Սրտաբանութիւն

Սրտաբանութիւն, սրտաբանութիւն (յուն․՝ καρδια՝ սիրտ եւ տրամաբանութիւն), ժամանակին բժշկագիտութեան բաժին, կ'ուսումնասիրէ սիրտ-անօթային համակարգի (ՍԱՀ) կառուցուածքը, գործառնութիւն, հիւանդութիւնները, անոնց առաջացման պատճառները, զարգացման մեքենականութիւնները, բուժարան, ախտորոշումը, կանխարգելումը, բուժելը եւ բժշկական վերահաստատման հարցերը։

Սրտաբանութեան բաժինները եւ խնդիրները

Սրտաբանութիւնը բաղկացած է 2 հիմնական բաժիններէ՝ դարմանական եւ տեսական (փորձառական եւ մասնիկային սրտաբանութիւն)։

Սրտաբանութեան հիմնական խնդիրներն են հիպերդոնիգ հիւանդութեան, աթերոսկլերոզի, սիրտի պսակային արեան շրջանառութեան անբաւարարութեան, սրտամկանի սիրտի կաթուածի, յօդացաւի, սիրտի ձեռքբերովի եւ բնածին արատներու, երակներու եւ զարկերակներու հիւանդութիւններու եւ այլ հարցերու ուսումնասիրութիւնները։

Սրտաբանութեան ուսումնասիրութիւններ

ՍԱՀ-ին նուիրուած առաջին ուսումնասիրութիւններնը սկսած են հնագոյն ժամանակէն (Հիպոկրատ, Կալեն)։ 1628 թուականին Ուիլեամ Հարվէյը նկարագրած է արեան շրջանառութիւնը, ճան Էվանկելիսդա Բուրգինեն (1839)՝ սրտամկանի բջջային կառուցուածքը, Վ․ Հիսը (1893), Լ․ Աշոֆը, Ս․ Տաւարան, Ա․ Քիսը, Մ․ Ֆլէկը՝ սիրտի հաղորդիչ համակարգի կառուցուածքը եւ ֆունկցիա, Իւան Սեչենով, Իւան Բավլովը, Լեւոն Օրպելին ուսումնասիրած են ջղային համակարգի ազդեցութիւնը ՍԱՀ-ի գործունէութեան վրայ։ Մ․ Մուդրովը, Մ․ Բոտկինը, Ն․ Կորոտկովը նկարագրած են ՍԱՀ-ի հիւանդութիւնները, Վ․ Օպրազցովը, Նիգոլայ Սդրաժեսկոն (1909)՝ սիրտի պսակային անօթիներու խցանման եւ սրտամկանի տարափոխիկ ախտի բուժական պատկերը։ Այդ ուսումնասիրութիւններու համար մեծ նշանակութիւն ունեցաւ Վ․ Էյնթհովենի առաջարկած ելեկտրասրտագրութեան ձեւը։ Բուժական սրտաբանութեան զարգացմանը նպաստած են խորհրդային գիտնականներ Գ․ Լանգի, Ա․ Մեասնիկովի, Լ, Յովհաննիսեանի, Պ․ Լուկոմսկու, Եվգենի Չազովի, Զ․ Յանուշկեւիչուսի, Ի․ Շխուացաբայայի եւ ուրիշներու աշխատանքները (ուսումնասիրած են հիբերդոնիկ հիւանդութեան, սրտամկանի տարափոխիկ ախտի բուժական պատկերը, ընթացքը, բուժումը)։ Մեծ ուշադրութեան արժանացած են սիրտի անբաւարարութեան զարգացման, կանխարգելման եւ բուժման հարցերը, յօդացագի եւ սիրտի ձեռքբերովի արատներու դէմ տարուող պայքարը, սիրտի ամանակի խանգարումներու ուսումնասիրութիւնները։

Վերջին տասնամեակներու ընթացքին զարգացած է նաեւ ելեկտրախթանումը։ Սրտաբանութեան նուաճումներէն է նաեւ սիրտի հաղորդչական ուղիներու վիրահատական բուժումը։ Սիրտի պսակաձեւ զարկերակներու վիրաբուժութիւնը հնարաւորութիւն կ'ուտայ լրացուցիչ ուղիներ ստեղծել սիրտի զարկերակային արեան վնասուած շրջանառութիւնը ուժեղացնելու նպատակով։ Վ․ Դեմիխովի՝ սիրտի, գլուխի եւ այլ օրկաններու փորձառական բազմաթիւ փոխպատուաստածներէն յետոյ 1967 թուականին քեյփթաունցի վիրաբոյժ Ք․ Բառնարդն աշխարհին մէջ առաջինը յաջողութեամբ կատարեց մարդու սիրտի պատուաստման վիրահատութիւն։ Սրտաբաններու X համաժողովին մէջ (Մոսկուա, 1982), ամերիկացի Ն․ Շամուվէյը զեկուցեց իր կատարած այդպիսի 254 վիրապատութիւններու մասին, այդ թիւին մէջ 6 հիւանդներու սիրտը պատուաստած էր թոքերու հետ միասին։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։