Ույղուրներ
Ույղուրներ (չինարէն՝ 维吾尔), ույղուրները կը պատկանին թրքական ցեղերու, որոնք կը գտնուին Չինաստանի հիւսիսարեւմտեան շրջանը` Սինճիանկ նահանգին մէջ[1] եւ իրենց հայրենիքը կը կոչեն Արեւելեան Թուրքեստան: Մեծ մասամբ կը պատկանին սիւննի իսլամական դաւանանքին եւ թրքախօս են, ժամանակին կը կոչուէին Չինաստանի թաթարներ, իսկ անոնք իրենք զիրենք կ'անուանեն «արեւելեան թուրքեստանցի» կամ «թուրք»:
ԹԻԿ (East Turkistan Islamic Movement, ETIM) Խմբագրել
1988-ին, Զէյտին Եուսուֆի ղեկավարութեամբ, ույղուրները հիմնած են Թուրքեստանի իսլամական կուսակցութիւնը (ԹԻԿ)[2], որուն հիմնական նպատակներէն մէկը եղած է զինեալ պայքարի միջոցով Արեւելեան Թուրքեստանը ազատագրել չինական լուծէն:
1990-էն մինչեւ 2001 այս կազմակերպութիւնը աւելի քան 200 ահաբեկչական գործողութիւն կատարած է Չինաստանի մէջ թէ անկէ դուրս. ըստ չինական աղբիւրներու, անոր ետին կանգնած է թրքական գաղտնի սպասարկութիւնը (ՄԻԹ), Թուրքիոյ մէջ կը գործէ անոր քաղաքական թեւը` «Ույղուրներու համաշխարհային խորհրդարանը», Ռապիա Քատիրի ղեկավարութեամբ:
11 Սեպտեմբեր 2001-ի յարձակումէն ետք Եւրոպական Միութիւնը, Միջին Ասիոյ երկիրները եւ Արաբական ծոցի շարք մը երկիրներ զայն ճանչցան իբրեւ ահաբեկչական կազմակերպութիւն: Սուրիական տագնապին ընթացքին, շնորհիւ ՄԻԹ-ի, անիկա կեդրոնացաւ Իտլիպի Ժըսըր Շուղուր շրջանին մէջ[3]:
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ «Asbarez - Armenian »Կիզակէտ»։ asbarez29.rssing.com։ արտագրուած է՝ 2021-12-22
- ↑ Gunaratna, Rohan; Acharya, Arabinda; Pengxin, Wang (2010), Gunaratna, Rohan; Acharya, Arabinda, eds։ (անգլերեն), Uighur Separatism: East Turkistan Groups, Palgrave Macmillan US, pp. 47–88, doi:, ISBN 978-0-230-10787-8, https://doi.org/10.1057/9780230107878_4, վերցված է 2021-12-22
- ↑ «Քաղաքական Անդրադարձ. Ույղուրները, Չինաստանը Եւ Թուրքիան»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2018-06-29։ արտագրուած է՝ 2021-12-22