Վաչական Սարգսեան

Վաչական Ատիպեկ Սարգսեան (25 Մայիս 1951(1951-05-25), Նորաշէն, Սևանի շրջան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), գրող, թարգմանիչ, հրատարակիչ, խմբագիր, «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթի գլխաւոր խմբագիր: Գրական կեղծանունը՝ ՎԱՍ: Հայաստանի գրողներու միութեան անդամ 2007 թուականէն:

Վաչական Սարգսեան
Ծնած է	25 Մայիս 1951(1951-05-25) (73 տարեկան)
Ծննդավայր	Նորաշէն, Սևանի շրջան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն և  Հայաստան
Ուսումնավայր	Երեւանի Պետական Համալսարան և Երեւանի Կոմիտասի անուան պետական երաժշտանոց
Մասնագիտութիւն	թարգմանիչ, հրապարակախօս, Խմբագիր և գրագէտ
Աշխատավայր	Հայերէնի բարձրագոյն խորհուրդ, 9-րդ հրաշալիք և Արմենակոբ?
Վարած պաշտօններ	գլխաւոր խմբագիր
Անդամութիւն	Հայաստանի Գրողներու Միութիւն
Կայքէջ	vachagan.am

Կենսագրութիւն

Վաչական Ա. Սարգսեանը ծնած է 25 Մայիս 1951-ին, Սեւանի շրջանի (Գեղարքունիք) Նորաշէն գիւղին մէջ:

1974 թուականին աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանի կիրառական թուաբանութեան դպրոցը: 1978-ին աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանի ՀՄՖ-ի թղթակցութեան բաժինը: 1978-1980 թուականներուն ուսանած է Կոմիտասի անուան երաժշտանոցի ՀՄՖ-ի գրաբարի բաժինին մէջ:

1979-1995 թուականներուն աշխատած է «Լոյս» հրատարակչութեան մէջ որպէս խմբագիր, այնուհետեւ (1985-էն)՝ գլխաւոր խմբագիրի տեղակալ:

1979-1981 թուականներուն ծառայած է խորհրդային բանակին մէջ որպէս աւագ տեղապահ:

1989-1994 թուականներուն աշխատած է Հանրապետական ուսումնամեթոտական կեդրոնին մէջ որպէս «Ուսում» հրատարակչութեան պետ: Զուգահեռ աշխատած է Լեզուի պետական տեսչութեան մէջ։ 1994-էն մինչեւ այսօր ԼՊՏ «Լեզուագէտ» ՊՓԲԸ-ի տնօրէնն է: 1994-1999 թուականներուն եղած է ՀՀ կառավարութեանը առընթեր Լեզուի պետական տեսչութեան Հայերէնի բարձրագոյն խորհուրդի անդամ:

1994 թուականին հիմնադրած է եւ մինչեւ օրս կը հրատարակէհայերէնին, հայ պատմութեան ու մշակույթին նուիրուած «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթը: 1996 թուականէն հիմնադրած է եւ Հանրային հեռատեսիլի կայանէն առաջին ալիքով կը վարէ «9-րդ հրաշալիք» հեղինակային հեռատեսիլի խաղը: 2001 թուականէն Հայաստանի հանրային ձայնասփիւռի «Սթերէօ սթուտիա» ռատիօկայանով, իսկ 2002 թուականէն նաեւ «Արմենակոբ» հեռատեսիլի ընկերութեան ուղիղ եթերով կը վարէ «Զարմանահրաշ հայերէն» հաղորդաշարը:

2007 թուականին ընտրուած է Հայաստանի գրողներու միութեան անդամ:

Ամուսնացած է, ունի երեք երեխայ եւ չորս թոռ:

Ստեղծագործական Ուղի

Ուսանողական տարիներէն հանրապետական մամուլին մէջ հրատարակած է բանաստեղծութիւններ, յօդուածներ, երգիծական ոճի ստեղծագործութիւններ: Խմբագրած է գիրքեր, թարգմանած է տասնեակէ մը աւելի գիտական, գիտագեղարուեստական գիրքեր: Հայերէնին նուիրուած բազմաթիւ գիրքերու, ձեռնարկներու, դասագիրքերու հեղինակ է: Վաչական Ա. Սարգսեանի «Այբբենարանը» 1998 թուականէն առ այսօր կը գործածուի հանրապետութեան դպրոցներուն մէջ։ 2005-ին լոյս տեսաւ անոր «Հայերէնի դասագիրքը»՝ դարձեալ առաջին դասարանի համար, այնուհետեւ հրատարակուեցան անոր «Մայրենի-1», «Մայրենի-2», «Մայրենի-3», «Մայրենի-4» դասագիրքերը (վերջին երեքը՝ համահեղինակութեամբ), որոնք արդէն մի քանի տարիէ կը գործածուին հանրակրթական դպրոցին մէջ։ Ան նաեւ համահեղինակ է հանրակրթական դպրոցին մէջ օգտագործուող «Մաթեմատիկա-1», «Մաթեմատիկա-2», «Մաթեմատիկա-4» դասագիրքերու: Անոր «Հայ-ռուսերէն դարձուածաբանական պատկերագիր բառարանը», «Խաղագիրքեր» մատենաշարը հայոց լեզուի նրբութիւններու ներկայացումներ են: Վ. Ա. Սարգսեանի «Անցողիկ Յաւերժութիւն», «Այս Տխրութիւնը Ես Չեմ Յօրինած», «Օրը՝ Ինչպէս Որ Տեսայ» ժողովածուներուն մէջ զետեղուած են բանաստեղծութիւններ, պատմուածքներ, միտքեր, երգիծանք, հրապարակախօսական յօդուածներ, գրական նմանակումներ եւ այլն: Թարգմանական գիրքերէն են՝ Ռոպերթ Ալենի «Ինչպէս Փրկել Երկիրը», Վիքթոր Պորուլիայի «Միջուկային Գրոհ», Վ. Սիբրուկի «Ռոպերթ Վուտ» գիտագեղարուեստական գիրքերը:

2011-ի Մարտին, Վաչական Սարգսեանի ծննդեան 60-ամեակի առթիւ, լոյս տեսած է «Ներկայություն»ը՝ Վաչական Ա. Սարգսեան Կենսամատենագիտութիւն 60» գիրքը (կազմողներ՝ Պելլա Դաւթեան, Հրանդ Վարդանեան), որ կ'ամփոփէ անոր գործունէութեան ողջ կենսամատենագիտութիւնը, գիրքերու եւ այլ հրատարակութիւններու ամփոփագիրեր եւ գրախօսութիւններ անոր ստեղծագործութիւններու մասին: Ըստ այդ գիրքին՝ մինչեւ 2011-ի Մարտ Վաչական Սարգսեանի հեղինակութեամբ եւ համահեղինակութեամբ լոյս տեսած է 48 գիրք եւ դասագիրք (եւս 9 գիրք կը պատրաստուի տպագրութեան), 29 դիդակտիկ պարագայ եւ ուսումնաօժանդակ ձեռնարկ, թարգմանական 10 գիրք:

Աշխատանքներ

Գեղարուեստական

• Պատկերագիր այբուբեն, Մանկական պատկերազարդ քառատողեր (1998)
• Օրեր եւ Սէր- Բանաստեղծութիւններ (1999)
• Անցողիկ Յաւերժութիւն (2001)
• Այս Տխրութիւնը Ես Չեմ Յօրինել- Հրապարակախօսութիւն, բանաստեղծութիւններ, երգիծանք, ասոյթներ (2003)
• Արարման 9-րդ օրը- Հրապարակախօսութիւն, բանաստեղծութիւններ, երգիծանք, ասոյթներ (2005)
• Մենախօսութիւն երկուսով: Վիպակ (2008)
• Օրը՝ Ինչպէս Որ Տեսայ- Հրապարակախօսութիւն, բանաստեղծութիւններ, երգիծանք, ասոյթներ (2008)
• Պատկերագիր այբուբեն- Մանկական բանաստեղծութիւններ (2000, 2005, 2008)
• Երկրաչափութիւն մանուկներու համար (2010, համահեղինակ)
• Հանելուկներ. պատասխանները՝ նկարներուն մէջ (չափածոյ հանելուկներ փոքրերու համար) (2011)
• Ասոյթներ յամենայն դէպս (2011)
• Զուարթ տրամաբանութիւն (չափածոյ խնդիրներ երեխաներու համար) (2011, համահեղինակ)
• Երկու Հեքիաթ (2011)
• Ժամանակը Աչքերու Վրայ (2011)
• Երգող այբուբեն (2012)
• Բանաստեղծութիւններ- Ժողովածու (2013)
• Արմանք-զարմանք այբբենական ընթերցարան (2013)
• Ի լուր եւ ի տես- Հրապարակախօսական մանրապատումներ, յօդուածներ, երգիծապատումներ (2014)
• Մեծ գիրք փոքրերու համար- Մանկական բանաստեղծութիւններ, պատմուածքներ, զուարճալիքներ: (կը պատրաստուի հրատարակութեան)

Դասագիրքեր

• Այբբենարան- Դասագիրք տասնամեայ հանրակրթական դպրոցներու համար (1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005)
• Այբբենարան- Դասագիրք հանրակրթական տասներկուամեայ դպրոցներու համար (2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012)
• Հայերէնի դասագիրք-1- Դասագիրք հանրակրթական դպրոցներու համար- Առաջին դասարան (2005, 2006)
• Մայրենի-1 (2007)
• Մայրենի-2 (2007, 2010, համահեղինակ)
• Մայրենի-3 (2008, 2011, համահեղինակ)
• Մայրենի-4 (2009, 2012, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-1 (1-ին մաս) (2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-1 (2-րդ մաս) (2006, 2009, 2012, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-2 (2007, 2010, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-4 (2009, 2012, համահեղինակ)
• Տեղեկագիտութիւն- Դասագիրք հանրակրթական դպրոցներու համար, 2-րդ դասարան (2011, համահեղինակ)

Գիտահանրամատչելի

• Հայոց լեզուի դարձուածքներ նկարներով- Դարձուածքներու հայ-ռուսերէն պատկերազարդ բառարան (1989)
• Խաղագիրք-1- Լեզուատրամաբանական հետաքրքրաշարժ, զուարճալի հեղինակային առաջադրանքներ (1996)
• Խաղագիրք-2- Լեզուատրամաբանական հետաքրքրաշարժ, զուարճալի հեղինակային առաջադրանքներ, նկարազարդ առածներ, դարձուածքներ, խնդուկներ եւ այլն (1999)
• Նկարելուկները հայերէնին մէջ- Ձեռնարկ: Կ'ընդգրկէ հեղինակային 1000 նկարելուկ (ռեբուս), ատոնց կազմման սկզբունքները, պատմութիւնը, դասակարգումը եւ տեսակները (2001, համահեղինակ)
• Հայկական խաչբառ- Լեզուատրամաբանական խրախճանականներ (2002, համահեղինակ)
• Իրաւական ուղեցոյց երիտասարդներու համար (2004, վերաշարադրանքի, նկարներու մտայղացման, ձեւանմուշի հեղինակ)
• Հայերէնը ափի մէջ: Ստուգաբանությունների, լեզվական նրբությունների ու զարմանալի իրողութիւններու շտեմարան- Օտար եւ հայ մեծերու շուրջ 300 ասոյթ հայերէնի մասին (2005)
• Եղծ դոկտորաց- Գիրքին մէջ կը բացայայտուի գիտական աշխարհի կեղծիք մը (2004)
• Նկարազարդ դարձուածաբանական բառարան (2013)
• Կախարդական մասնիկներ. խաղ մեծերու եւ փոքրերու համար (2015)

Գիտամեթոտական

• Հայերէնի դասագիրք-1- Մեթոտական ուղեցոյց (2006)
• Մայրենի-1- Մեթոտական ուղեցոյց (2006)
• Մաթեմատիկա-1- Մեթոտական ուղեցոյց (2006, համահեղինակ)
• Այբբենարան- Ուսուցիչի ձեռնարկ (2006)
• Մայրենի-2- Մեթոտական ձեռնարկ (2007, համահեղինակ)
• Մայրենի-2 - 4- Ուսուցիչի ձեռնարկ (2007, համահեղինակ)
• Մաթեմատիկա-2- Մեթոտական ուղեցոյց (2007, համահեղինակ)
• Մայրենի-3- Մեթոտական ձեռնարկ (2008, համահեղինակ)
• Մայրենի-4- Մեթոտական ձեռնարկ (2009, համահեղինակ)
• Մայրենի-3- Պաստառներու լրակազմ (ուղեցոյց) (2009, համահեղինակ)
• Մայրենի-4- Պաստառներու լրակազմ (ուղեցոյց) (2009, համահեղինակ)
• «Խաղ ԵՒ ուսուցում- Խաղային արուեստագիտութեան կիրառումը տարրական դպրոցին մէջ- Լեզուատրամաբանական առաջադրանքներ (Մենագրութիւն)» (2012)

Դիդակտիկ Պարագաներ

• Պատկերագիրք- Հայերէն տառերու պատկերային իւրօրինակ ներկայացումներ (2007)
• «Զարմանահրաշ խորանարդիկներ» (2008)
• Ուսումնական պաստառներ- Մայրենի լեզու (առաջին, երկրորդ, երրորդ, չորրորդ դասարաններ) (2008, 2009, համահեղինակ)
• Մաշտոցի բանակը (2002) (Տպագրուած է Հալէպի մէջ)
• Հայերէն տառերու պատկերային իւրօրինակ ներկայացումներ օրացոյցներու տեսքով (1994, 1999, 2001, 2005)
• «Այբբենարանի» աշխատանքային տետրեր (գրատետրեր 1, 2, 3)
• «Մայրենի-1», աշխատանքային տետր
• «Մայրենի-2», աշխատանքային տետր (գրատետր 1, 2)
• «Մայրենի-3», աշխատանքային տետր (գրատետր 1, 2)
• «Մայրենի-4», աշխատանքային տետր (գրատետր 1, 2)
• Գրատետրեր «Ամառային ղօղանջներ» (1-4-րդ դասարաններու համար)
• «Խաղագիրք-1 մանուկներու համար» (1-ին դասարան)
• «Խաղագիրք-2 մանուկներու համար» (2-րդ դասարան)
• «Մաթեմատիկա-1», աշխատանքային տետր (1, 2)
• «Մաթեմատիկա-2», աշխատանքային տետր (1, 2)
• Տեղեկագիտություն: աշխատանքային տետր, 2-րդ դասարան (2011, համահեղինակ)

Հեռատեսիլի Եւ Ռադիոյի Հաղորդաշարեր

• «9-րդ հրաշալիք» հեղինակային հեռուստախաղ՝ նուիրուած հայոց լեզուին, հայ պատմութեանն ու մշակոյթին: Հանրային հեռատեսիլի առաջին ալիք (1995-2000)
• «Զարմանահրաշ հայերէն» հեղինակային հեռուստաշար՝ նուիրուած հայոց լեզուին, հայ պատմութեանն ու մշակոյթին: Հանրային ռատիօ, «Սթերէօ-սթուտիա», «Արմենակոբ» հեռատեսիլի ընկերութիւն (2000-2005)

Պարգեւներ

• «Մայրենի լեզուի օրուան կապակցութեամբ եւ հայերէնի զարգացման գործին մէջ ունեցած վաստակի համար» 18 Փետրուար 2006-ին պարգեւատրուած է Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետի շնորհակալագիրով:
• «Մայրենիի անաղարտութեան պահպանման եւ զարգացման գործին մէջ ունեցած ուշագրաւ հրապարակումներու համար» պարգեւատրուած է ՀՀ ԿԳՆ Լեզուի պետական տեսչութեան պատուոգիրով:
• 4 Յուլիս 2014-ին «կրթութեան եւ գիտութեան ոլորտին մէջ ներդրած մեծագոյն աւանդին համար եւ Հայաստանի գրողներու միութեան հիմնադրման 80-ամեակի կապակցութեամբ» պարգեւատրուած է ՀՀ կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութեան ոսկէ յուշամետալով:

Գրականութիւն

• Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով). – Հայկական հանրագիտարան, 2007, 740 էջ: 2-րդ հատոր, էջ 421-422
• Ներկայութիւն: Վաչական Ա. Սարգսեան: Կենսամատենագիտութիւն 60 (կազմողներ՝ Պելլա Դաւթեան, Հրանդ Վարդանեան).– «9-րդ հրաշալիք», 2011, 224 էջ:

Արտաքին Յղումներ

• Հարցազրոյց կրթամշակութային թեմաներով
• Վաչական Սարգսեանի յօդուածը տարրական կրթութեան մասին
• Հարցազրոյց լեզուական թեմաներով
• Յօդուած լեզուական թեմաներով
• Հարցազրոյց՝ նուիրուած 60-ամեակին
• «9-րդ հրաշալիք» շաբաթաթերթի 15-ամեակին նուիրուած հարցազրոյց
• Գրախօսութիւն Վաչական Սարգսեանի «Երկրաչափութիւն մանուկներու համար» գիրքին մասին
• Հեռատեսիլի հարցազրոյց «Երեւան» հեռատեսիլի ընկերութեան եթերով (տեսանիւթ)
• Հեռատեսիլի հարցազրոյց «Երեւան» հեռատեսիլի ընկերութեան եթերով (տեսանիւթ)
• Վաչական Սարգսեանի ասոյթները «Գրանիշ» կայքէջին վրայ Archived 2011-10-12 at the Wayback Machine.