Տիրամայր Լիթթա
«Տիրամայր Լիթթա» (իտալ.՝ Madonna Litta), վերածննդի ժամանակաշրջանի իտալացի նկարիչ Լէոնարտօ տա Վինչիի վրձինին պատկանող նկար, որը ան ստեղծեր է 1490 թուականին: Նկարը այսօր կը պահպանուի ու կը ցուցադրուի Սան Փեթրսպուրկ Էրմիթաժ թանգարանի մէջ:
 | |
|---|---|
 | |
| տեսակ | Գեղանկար |
| նկարիչ | Լէոնարտօ տա Վինչի |
| տարի | 1490 |
| բարձրութիւն | 42 սանթիմեթր |
| լայնութիւն | 33 սանթիմեթր |
| ստեղծման վայր | Իտալիա[1] |
| ուղղութիւն | Իտալական Վերածնունդ |
| ժանր | հոգեւոր արուեստ |
| նիւթ | թեմփերա (ջուրի ու հաւկիթի դեղնուցէն ներկի խառնուրդ) եւ փայտ |
| գտնվում Է | Էրմիթաժ[1] |
| հաւաքածոյ | Պետական Էրմիթաժ |
| հիմնական թեմա | Աստուածամայրն ու Որդին |
|
պատկերված են
| |
| կայք | |
| Madonna Litta Ուիքիպահեստում | |
Ստեղծման պատմութիւն
ԽմբագրելԼէոնարտօ տա Վինչիի այս աշխատանքը ստեղծուեր է Միլանի կառավարիչներու համար: Հետագային այն կ'անցնի միլանյան արիսթոկրատական տանիքներէն մէկուն՝ Լիթթտաներուն: Քանի մը հարիւրամեակ այս ստեղծագործութիւնը պահպանուեցաւ Լիթթաներու անհատական հավաքածոյի մէջ։
Նկարը սկիզբը կը կոչուէր ուղղակի «Տիրամայրը մանկան հետ»: Ժամանակակից անուանումը (ըստ Էրմիթաժի քարտագրացուցակի) առաջացեր է նկարի վերջին տիրոջ՝ հերցոկ Անթոնիօ Լիթթայի (1819-1866) ազգանուն-մականունէն: Վերջինս Միլանի՝ իրենց ընտանեկան պատկերասրահի տէրը կը համարուէր[2]:
1864 թուականին Անթոնիօ Լիթթան դիմեր է Էրմիթաժին, որպէսզի այս եւ քանի մը այլ նկարներ վաճառէ թանգարանին: 1865 թուականին երեք այլ նկարներու հետ միասին («Ափոլլոնի եւ Մարսի հակամատութիւնը»՝ Պրոնզինօ, «Ամուրն կերակրող Վեներան»՝ Լավինի Ֆոնթանա) «Տիրամայր Լիթթան» Էրմիթաժը հերցոկ Լիթթայէն գնեց 100 հազար ֆրանքով[3]:
Պատմութիւն
ԽմբագրելՆկարին մէջ պատկերուած է Մարիամ Աստուածածին՝ Աստուածամայրը, որը գրկեր է մանուկ Յիսուսին: Մարիամ Աստուածածինը աջ կրծքէն կը կերակրէ մանկանը: Նկարի ֆոնը ինքներեն կը ներկայացնէ պատ երկու կամարակապ պատուհաններով: Լոյսը կը ներթափանցէ նոյն այդ պատուհաններէն. ուստի առաւել մութ կ'երեւի դիտողի համար: Պատուհաններէն կը բացուի բնանկարային տեսարան, ուր պատկերուած են լեռներ ու ամպեր՝ գլխաւորապէս կապտաւուն երանգաւորմամբ: Տիրամօր կերպարը ողողուած է լոյսով, որը կու գայ դիմացի ինչ-որ տեղէ մը: Մարիամ Աստուածածին՝ Աստուածամայրը նրբօրէն ու մտազբաղօրէն կը նայի Յիսուս մանուկին: Տիրամօրը Լէոնարտօն վրձիներ է կիսադէմքով: Մարիամը չի ժպտար. միայն շրթունքներու անկիւններուն թեթեւակիօրէն ուրուածգուեր է ժպիտը: Մանուկը մտացիր կերպով կը նայի դիտողին՝ աջ ձեռքով բռնելով մօր կուրծքը: Իսկ ձախ ձեռքին թռչնակ է՝ փոքրիկ կարմրակատարիկ:
Վառ գեղարուեստական կերպարը փոքր մանրամասնութիւններու տեսքով պատկերած է Լէոնարտօ տա Վինչին: Նկարին մէջ կ'երեւի այն թատերական պահը, երբ մանուկը կը բաժնուի մօր կուրծքէն: Տիրամայրի զգեստը կարմիր շապիկ է՝ լայն բացուածքով պարանոցի շուրջը: Ատոր վրայ կատարուած են յատուկ կտրուածքներ, որպէսզի առանց զգեստը հանելու, մայրը կրծքով դիւրութեամբ կերակրէ մանկանը: Հագուստին մաս կը կազմեն նաեւ կապոյտ թիկնոցը՝ ոսկեգոյն երիզով եւ թափանցիկ ոսկեկար գլխաշորը:
Նկարի իսկութիւնը ապացուցող հիմքը կը գտնուի Փարիզի Լուվր թանգարանին մէջ։ Այստեղ կը պահպանուի Լէոնարտօ տա Վինչիի կողմէն ուրուագծած էսքիզը, ուր պատկերուած է նոյն Տիրամայր Լիթթան:
Շատ արուեստագէտներ կասկածի տակ կը դնեն այն փաստը, թէ Լէոնարտօ տա Վինչին չի նկատուիր նկարի հեղինակը: Այդ կը բացատրեն այն բանով, որ Լէոնարտօյին բնորոշ չէ մանուկներուն այդպիսի անբնական դիրքով նկարելը:
Կան ենթադրութիւններ, որ թէեւ նկարը վրձիներ է Լէոնարտօ տա Վինչիը, սակայն մանկան տեսարանը անոր ամենայայտնի աշակերտներէն՝ Ճովանի Պոլթրաֆիոյի վրձինին կը պատկանի:
Փաստագրական ֆիլմ
ԽմբագրելՌուս խորհրդային տնօրէններ՝ Պավել Քոկանը եւ Սերկէյ Սոլովեովը 1966 թուականին համատեղ, թաքնուած տեսախցիկով, նկարահանեցին փաստավաւերագրական ֆիլմ մը, որու անունն էր «Նայեցէք դէմքին»: Ֆիլմը կը պատմէ Էրմիտաժի այցելուներու մասին, ովքեր կը նային «Տիրամայր Լիթթային»:
Ծանօթագրութիւններ
ԽմբագրելՏե՛ս նաեւ
ԽմբագրելЛитература
Խմբագրել- Ульянов О. Г. Картина Леонардо да Винчи «Мадонна Литта» и древнейшее изображение Богоматери в катакомбах Св. Присциллы (Рим) (к 550-летию со дня рождения художника) // Искусство христианского мира. Вып. 7. М., 2003. С. 336—348.