Պաքթրիա
Պաքթրիա, պատմական երկիր Ամուդարյա գետի միջին եւ վերին հոսանքներուն։ Ընդգրկուեր է ներկայիս Ուզբեկստանի եւ Տաջիկստանի հարաւային, Աֆղանստանի հիւսիսային շրջանները։ Ք.Ա. 1-ին հազարամեակի 1-ին կէսին եղեր է զարգացած երկրագործական մշակոյթ ունեցող վաղ ստրկատիրական պետութիւն՝ Պաքթրիա կեդրոնով։ Մ.թ.ա. VI-IV դդ. իբրեւ առանձին կուսակալութիւն մտեր է Աքեմենեան պետութեան մէջ։
Մինչեւ Ք.Ա.. III դ. կէսը ենթարկուեր է յունա-մակեդոնական տիրապետութեանը։ Ք.Ա. մօտ 250 թուականին Եփարքոս Տիոտոթոս I-ը, օգտուելով Սելևկեան պետութեան թուլացումէն, Պաքթրիան հռչակեր է անկախ թագավորութիւն, ուր իշխեր են հելլենները եւ տեղացի հելլենացած վերնախաւերը։
Տիոտոթոս թագաւորը եւ յաջորդները նուաճել են Սողդը, Մարզիանան։ Ք.Ա. մօտ 175 թուականին Յունա-Պաքթրիական այդ թագավորութեան զգալի մասը առանձնացեր է՝ կազմելով Յունա-Հնդկական թագավորութիւն։ Ք.Ա. 140-130 թուականներուն միջինասիական ժողովուրդներու հակայունական շարժումներու, ինչպէս նաեւ թոխարներու եւ վաչկատուն այլ ցեղերու ներխուժումներուի պատճառով Պաքթրիայի թագաւորութիւնը վերացեր է, եւ ատոր տարածքին առաջացեր է Քուշանական թագաւորութիւնը։
Յունա-Պաքթրիական թագաւորութեան ժամանակ աւելի խորացեր են ստրկատիրական յարաբերութիւնները, զարգացեր քաղաքներն ու արհեստները։ Միջազգային առեւտրական ճանապարհներով սերտ կապեր ունեցեր են Հնդկաստանի, Չինաստանի, Իրանի, Հայաստանի հետ։ Պաքթրիայէն պեղուած նիւթերը կը կրեն յունական մշակոյթի ազդեցութիւն։
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|