Շուշանիկի Վարք
Սուրբ Շուշանիկ թագուհիի նահատակութիւնը (վրաց.՝ წამებაჲ წმიდისა შუშანიკისი დედოფლისაჲ, Ծամեբայ ծմիդիսա շուշանիկիսի դեդոփլիսայ), վրացական ինքնուրոյն գրականութեան՝ մեզ հասած ամենահին նմուշը։ Ստեղծուած է հաւանաբար 476 եւ 483 թուականներու միջեւ, պահպանուած ամենահին ձեռագիրը կը վերաբերի 10-րդ դարուն[2]
Ստեղծագործութեան հեղինակը՝ Յակով Ցուրթաւելին է, որ եղած է ստեղծագործութեան մէջ յիշատակուող դէպքերու ժամանակակիցն ու մասնակիցը։ Մօտաւորապէս այդ ժամանակ ստեղծուած է նաեւ Շուշանիկի վարքի հայկական կրճատ տարբերակը։
«Շուշանիկի վարքը» ստեղծագործութեան մէջ պատկերուած է Վարդան Մամիկոնեանի դստեր՝ Շուշանիկի տառապանքներն ու սպանութիւնը իր ամուսինին՝ Վարսկենի (Վազգէն) ձեռքով, որ Հարաւային Քարթլիի թագաւորն է։ Պարսիկներու հետ համագործակցելու նպատակով ընդունելով զրադաշտականութիւնը՝ ան նոյնը պահանջեց նաեւ իր կնոջմէն ու երեխաներէն։ Շուշանիկը, մերժելով հրաժարիլ քրիստոնէութենէն, վեց տարի անցուցած է զնտանի մէջ՝ ենթարկուելով տանջանքներու ու ստորացման, իսկ՝ եօթներորդ տարին՝ մահացած է։
Յակով Ցուրթաւելին կը հաստատէ, որ եղած է թագուհիին խոստովանահայրը, իր ստեղծագործութեան մէջ կը շարադրէ իր զրոյցները թագուհիին հետ, ինչը մեծ արժէք կու տայ երկրին՝ իբրեւ պատմական աղբիւրի։ Ատոր մէջ, գրեթէ չկան աւանդական վարքագրութիւններուն յատուկ կաղապարուած արտայայտութիւններ ու հատուածներ։ Երկրին մէջ, բաւական տեղեկութիւններ կը պարունակեն երկրի պետական կառուցուածքի, պատմութեան, կրօնի, հին Վրաստանի ու Հայաստանի բնակիչներու առօրեայ կհեանքի մասին։ Բացի այդ, «Շուշանիկի վարքը» կը համարուի վրացական արձակի փայլուն նմոյշներէն մէկը՝ շնորհիւ անոր լակոնիկ, բայց փոխաբերութիւններով հարուստ ոճի ու գեղարուեստական տարրերու (ինչ բանի պատճառով այս ստեղծագործությիւնը երբեմն կը կոչեն «վարքագրական վէպ»)։
«Շուշանիկի վարքը» առաջին անգամ հրատարակուած է 1882 թուականին: Ան թագմանուած է ռուսերէնի, լատիներէնի, անգլերէնի, գերմաներէնի, ֆրանսերէնի, սպաներէնի եւ յունարէնի: 1979 թուականին, ԻՈՒՆԵՍՔՕ-ի կողմէն նշուած է այդ գրական յուշարձանի 1500-ամեակը։
Տե՛ս նաեւ
ԽմբագրելԳրականութիւն
Խմբագրել- Шушаника // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Արտաքին Յղումներ
Խմբագրել- Текст «Мученичества» в русском переводе (ռուս.)
- Статья о произведении (ռուս.)
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Национальный Центр Манускриптов Կաղապար:Ref-ka
- ↑ Яков Цуртавели, перевод В. Д. ДОНДУА, Введение и примечания 3. Н. АЛЕКСИДЗЕ, ГЛАВНАЯ РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ
3. Н. Алексидзе, В. Н. Габашвили, Н. С. Джанашиа (зам. главного
редактора), Ш. В. Дзидзигури (главный редактор), И. С. Долидзе, С. Г. Каухчишвили, Р. К. Кикнадзе (зам. главного редактора), Т. А. Меликишвили, Е. П. Метревели, Э. В. Хоштария; Редактор серии и тома Р. К. КИКНАДЗЕ АКАДЕМИЯ НАУК ГРУЗИНСКОЙ ССР
КОМИССИЯ ПО ИСТОЧНИКАМ ИСТОРИИ ГРУЗИИ
ИСТОЧНИКИ ПО ИСТОРИИ ГРУЗИИ
ПАМЯТНИКИ ГРУЗИНСКОЙ ИСТОРИЧЕСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ = საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია
საქართველოს ისტორიის წყაროების კომისია. — „МЕЦНИЕРЕБА“, 1978.