Քերնթն

Քերնթն
flag of Carinthia?	Զինանշան
;	;
Երկիր	Կաղապար:Դրօշաւորում/Աւստրիա
Հիմն	Carinthian anthem?
Կարգավիճակ	Ավստրիայի նահանգ?
Մտնում է	Աւստրիա
Վարչկեդրոն	Կլագենֆուրտ?
ԲԾՄ	1449 մեթր
օրէնսդրական մարմին	Landtag of Carinthia?
Բնակչութիւն	561 293 մարդ (1 Յունուար 2020)
Տարածք	9535,97 ± 0,01 քմ²
Կը սահմանակցի	Զալցպուրկ, Թիրոլ, Շթիրիա, Ֆրիուլի Վենեցիա Ճուլիա եւ Վենեթօ
Ժամային գօտի	UTC+1 եւ UTC+2
ISO 3166-2 կոդ	AT-2
	Lua error in Մոդուլ:Wikidata at line 701: Tried to write global coord_mod.
	ktn.gv.at(գերմ.)

Քերնթն (գերմաներէն՝ Kärnten, սլովեն.՝ Koroška), նաեւ ճանչցուած իբր Քարինթիա, Աւստրիոյ 9 նահանգներէն մեկն է։ Կը գտնուի երկրի հարաւային մասը։ Նահանգի կենդրոնը Քլակնֆուրթ քաղաքն է։ Տարածքը 9.536 քմ² է, իսկ նահանգի բնակչութիւնը կը կազմուի 562089 մարդէ^[2] (2021, Աւստրիայի 6-րդը)։ Նահանգի կարգավիճակ ստացաւ 1918-ին։ Սահմանակից է Սալցպուրկին, Շթիրիային եւ Թիրոլին, ինչպես նաեւ պետական սահմաններ ունի Սլովենիոյ եւ Իտալիոյ հետ։ Նահանգին մէջ կը խօսուի գերմաներէն, ինչպես նաեւ կայ սլովենախօս փոքրամասնութիւն։

Պատմութիւն Խմբագրել

Հնագոյն ժամանակներուն Քերնթն կը պատկանէր հին հռոմէական Նորիք նահանգի մէջ։ Ժողովուրդներու մեծ գաղթի ժամանակ Քերնթն հասան արեւելեան Կոթական ցեղեր, որոնք շուտով դարձան շրջանի կառավարիչները: Ք.Վ. 6-րդ դարուն երբ Սլավական ցեղեր փոխարինեցին շրջանի վերնախաւը եւ Քարանթիա պետութիւնը հիմնեցին, սլավական լեզուն այլ լեզուները հեռացուց: Աւարներու դէմ պաշտպանութեան համար պայըրական եւ ֆրանքական դուքսերու օգնութիւնը խնդրուեցաւ, որուն պատճառով այս երկուքն ալ շրջանի վրայ ազդեցութիւն ունէին: 743-էն 907 ֆրանքական թագաւորներ եւ կայսրեր կ'իշխէին այս տարածաշրջանի վրայ: Անոնց յաջորդեց Պայըրնի Դքսութիւնը, որուն պատճառաւ պայըրական բնակիչներ գաղթեցին դէպի Քերնթն եւ գերմանական լեզուն տարածուեցաւ:

976 Քերնթն դարձաւ անկախ դքսութիւն մը: Այս ժամանակին բազմաթիւ վանքեր եւ փերթեր կառուցուեցան: Կայսր Լուտվիկ ֆոն Պայըր Քերնթն յանձնեց Հապսպուրկներուն, որոնք Աւստրիոյ, Շթիրիայի եւ Քրայնի հետ միացուցին:

Յաջորդող դարերուն մինչեւ 18-րդ դար Քերնթն Օսմանեան դէմ պատերազմներէն, գիւղացիներու բողոքներէն, բողոքականներու բարեկարգութենէ եւ հակաբարեկարգութենէ ազդուեցաւ: Վերակաթողիկէացման պատճառով հազարաւոր բողոքականներ դէպի հարաւային Գերմանիա եւ արեւմտեան Հունգարիա աքսորուեցան:

Մարիա Թերեզիայի շնորհիւ բարենորոգութիւններ տեղի ունեցան, որոնց հետեւանքն էր կրօնական գործիչներու ուժի նուազումը եւ հողագործներու անձնական հողեր ունենալու իրաւունք ստանալը, սակայն Քերնթն իր վարչական անկախութիւնը կորսնցուց: Շրջանի զարգացման կրկին նուազումին պատճառ եղան դաշնակցային պատերազմները 1797-էն սկսեալ, որուն հետեւանքով 1809 ամբողջ հիւսիսային Քերնթն բոլորովին Ֆրանսայի տիրապետութեան տակ անցաւ: 1813 շրջանը հապսպուրկի Իլիրիայի թագաւորութեան կողմէ ազատագրուեցաւ:

1848-ի յեղափոխութենէ ետք Քերնթն 1849-ին վերստին ստացաւ վարչական անկախութիւն եւ 1867-1918 Աւստրիա-հունգարական կայսրութեան արեւմտեան կէսին մէջ դքսութիւն էր: Առաջին համաշխարհային պատերազմէն ետք, որուն հետեւանքն էր Հապսպուրկի կայսրութեան անկումը, նոյեմբեր 11 1918-ին Քերնթնի առժամեայ նահանգային կառավարութիւնը որոշեց Քերնթն միացնել Գերմանական Աւստրիոյ:

Ռայպլ գիւղը ու Քանալ ձորը () Իտալիոյ եւ Միսդալը, Ունդըրաուպուրկը ու Զելանտը Սլովենացիներու Քրուաթներու եւ Սերպերու պետութեան կորսնցնելէ եւ հարաւային Քերնթնի Աւստրիոյ հետ միացումի ժողովրդավար յաջող ընտրութենէ ետք Հոկտեմբեր 10 1920-ին Սան Ժերման դաշնագրէն ետք Քերնթնի սահմանները ճշտուեցան ինչպէս որ այսօր են:

Բնակչութիւն Խմբագրել

Քերնթնի ամենամեծ քաղաքը, Քլակնֆուրթ, կը բնակին 101 հազար^[3], Ֆիլախ՝ 58 հազար^[4], Վոլֆսպերկ՝ 25 հազար եւ Շբիթալ՝ 16 հազար մարդ։

Լեզու Խմբագրել

Բնակչութեան մեծ մասը կը խօսի գերմաներէն։ Քերնթնի հարաւ-արեւելքը կ'ապրի փոքրաթիւ սլովենական համայնքը (17 հազար մարդ)։ Սլովեներէնը Աւստրիոյ փոքրամասնութիւններու ճանչցուած լեզուներէն է:^[5]

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Bevölkerung am 1.1.2020 nach detaillierter Staatsangehörigkeit und Bundesland — 1829.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55572932"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q358870"></a>
↑ «Kärnten - Bevölkerung 2022»։ Statista (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2022-04-21
↑ «Klagenfurt (Österreich): Stadtbezirke - Einwohnerzahlen, Grafiken und Karte»։ www.citypopulation.de։ արտագրուած է՝ 2022-04-21
↑ «Österreich: Größere Städte - Einwohnerzahlen, Karten, Grafiken, Wetter und Web-Informationen»։ www.citypopulation.de։ արտագրուած է՝ 2022-04-21
↑ «Sprache(n) - Daten und Fakten | Tiroler Bildungsservice»։ tibs.at։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-07-05-ին։ արտագրուած է՝ 2022-04-21

Յղումներ Խմբագրել

Քերնթնի պաշտօնական կայք էջը

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q480242"_data-entity-id="Q358870">[https://www.statistik.at/wcm/idc/idcplg?IdcService=GET_NATIVE_FILE&RevisionSelectionMethod=LatestReleased&dDocName=064287_Bevölkerung_am_1.1.2020_nach_detaillierter_Staatsangehörigkeit_und_Bundesland]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1829.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55572932"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q358870"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Bevölkerung am 1.1.2020 nach detaillierter Staatsangehörigkeit und Bundesland — 1829.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55572932"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q358870"></a>

[2] «Kärnten - Bevölkerung 2022»։ Statista (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2022-04-21

[3] «Klagenfurt (Österreich): Stadtbezirke - Einwohnerzahlen, Grafiken und Karte»։ www.citypopulation.de։ արտագրուած է՝ 2022-04-21

[4] «Österreich: Größere Städte - Einwohnerzahlen, Karten, Grafiken, Wetter und Web-Informationen»։ www.citypopulation.de։ արտագրուած է՝ 2022-04-21

[5] «Sprache(n) - Daten und Fakten | Tiroler Bildungsservice»։ tibs.at։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-07-05-ին։ արտագրուած է՝ 2022-04-21

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]