Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի (Մաստարա)

---

Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի, կանգուն հայկական եկեղեցի է Հայաստանի Արագածոտնի մարզի Մասթարա գիւղի մէջ, միջնադարեան Հայաստանի հնագոյն ու ամենակատարեալ կառոյցներէն մէկը։ Եկեղեցին իւրայատուկ է իր ճարտարապետական ոճով եւ իր նման եկեղեցիներուն կը կոչեն «մասթարայատիպ» եկեղեցիներ։

Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի
Հիմնական տեղեկութիւններ
Ներկայ վիճակ	կանգուն
Ճարտարապետական նկարագրութիւն
Առանձնայատկութիւններ

Ճարտարապետութիւն

Յատակագիծ

Եկեղեցւոյ աղօթասրահը քառանկիւնի է (12 մ X 11,20 մ), անկիւններուն երկարած հսկայ փողակամարները վեր կը բարձրանան ութանկեան, երկրորդ շարքի փողակամարները՝ տասնվեցանկեան, որու վրայ բարձրացող թմբուկը կ'աւարտի 16 փոքր փողակամարներու շարքով, դառնալով գմբէթի հիմքը։ Թմբուկը դուրսէն ութանիստ է, անկիւնները հատուած են եռանկիւնաձեւ խորշերով։ Գմբէթածածկ քառանկիւնի ծաւալի նիստերուն կցուած են խորաններ՝ ներսէն պայտաձեւ, դուրսէն հնգանիստ։ Արեւելեան խորանի երկու կողմը, խորանի ծաւալէն զգալի ցածր, փոքր սենեակներ են։

Եկեղեցու վեղարը կոնաձեւ է, սալածածկ (նախնականը եղեր է կղմինտրեայ, կորագիծ նկարուածքով), ունի մուտքեր արեւմտեան եւ հարաւային խորաններէն, ութ լուսամուտ թմբուկի, ինը՝ աղօթարանի ծաւալի վրայ։

Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցին բացառիկ է իր ներսի տարածութեան լուծմամբ, առաւել ամբողջական է, ընդարձակ, գմբեթի եւ ցածի ծաւալներու կատարեալ հաւասարակշռութիւնն աղօթարանի կերպարին կը հաղորդէ վեհ անդորրութիւն, իսկ լայնաթոիչք գմբեթն ու այն կրող զորեղ փողակամարները՝ հզօրութիւն եւ առնականութիւն։ Եկեղեցւոյ կառուցուածքը ձեւընկալ մակերեսներով ստեղծուած մոնոլիտ համակարգ է՝ իրականացուած քարով, կ'աշխատի որպէս շրջուած զանգ, որու ծանրութեան կեդրոնը բարձրութեան 1/3-ի վրայ է։ Կառուցուածքի այս համակարգով պայմանաւորուած է եկեղեցւոյ բացառիկ կայունութիւնն ու սեյսմակայունութիւնը, որ միաժամանակ իր գեղարուեստական արտայայտչականութեան հիմնական միջոցն է։ Մասթարայատիպ են Ոսկեպարի (6-րդ դ.), Արթիկի Մեծ (7-րդ դ.), Հառիճի վանքի (7-րդ դ.) եւ Կարսի Առաքելոց (10-րդ դ.) եկեղեցիները։

Պատկերներ

• 
  Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի, ընդհանուր տեսք
• 
  Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի, մուտքի վերեւի քանդակն եւ արձանագրութիւնը
• 
  Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի, գմբեթը
• 
  Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի

Գրականութիւն

• Թորամանեան Թ. Նիւթեր հայկական ճարտարապետութեան պատմութեան, (հ.) 1-2, Ե.,1942-48
• Токарский Η. Μ, Архитектура Армении ΙV-XIV вв, Е., 1961; Еремян А
• О взаимоотношениях армянской и византийской архитектуры IV-VII вв., Е, 1978
• Strzygowski J., Die Baukunst der Armenier und Europa.., t. 1-2, Wienn, 1918.

Արտաքին յղումներ

• Մաստարայի Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի Archived 2022-05-25 at the Wayback Machine.
• Armeniapedia.org. Մասթարայի եկեղեցի

Մեդիա ֆայլեր

Ուիքիպահեստ նախագիծի Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի (Մաստարա) ստորոգութեան մէջ կրնաք գտնել յաւելեալ պատկերազարդում այս նիւթի վերաբերեալ։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։