թիւ­նը զգե­ցած էր, այս ան­գամ, բա­ցա­ռիկ հան­գա­մանք եւ ի­մաստ, ո­րով­հե­տեւ այս Ա­թո­ռիս հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը կամ զայն ա­նո­ւա­նար­կել ու­զող­նե­րը կը փա­փա­քէին ը­նել այն­պէս, որ ան դադ­րի ծա­ռա­յե­լէ իր հո­գե­ւոր կո­չու­մին եւ չկա­րե­նայ լրիւ կա­տա­րել իր պար­տա­կա­նու­թիւն­նե­րը քրիս­տո­նէա­կան սուրբ կրօ­նին եւ հայ ժո­ղո­վուր­դին ծա­ռա­յե­լու իր կո­չու­մին մէջ: «Ե­թէ միայն նիւ­թա­կան եւ տե­սա­նե­լի դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րը հա­շո­ւի առ­նէինք եւ մոռ­նա­յինք աս­տո­ւա­ծա­յին օ­ժան­դա­կու­թիւ­նը, ի­մաս­տուն գործ պի­տի չըլ­լար յանձն առ­նել կա­թո­ղի­կո­սա­կան պաշ­տօ­նը եւ ար­տա­սահ­մա­նի մեր ե­կե­ղեց­ւոյ կեան­քին մէջ այս Ա­թո­ռին բա­ժին ին­կող պար­տա­կա­նու­թեանց կա­տա­րու­մին ղե­կա­վա­րու­թիւ­նը: Ու երբ Կի­լի­կեան թե­մե­րու ­Պատ­գա­մա­ւո­րա­կան ժո­ղո­վը իր ձայ­նե­րու մե­ծա­մաս­նու­թիւ­նը կեդ­րո­նա­ցուց իմ վրայ, եր­բեք չխու­սա­փե­ցայ կո­չին դրա­կան պա­տաս­խան տա­լէ՝ հա­կա­ռակ ա­մէն տե­սակ դժո­ւա­րու­թեանց, ան­հաս­կա­ցո­ղու­թեանց, խո­չըն­դոտ­նե­րու եւ մին­չեւ իսկ բա­ցա­յայտ թշնա­մու­թեան՝ սի­րե­լի ան­հատ­նե­րէ կամ նոյն­քան սի­րե­լի կազ­մա­կեր­պու­թիւն­նե­րէ ի յայտ բե­րո­ւած: «Այժմ կ­՛ե­րե­ւա­կա­յեմ 1956 ­Փետ­րո­ւար 20էն մին­չեւ ա­շուն եր­կա­րող տա­ժա­նե­լի օ­րե­րը, ո­րոնք լե­ցուն ե­ղան ա­մէն տե­սա­կի դժո­ւա­րու­թիւն­նե­րով: Ու կ­՛ապ­րի՛մ դառն յի­շա­տա­կո­վը ֆի­զի­քա­կան ա­մա­յու­թեան, որ այս Ա­թո­ռին ժա­մա­նա­կա­ւոր բա­ժի­նը ե­ղաւ դպրե­վան­քի ­Պիք­ֆա­յա փո­խադ­րու­թեամ­բը 1956-ի ­Հոկ­տեմ­բե­րին: Ու մտքով կը տես­նեմ, որ այդ շրջա­նին Ան­թի­լիա­սէն ներս հա­զիւ քա­նի մը ճրագ­ներ կը պլպլա­յին գի­շեր­նե­րը: Ու գո­հու­թիւն Աս­տու­ծոյ, որ մե­զի հետ ե­ղաւ մեր ամ­բողջ գոր­ծա­վա­րու­թեան ըն­թաց­քին, ա­հա յա­րա­բե­րա­բար կարճ ժա­մա­նա­կի մը մէջ այս Ա­թո­ռը կրկին պայ­ծա­ռա­ցած է եւ ու­րա­խու­թեամբ կը դի­տեմ ա­նոր բար­գա­ւաճ վի­ճա­կը: ­Բազ­մա­պատ­կո­ւե­ցաւ մեր միա­բան­նե­րուն թի­ւը եւ ար­դէն քա­նի մը տա­րիէ ի վեր սկսած ենք պա­տաս­խա­նել այս Ա­թո­ռին ուղ­ղո­ւած կո­չե­րուն՝ ա­ռաջ­նորդ­ներ եւ հո­վիւ­ներ տրա­մադ­րե­լով հայ հա­մայնք­նե­րուն: ­Մեր միա­բան­նե­րը շի­նա­րար աշ­խա­տան­քի լծո­ւած են հե­ռա­ւոր Ա­մե­րի­կա­յէն սկսեալ մին­չեւ ­Պարս­կաս­տան, ուր այս Ա­թո­ռին ա­նունն իսկ ան­ծա­նօթ էր տա­կա­ւին շատ մօ­տիկ ան­ցեա­լին: «­Հա­ւա­նա­կան է, որ ա­ւե­լի հե­ռու տե­ղե­րէ ալ կան­չո­ւիք՝ ծա­ռա­յե­լու եւ ­Հայ ե­կե­ղե­ցին կան­գուն պա­հե­լու հա­մար: Ու պի­տի ըն­դա­ռա­ջենք այդ հրա­ւէր­նե­րուն ոչ թէ կայս­րու­թիւն հիմ­նե­լու, ոչ թէ թե­մեր յափշ­տա­կե­լու, ու մա­նա­ւանդ՝ ոչ թէ ­Մե­ծի ­Տանն Կի­լի­կիոյ կա­թո­ղի­կո­սու­թիւ­նը Ա­մե­նայն ­Հա­յոց կա­թո­ղի­կո­սու­թեան հա­կադ­րե­լու հա­մար. նման նպա­տակ չու­նե­ցանք ու պի­տի չու­նե­նանք, այլ պար­զա­պէս ծա­ռա­յե­լու հա­մար եւ ը­նե­լու այն­պէս, որ ար­տա­սահ­մա­նի մէջ չեղ­ծո­ւի ­Հա­յաս­տա­նեայց ե­կե­ղեց­ւոյ նկա­րա­գի­րը եւ հայ ժո­ղո­վուր­դը չհե­ռա­նայ իր մայր ե­կե­ղե­ցիէն ու կորս­տեան չդա­տա­պար­տո­ւի: «­Մեր այս ո­գին եւ ու­ղիղ դիր­քը չէ հասկ­ցո­ւած դժբախ­տա­բար ու մե­զի կը վե­րագ­րո­ւին մտայ­նու­թիւն­ներ, ո­րոնք նո­ւա­զա­գոյ­նը ու­ղիղ չեն հա­մե­մա­տիր հայ ժո­ղո­վուր­դին, հայ ե­կե­ղեց­ւոյ հան­դէպ մեր կե­ցուած­քին հետ: ­Բայց մենք կ­՛ան­գի­տա­նանք այդ բո­լո­րը եւ ան­տես պի­տի առ­նենք բո­լոր տե­սա­կի ան­հաս­կա­ցո­ղու­թիւն­նե­րը, ուր­կէ եւ որ­քան որ սի­րե­լի ան­ձե­րէ կամ մար­մին­նե­րէ բխին ա­նոնք: Ու պի­տի հաս­նինք հո­գե­ւոր կա­րիք­նե­րուն մեր ժո­ղո­վուր­դին, ո­րուն ծա­ռա­յե­լը նկա­տած ենք միշտ մեր մե­ծա­գոյն փառ­քը: «Կ­՛ու­զեմ, որ այս ո­գիով լե­ցո­ւիք բո­լորդ, որ­պէս­զի նման տա­րե­դարձ­ներ ի­մաստ ստա­նան ու դառ­նան եր­ջա­նիկ հանգ­րո­ւան­ներ մեր ժո­ղո­վուր­դի կեան­քին մէջ»: - Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Զարեհ Ա. Կաթողիկոս

Տե՛ս նաեւ

• Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն
• ՀԵՀՈՄ (Հայ Եկեղեցւոյ Համալսարանական Ուսանողներու Միութիւն)
• Արամ Ա. Կաթողիկոս
• Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Թանգարան

Աղբիւրներ

• Ա. ­Կա­թո­ղի­կոս ­1915-1963
• ԵՐՋ. ԶԱ­ՐԵՀ Ա. ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈ­ՍԻ ՎԱԽ­ՃԱՆ­ՄԱՆ 50-ՐԴ ԵՒ ԵՐՋ. ԽՈ­ՐԷՆ Ա. ԿԱ­ԹՈ­ՂԻ­ԿՈ­ՍԻ ՎԱԽ­ՃԱՆ­ՄԱՆ 30-ՐԴ ՏԱ­ՐԵ­ԼԻՑ­ՆԵ­ՐՈՒ ՅԻ­ՇԱ­ՏԱ­ԿԻ ԵՐԵ­ԿՈՅ
• Զարեհ Ա. Կաթողիկոս Փայասլեան (1915-1963)… Հայոց Սրբակեաց Կաթողիկոսի Լուսապսակ Ճակատը