Կարտեսական Մտախոհութիւններ (Հօսարլ)
Կարտեսական Մտախոհութիւններ կամ Տէքարթական Մտորումներ կամ երբեմն ալ Գարդէսիական Խորհրդածութիւններ ամբողջական անուանումով Կարտեսական Մտախոհութիւններ՝ Երեւութապաշտութեան* Ներածութիւն (Ֆրանսերէն՝ Méditations cartésiennes: Introduction à la phénoménologie)։ Գիրք մըն է Աւստրիացի իմաստասէր՝ «Էթմունտ Հօսարլ»-ի (Գերմաներէն՝ Edmund Husserl, Գերրմանարերէն զատ լեզուներէն թարգմանուած ատեն, տառադարձութիւնը կրնա ուրիշ ձեւով կատարուիլ) գրիջով գրուած, հիմնուած Սորպոնի Համալսարանի Տեքարթի անունը կրող աստիճանաւոր սրահին մէջ, 1929-ի Փետրուարի 23-ին եւ 25-ին անոր մատուցած չորս դասախօսութիւններու վրան։ Դասախօսութեանցն յաջորդած երկու տարիներու ընթացքին «Հօսարլ»-ը՝ իր օգնական՝«Այկըն Ֆինք»-ին (Eugen Fink) հետ միասին անոնց բնագիրը մշակեց ու ընդարձակեց։ Այս ընդլայնուած դասախօսութիւնները առաջին անգամ հրատարակուեցան 1931 թուականի Ֆրանսերէն թարգմանութեամբ («Հօսարլ»-ի բնագիրը Գերմաներէնով էր) մը։
- {Նայած համաբնագիրին, «Phénoménologie» եզրոյթը, բացի «Երեւութապաշտութիւն» թարգմանութենէն, կրնայ «բներեւութապաշտութիւն» կամ «Երեւութաբանութիւն» ալ թարգմանուիլ}։
Կարտեսական Մտախոհութիւնները Գերմաներէնի թարգմանուեցան միայն «Հօսարլ»-ի մահանալէն ետք։ Այս մէկը կարգ մը մեկնաբաններուն մղեց որ եզրակացնեն թէ «Հօսարլ»-ը դժգոհ էր այս աշխատութենէն, իր նպատակին չծառայելու համար որպէս «Վերանցական Երեւութապաշտութեան Ներածութիւն»։ Աշխատութիւնը կը ներկայացնէ «Հօսարլ»-ի վերանցական երեւութապաշտութեան գլխաւոր յատկութիւնները: Չորորդ խորհրդածութեան մէջ, «Հօսարլ»-ը կ՛առարկէ թէ Վերանցական Երեւութապաշտութիւնը ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ Վերանցական Գաղափարապաշտութիւնը (իտէալապաշտութիւն, երբեմն ալ կը կոչուի գաղափարականութիւն)։
«Կարտեսական Մտախոհութիւններ» անուանումը կը վերաբերի «Ռընէ Տէքարթ»-ի «Մտախոհութիւններ Առաջին Փիլիսոփայութեան Մասին» գիրքին, արդ «Հօսարլ»-ը կ՛ըսէ․
Ֆրանսայի մեծագոյն մտածող՝ «Ռընէ Տէքարթ»-ը, վերանցական երեւութապաշտութեան նոր թափ մը տուաւ իւր «Մտախոհութիւններ»-ուն միջոցաւ, անոնց ուսումնասիրութիւնը ուղակի ազդեցութիւն ունեցաւ արդէն զարգացող բներեւութապաշտութեան փոխակերպութեան վրան, վերանցական իմաստասիրութեան նոր տեսակի մը։ Էթմունտ Հօսարլ[1]
Բովանդակութիւն Խմբագրել
Այս գործը կը բաժնուի հինգ մտախոհութիւններու (խորհրդածութիւններու)․
- Առաջին Մտախոհութիւնը՝ Ճանապարհ դեպի վերանցական (Ֆրանսերէն՝ Transcendantale) անձնականութիւն (Անգլերէն՝ Ego)։
- Երկրորդ Մտախոհութիւնը՝ Վերանցական (Անգլերէն՝ Transcendental) փորձառութեան դաշտը, եւ ատոր ընդհանուր շինուածքը։
- Երրորդ Մտախոհութիւնը՝ Կազմական (կառուցուածքային, hիմնարար) խնդիրները․ ճշմարտութիւն եւ իրականութիւն։
- Չորորդ Մտախոհութիւնը՝ Վերանցական անձնականութեան վերաբերող կազմական խնդիրներ
- Հինգերորդ Մտախոհութիւնը՝ Վերանցական էութիւնը որպէս մենատարրական միջենթակայականութիւն։ Կամ Ֆրանսերէն բնագրէն թարգմանուած․ Վերանցնական դաշտին սահմանումը որպէս մենատարրական միջենթակայականութիւն»։[2]
Տե՛ս Նաեւ Խմբագրել
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ Կարտեսական Մտախոհութիւններ, Համացանցի Արխիւ (Անգլերէն՝ Internet Archive)
- ↑ Edmund Husserl (trad. Mlle Gabrielle Peiffer, Emmanuel Levinas), «Méditations cartésiennes : Introduction à la phénoménologie» [archive], sur KUPDF, J.VRIN, 1986 (ISBN 2-7116-0388-1).
Աղբիւրներ Խմբագրել
Տըրմօթ Մօրա՛ն, Րօտնի Ք․ Պ․ Փարքըր, Վաղ Երեւութապաշտութիւն, (Dermot Moran, Rodney K. B. Parker (eds.). 2016. Studia Phaenomenologica: Vol. XV / 2015. Early Phenomenology. Zeta Books. p. 150.)։