Ռաֆայէլլօ Սանթի

Ռաֆայէլլօ Սանթի; իտալ.՝ Raffaello Sanzio
Ծննդեան անուն	իտալ.՝ Raffaello Sanzio
Ծնած է	6 Ապրիլ 1483 կամ 28 Մարտ 1483
Ծննդավայր	Ուրպինօ, Duchy of Urbino
Մահացած է	6 Ապրիլ 1520[…] (37 տարեկանին)
Մահուան վայր	Հռոմ, Պապական մարզ[…]
Քաղաքացիութիւն	Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն
Ազգութիւն	Իտալացի
Կրօնք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Ֆոնարինա, Աթենքի դպրոց, Ռաֆայէլի դպրոցներ, Resurrection of Christ?, Փասադենյան տիրամայր?, Կույս Մարիամի նշանադրությունը?, Madonna del Granduca?, Madonna of the Goldfinch?, Տիրամայրը կանաչի մեջ?, The Deposition?, Սիքստինյան Տիրամայր?, Transfiguration? եւ Portrait of Baldassare Castiglione?
Տեսակ	պատմական գեղանկարչութիւն, դիմանկար, դիմապատկեր, այլաբանութիւն, հոգևոր արվեստ? եւ դիցաբանական գեղանկարչութիւն
Մասնագիտութիւն	գեղանկարիչ, քանդակագործ, ճարտարապետ, գծագրիչ, գծագրող, ձեւաւորող, fresco painter, Պալատական նկարիչ
Ծնողներ	հայր՝ Ճիովաննի Սանթի
	Ստորագրութիւն;

Ռաֆայէլ Սանթի (Raffaello Sanzio, ծանօթ է իբրեւ Ռաֆայէլ), Վերածնունդի իտալացի նկարիչ եւ ճարտարապետ։ Անոր աշխատանքները հիացմունքի կ'արժանանան մարդկային էութեան նէոպղատոնական (Neoplatonism) կատարելութեան, ձեւի յստակութեան, կառոյցի պարզութեան եւ տեսողական նուաճումներուն համար։ Մայքըլ Անճելոյի եւ Լեոնարտօ տա Վինչիի հետ միասին ան կը ձեւաւորէ այդ ժամանակաշրջանի մեծ վարպետներու աւանդական եռեակը^[7]։

Ռաֆայէլ շատ աշխատասէր էր։ Հակառակ անոր, որ կեանքին հրաժեշտ տուած է 37 տարեկանին՝ ան ձգած է մեծ քանակութեամբ գործեր։ Անոնցմէ շատերը կարելի է տեսնել Վատիկանի պալատին մէջ, ուր Ռաֆայէլի գեղանկարած սենեակները կեդրոնական տեղ կը գրաւեն։ Ընդարձակ ճանաչում ունեցող գործը՝ «Աթենական դպրոցն» է։ Հռոմի մէջ աւելի ուշ անոր աշխատանքները վերանկարուած են՝ կորսցնելով իրենց որակը։ Իր Կեանքին ընթացքին ան շատ ազդեցիկ էր, թէեւ Հռոմէն դուրս ալ ծանօթ էր իր ստեղծագործական նմոյշներով։

Վաղ կեանք եւ գործունէութիւն Խմբագրել

շուրջ 1507

Ռաֆայէլի մայրը՝ Մակիա, կը մահանայ 1491-ին, երբ տղան ութ տարեկան էր։ Անոր կը յաջորդէ 1 Օգոստոս 1494-ին հօր մահը, որ արդէն երկրորդ անգամ ամուսնացած էր։ Այդպիսով, 11 տարեկանին Ռաֆայէլ կը մնայ որբ։ Անոր օրինական խնամակալը կը դառնայ հօրենական կողմէն միակ ազգականը՝ կղերական Բարթողոմէօն, որ հետագային խորթ մօր հետ կը զբաղի դատական գործընթացներով։ Ռաֆայէլ կը շարունակէր ապրիլ խորթ մօր հետ^[8]։ Դեռահասութեան տարիքի ինքնանկարը ցոյց կու տայ Ռաֆայէլին վաղաժամ հասունութիւնը^[9]։ Հօր աշխատանքները կը շարունակուէին, եւ խորթ մօր հետ կանուխ տարիքէն Ռաֆայէլ էական դեր ունեցած է այդ աշխատանքներուն կարգաւորման մէջ ։ Ուրպինոյի մէջ ան կը ծանօթանայ նախկին դատական նկարիչ Փաուլօ Ուչելլոյի եւ Լուքա Սինյորելլիի աշխատանքներուն^[10]։

Ըստ Վազարիի՝ Ռաֆայէլի հայրը զինք իբրեւ աշակերտ տուած է Փիեթրօ Փերուճինոյի՝ հակառակ «մօր արցունքներուն»^[11], որովհետեւ ան 8 տարեկան էր։ Ըստ այլ տեղեկութիւններու՝ ան որոշ պատրաստութիւն ստացած է Տիմոթէօ Վիթիի քով, որ Ուրպինոյի դատական նկարիչն էր 1495-էն^[12]։ Ժամանակակից շատ պատմաբաններ համաձայն են այն միտքին, թէ Ռաֆայէլ 1500-էն սկսեալ իբրեւ օգնական աշխատած է Փերուճինոյի քով։ Վերջինիս ազդեցութիւնը Ռաֆայէլի վաղ աշխատանքներուն վրայ շատ յստակ է։ Ըստ Վյոլֆլինի.

Հաւանաբար ոչ մէկ տաղանդաւոր աշակերտ այդքան շատ բան սորված է իր ուսուցիչէն, որքան Ռաֆայէլ:^[13]

Ճորճիօ Վազարի կը գրէ, թէ անկարելի է տարբերակել այս շրջանի անոր աշխատանքները, սակայն ժամանակակից շատ արուեստագէտներ աւելի լաւ կը ճանչնան Ռաֆայէլի աշխատանքները։ Ոճային ընդհանրութեան հետ միատեղ անոնց ոճերը եւս շատ նման են. օրինակ՝ ստուերի եւ մութ գոյնի հագուստի համար իւղաներկի հաստ շերտ մը եւ հարթ մակերեսներուն բարակ շերտ օգտագործելը^[14]^[15]։ Ռաֆայէլ կը բնութագրուի իբրեւ «վարպետ»՝ Դեկտեմբեր 1500-ին^[16]։

Ռաֆայէլի առաջին փաստացի աշխատանքը եղած է Փերուճիայի եւ Ուրպինոյի մէջտեղը գտնուող Չիթա-տի-Քասթելօ քաղաքին Ս. Նիկոլայ Տոլենտինսքիի եկեղեցւոյ խորանը^[17]։ Աշխատանքը սկսած է 1500-ին եւ աւարտած՝ 1501-ին։ Ներկայիս պահպանուած են միայն առանձին հատուածներ եւ նախնական նկարը 1789-ին վնասուած է երկրաշարժէն: Հետագայ տարիներու ընթացքին ան նկարած է նաեւ տեղի այլ եկեղեցիներու համար, ներառեալ «Խաչելութիւն Ս. Կոյս Մարիամին, սուրբերու եւ հրեշտակներու հետ» (շուրջ 1503) եւ «Ս. Կոյս Մարիամին նշանտուքը» (1504) աշխատանքները, եւ Փերուճիայի համար՝ «Օթթիի խորան»ը։ Շատ հաւանական է, որ այս շրջանին ան յաճախ այցելած է Ֆլորանս։ Այս շրջանին ան նկարած է նաեւ փոքր, գրասենեկային նկարներ գլխաւորաբար Ուրպինոյի դատարանին գիտակներուն համար։ Այդ աշխատանքներէն է «Ս. Միքայէլ»-ը։ Սկսած է նկարել նաեւ տիրամայրեր եւ դիմանկարներ^[18]։

1502 -ին^[19]Ռաֆայէլ արդէն փնտռուած մասնագետ էր^[20]։

«Խաչելություն Կույս Մարիամի, սրբերի և հրեշտակների հետ», 1502-1503, Պերուջինոյի ոճին շատ նման
«Աստվածամոր թագադրություն», 1502-1503
«Կույս Մարիամի նշանադրություն»
«Սուրբ Գևորգ և վիշապ», փոքր աշխատանք (29 x 21 սմ) Ուրբինոյի դատարանի համար

«Խաչելութիւն Ս. Կոյս Մարիամին, սուրբերուն եւ հրեշտակներուն հետ», 1502-1503
«Աստուածամօր թագադրութիւնը», 1502-1503
«Կոյս Մարիամին նշանտուքը»
«Ս. Գէորգ եւ վիշապը», փոքր աշխատանք (29 x 21 սմ) Ուրպինոյի դատարանին համար

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12215591q
↑ ^2,0 ^2,1 Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65921422"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3803714"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 BeWeB
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q77541206"></a>
↑ ECARTICO
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24694883"></a>
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 RKDartists
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>
↑ See, for example Honour Hugh, Fleming John (1982)։ A World History of Art։ London: Macmillan Reference Books։ էջ 357։ ISBN 9780333235836։ OCLC 8828368
↑ Vasari, at the start of the Life. Jones & Penny:5
↑ Ashmolean Museum «Image»։ z.about.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2007-12-02-ին
↑ Jones and Penny: 4–5, 8 and 20
↑ Simone Fornari in 1549–50, see Gould:207
↑ Jones & Penny:8
↑ contrasting him with Leonardo and Michelangelo in this respect. Wölfflin:73
↑ Jones and Penny:17
↑ Jones & Penny:2–5
↑ Ettlinger & Ettlinger:19
↑ Ettlinger & Ettlinger:20
↑ Jones and Penny:5–8
↑ One surviving preparatory drawing appears to be mostly by Raphael; quotation from Vasari by – Jones and Penny:20
↑ Ettlinger & Ettlinger:25–27

[[https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12215591q_https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12215591q]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12215591q

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q65921422"><i_class="wef_low_priority_links">[[:it:Istituto_dell'Enciclopedia_Italiana|Istituto_dell'Enciclopedia_Italiana]]</i>_[[:d:Q65921422|Enciclopedia_on_line]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65921422"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3803714"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65921422"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3803714"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q5375741">[http://global.britannica.com/biography/Raphael-Italian-painter-and-architect_Encyclopædia_Britannica]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q77541206">BeWeB<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q77541206"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 BeWeB
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q77541206"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q36570165"_data-entity-id="Q24694883">[https://www.vondel.humanities.uva.nl/ecartico/persons/38801_ECARTICO]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24694883"></a></div>-5] ECARTICO
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24694883"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36570165"_data-entity-id="Q17299517">RKDartists<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a></div>-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 RKDartists
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>

[7] See, for example Honour Hugh, Fleming John (1982)։ A World History of Art։ London: Macmillan Reference Books։ էջ 357։ ISBN 9780333235836։ OCLC 8828368

[8] Vasari, at the start of the Life. Jones & Penny:5

[9] Ashmolean Museum «Image»։ z.about.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2007-12-02-ին

[10] Jones and Penny: 4–5, 8 and 20

[11] Simone Fornari in 1549–50, see Gould:207

[12] Jones & Penny:8

[13] trasting him with Leonardo and Michelangelo in this respect. Wölfflin:73

[14] Jones and Penny:17

[15] Jones & Penny:2–5

[16] Ettlinger & Ettlinger:19

[17] Ettlinger & Ettlinger:20

[18] Jones and Penny:5–8

[19] One surviving preparatory drawing appears to be mostly by Raphael; quotation from Vasari by – Jones and Penny:20

[20] Ettlinger & Ettlinger:25–27

[7]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]