Ճէյմս Պաղեան
Ճէյմս Ֆիլիփ Պաղեան (անգլերէն՝ James Philipp Bagian, 22 Փետրուար 1952, Ֆիլատելֆիա, Փենսիլվանիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), Ամերիկահայ երկրաչափ, մարզիկ, բժշկագէտ, առաջին հայ տիեզերագնացը։
Ճէյմս Պաղեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 22 Փետրուար 1952 (72 տարեկան) |
| Ծննդեան վայր | Ֆիլատելֆիա, Փենսիլվանիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ |
| Քաղաքացիութիւն |
 Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ |
| Գործատու | ՆԱՍԱ |
| Կրթութիւն |
Տրեքսելի համալսարան Թոմաս Ճեֆըրսըն Համալսարան |
| Անդամակցութիւն | Ճարտարագիտական ազգային կաճառ |
| Պարգեւներ եւ մրցանակներ | «Սքութ Իկըլ» շքանշան |
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Ծագում Խմբագրել
Ճէյմս Ֆիլիփ Պաղեան ծնած է 22 Փետրուար 1952-ին, ԱՄՆ-ի Փենսիլվենիա նահանգինՖիլատելֆիա քաղաքին մէջ։ Նախնիներուն մականունը եղած է Կունտեպաղեան, բայց ԱՄՆ-ի ներգաղթային ծառայութեան աշխատակիցները կրճատած են եւ դարձուցած՝ Պաղեան[1]։
Ճէյմս Պաղեանի հօր մեծ հայրը՝ Նազարէթ Կունտեպաղեան, Միացեալ Նահանգներ գաղթած է 1913-ին Արաբկիրէն։ Ամուսնացած է ԱՄՆ-ի Մալատիա նահանգին մէջ, աւելի շուտ՝ (1908-ին), գաղթած Սաթենիկին հետ։ Ճէյմս Պաղեանի հայրը՝ Ֆիլիփը, ինչպէս նաեւ անոր եղբայրներն ու քոյրերը հարիւր տոկոսով հայ են, ծնած ԱՄՆ-ի մէջ։ Ճէյմսին մայրը Գերմանուհի է[1]։
Հայրը օդաչու եղած է։
Կրթութիւն Խմբագրել
Յաճախած է Ֆիլատելֆիոյ կեդրոնական միջնակարգ դպրոցը։
1969-1973 թուականներուն ուսած է «Drexel» համալսարանին մէջ՝ ստանալով երկրաչափի դիրքը։ Ապա ուսումը շարունակած է «Thomas Jefferson» համալսարանին մէջ եւ 1977-ին, ստացած է բժշկական գիտութիւններու բժիշկի կոչումը։
Աշխատանքային գործունէութիւն Խմբագրել
- 1974-1978 թուականներուն մասնակած է բազմաթիւ մրցոյթներու, իսկ 1982-ին ներառուած է ԱՄՆ-ի տիեզերագնացներու խումբին կազմին մէջ։
- 1973-ին իբրեւ երկրաչափ աշխատանքի անցած է Պրիսթոլ քաղաքի «3Մ» գործարանին մէջ։
- 1976-1978 թուականներուն ԱՄՆ ռազմածովային փորձարարական կեդրոնին (Մերիլենտ նահանգ) երկրաչափը եղած է։
- 1978-ին իբրեւ վիրաբուժ եւ բժիշկ, աշխատած է Լէոնիտ Ճեքսընի անուան կեդրոնին մէջ՝ միաժամանակ ուսանելով ԱՄՆ Ռազմական ուժերու թռիչքային վիրաբուժութեան եւ ԱՄՆ Ռազմական ուժերու տիեզերական բժշկութեան դպրոցներուն մէջ։
- 1986-ին ստացած է մասնագիտական երկրաչափի դիրքը, իսկ 1987-ին՝ տիեզերանաւի բժիշկի դիրքը։
- Յուլիս 1980-ին, իբրեւ տիեզերագնաց սկսած է աշխատիլ ՆԱՍԱ-ին մէջ (Ամերիկեան ազգային տիեզերական գործակալութիւն)։
- Պաղեան ունեցած է տիեզերական բժշկութեան տիտղոսը, եղած է ՆԱՍԱ-ի Օդաչու-վիրաբուժներու միութեան, Ամերիկացի երկրաչափ միութեան, Ալֆա եւ օմեկա Տիեզերագնացներուն եւ այլ կազմակերպութիւններու անդամ։
Թռիչք տիեզերանաւով Խմբագրել
13-18 մարտ 1989-ին, որպէս բժշկակենսաբանական մասնագէտ, առաջին անգամ թռիչք կատարած է ամերիկեան տիեզերանաւով։ Ան մարդկային գործօններու, շրջակայ միջավայրի եւ տիեզերանաւորդներու բժշկութեան վերաբերեալ բազմաթիւ աշխատութիւններու հեղինակ է։
Ճէյմս 337 ժամ անցուցած է տիեզերքի մէջ։
Այժմ Պաղեանը կը զբաղի կենսաբժշկական աշխատանքներով եւ կը ղեկավարէ «բուսակերներու առողջութեան պահպանման» ազգային կեդրոնը։
Ընտանիք Խմբագրել
Հայ տիեզերագնացը ամուսնացած է ամերիկացի Տանթ Պենսընին հետ։ Ունին չորս զաւակ։
Պարգեւներ Խմբագրել
- Իր գործունէութեան համար Պաղեան պարգեւատրուած է ՆԱՍԱ-ի մետալով,
- տիեզերագնացութեան միջազգային վկայականով,
- տիեզերական հիւանդութիւններու բուժման ձեւերու մշակման մետալով,
- 1989 եւ 1991 թուականներուն դէպի տիեզերք կատարած թռիչքներուն համար՝ ՆԱՍԱ-ի մրցանակներով։
«Տիսքաւըրի» (STS-29),(ձախէն-աջ՝) Ճէյմս Պաղեան (Թռիչքի ծրագիրին թիւ 1 մասնագէտ), Ճ. Պլահա, Ռ. Սփինկըր, Մ. Քոուտս եւ Ճ. Փակլի
«Տիսքաւըրի» (STS-29)
Խմբագրել
Թռիչք՝ 13 Մարտ, 1989-ին, 14։57։00 UTC
Վայրէջք՝ 18 Մարտ, 1989-ին 14։35։51 UTC
Անձնակազմ
ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Մայքլ Քոուտս (2) - հրամանատար,- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Ճոն Պլահա (1) - օդաչու,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Ճէյմս Պաղեան (1) - թռիչքին ծրագիրին մասնագէտ - թիւ 1,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Ճէյմս Պակլի (3) - թռիչքին ծրագիրին մասնագէտ - թիւ 2,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Ռոպuրթ Սպինկեր (1) -թռիչքին ծրագրի մասնագէտ -թիւ 3:
STS-29 ի անձնակազմը լրիւ յանձնուած էր 61-H արշաւախումբի կազմին, բայց 1988-ին, թռիչքին ծրագիրին թիւ 1 մասնագէտը կը նշանակուի Ճէյմս Պաղեանը։
«Քոլումպիա» (STS-40)
Խմբագրել
«Քոլումպիա» (STS-40),(ձախէն-աջ՝) Է, Կեֆֆնի, Պ. Օ' Քոննոր, Մ. Հիւզ-Ֆուլֆորտ, Թ. Ճերնիգան, Մ. Սետտոն, Ս. Քուտիերրես եւ Ճէյմս Պաղեան
Թռիչք՝ 5 Յունիս, 1991-ին 13։24։51 UTC
Վայրէջք՝14 Յունիս, 1991-ին 15։39։11 UTC
Անձնակազմ
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Պրայըն Օ' Քոննըր (2) - հրամանատար,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Սիտնի Քուտիերրես (1) - օդաչու,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Ճէյմս Պաղեան (2) - թռիչքի ծրագիրի մասնագէտ - թիւ 1,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Թամարա Ճերնիգան (1) - թռիչքի ծրագիրի մասնագէտ - թիւ 2,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Մարկարեդ Սետտոն (2) - թռիչքի ծրագիրի մասնագէտ - թիւ 3,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Էնտրիւ Կեֆֆնի (1) - օգտակար բեռներու մասնագէտ - թիւ 1,
- ԱՄՆ (ՆԱՍԱ)։ Միլլի Հիւզ-Ֆուլֆորտ (1) - օգտակար բեռներու մասնագէտ - թիւ 2:
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ 1,0 1,1 Ճէյմս Պաղեան. «Երջանիկ եմ, որ տիեզերք թռած առաջին հայն եմ» ( Archived 2015-09-23 at the Wayback Machine.Արծուի Բախչինեանին հարցազրոյցը տիեզերագնացին հետ)
Արտաքին յղումներ Խմբագրել
- Ճէյմս Պաղեանին կենսագրութիւնը (անգլերէն)
- ՆԱՍԱ-ի պաշտօնական կայք. կենսագրութիւն (անգլերէն)