Ուիքիփետիա

Այն Ղազալի Արձաններ

Այն Ղազալի արձաններ ('Ain Ghazal Statues), Յորդանանի Այն Ղազալի հնագիտական վայրին մէջ յայտաբերուած շարք մը կոթողային կրաքարէ ծեփածոյ եւ եղեգեայ արձաններ, որոնք կը թուագրուին Նախախեցեգործական Նոր Քարի Բ․ ժամանակահաշրջանին։ Յայտնաբերուած են 1983 եւ 1985 թուականներուն երկու ստորգետնեայ թաքստոցներու մէջ, ընդհանուր թիւով 15 կիսանդրիներ եւ 15 արձաններ, որոնք ստեղծուած են մօտ 200 տարիներու ընթացքին[1]։

Ք․ա․ 7-րդ հազարամեակի կիսուն եւ 8-րդ հազարամեակի կիսուն թուագրուող[2] արձանները մարդկային ձեւի ամենավաղ լայնամասշտաբ ներկայացումներէն են եւ կը նկատուին խեցեգործական Նոր Քարի Բ․ ժամանակաշրջանի նախապատմական արուեստի ամենակարեւոր նմուշներէն մէկը[3]։

Անոնք կը կազմեն Ամմանի մէջ գտնուող Յորդանանի թանգարանի հաւաքածուներուն մէկ մասը։ Մէկ արձանը կը գտնուի Փարիզի Լուվրի թանգարանին մէջ։ Երկու գուլխով քանդակներէն մէկը կը ցուցադրուի Ապու Տապիի Լուվրի մէջ։

Նկարագրութիւն

Խմբագրել
 
Արձանները Ամմանի միջնաբերդին մէջ
 
Այն Ղազալի արձանը, որ կը ցուցադրուի Փարիզի Լուվրի թանգարանին մէջ
 
Այն Ղազալի արձանը Յորդանանի մէջ, Ամմանի հնագիտական թանգարան

Քանդակները երկու տեսակի են` ամբողջական արձաններ եւ կիսանդրիներ։ Որոշ կիսանդրիներ երկգլխանի են։ Մեծ ջանքերու գնով կաղապարուած են լայն բացուած եւ կուպրէ գծանշուած ծիածանաթաղանթներով աչքեր ունեցող գլուխները։ Արձանները կը պատկերեն տղամարդիկ, կիներ եւ երեխաներ։ Կիները կը տարբերին կուրծքեր յիշեցնող եւ աւելի մեծ փորերու միջոցով։ Արձաններէն ոչ մէկը սեռական գործարաններ ունի,իսկ անոնց մէկ մասին դէմքերը ներկայացուած են բոլոր մանրամասնութիւններով։

Յուշարձանները ստեղծուած են ժայռափոր կրաքարի ծեփուածքով` եղեգի վրայ կաղապարելու ձեւոով եւ օգտագործելով այնպիսի բոյսեր, որոնք աճած են Զարքա գետին ափին։ Եղեգը քայքայուած է հազարամեակի ընթացքին` թողելով կրախեցեղէն ներքին ամբողջութիւնը։ Կրեղէն գաջը ստանալու համար կրաքարը տաքցուած է 600-էն մինչեւ 900 աստիճան ջերմաստիճանի մէջ։ Ստացուած կրաքարի ջրածնաթթուիտը ապա խառնուած է ջուրի հետ, որպէսզի թանձր զանգուած ստացուի, որմէ ետք միայն այն օգտագործուած է։ Գաջը ջրակայուն նիւթի վերածուած է չորնալէն ետք, երբ այն քարացած է։ Գլուխները, իրանները ու ոտքերը ձեւաւորուած են եղեգի առանձին փունջերէ, որոնք հաւաքուած են եւ ծածկուած են գաջով։ Աչքերու ծիածանաթաղանթները ուրուագծուած են կուպրի միջոցով, իսկ գլուխները ծածկուած են կեղծամ յիշեցնող ծածկով։

Անոնք համեմատաբար բարձրահասակ են, բայց ոչ մարդու իրական չափերով. արձաններէն ամենաբարձրին բարձրութիւնը մօտ 1 մեթր է։ Անոնց մակերեւույթները անհամաչափ հարթ են, մօտ 10 սմ հաստութեամբ։ Անոնք ստեղծուած են կանգնած ըլլալու համար, հաւանաբար ամրացուած են փակ սենեակներու յատակին, եւ նախատեսուած եղած են միայն դիմացէն դիտելու համար[4]։ Արձանի պատրաստման եղանակը, այնուամենայնիւ, թոյլ չէր տար անոնց երկար ծառայել։ Եւ քանի որ անոնք թաղուած են ստեղծուած սկզբնական վիճակով, հնարաւոր է, որ անոնք երբեք չեն ցուցադրուած երկար ժամանակով, այլ ստեղծուած են թաղման նպատակով[5]։

Բացայայտում եւ պահպանում

Խմբագրել

Այն Ղազալ յայտնաբերուած է 1974-ին կառուցապատողներու կողմէ, որոնք կը կառուցէին Ամման քաղաքը Ալ Զարկայի կապող սրընթաց մայրուղի։ Պեղումները սկսած են 1982-ին։ Տեղանքը բնակեցուած է մ. թ. ա. 7250-5000 թուականին[6]։ Այս դարաշրջանի սկիզբը` 7-րդ հազարամեակի առաջին կիսուն, բնակավայրի տարածքը եղած է 10-15 հա եւ բնակչութիւնը կազմած է 3000 հոգի։

Արձանները յայտնաբերուած են 1983-ին։ Մեքենաներով փորուած ճանապարհին խաչմերուկը ուսումնասիրելով, հնագէտները յայտնաբերած են 2,5 մեթր (8 ոտնաչափ) մակերեսով խոշոր փոս, ուր կային գաջէ արձաններ։ 1984-1985 թուականներուն պեղումներ իրականացուած են Կերի Օ. Ռոլլեֆսոնի գլխաւորութեամբ։ Պեղումներու երկրորդ փուլը, որ տեղի ունեցած է 1993–1996 թուականներուն, կը ղեկավարէին Ռոլեֆսոն եւ Զեյտան Քաֆաֆի[7]։

Յայտնաբերուած երկու թաքստոցներու մէջ գտնուած են 15 արձաններ եւ 15 կիսանդրիներ, որոնք պատրաստուած են գրեթէ 200 տարիներու ընթացքին։ Քանի որ անոնք խնամքով թաղուած էին լքուած տուներու յատակի փորուածքներու մէջ, անոնք բաւականաչափ լաւ պահպանուած են[8]։ Իերիխոնի եւ Նահալ Հեմարի մէջ նմանատիպ արձաններու միայն որոշ մասնիկներ յայտնաբերուած են[9]։

Փորուածքին շուրջը, ուր գտած են արձանները, ուշադրութեամբ փորուած է, եւ գտածոները տեղադրուած են փայտէ տուփերու մէջ, ուր լեցուած էր պոլիուրեթանային փրփուրով` առաքման ընթացքին վնասուելէ պաշտպանելու համար[10]։ Արձանները պատրաստուած են գաջէ, որ շատ աւելի փխրուն դարձած էր յատկապէս այդքան ժամանակ հողին տակ թաղուած ըլլալու պատճառով։ Յայտնաբերուած արձաններուն առաջին գտածոները ուղարկուած են Մեծ Բրիտանիոյ Թագաւորական Հնագիտական Հիմնարկ, իսկ երկրորդ խումբը, ուր գտնուած էր քանի մը տարի ետք, ուղարկուած է Նիւ Եորքի Սմիթսոնեան Հաստատութիւն` վերականգնողական աշխատանքներու համար։ Արձանները վերադարձուած են Յորդանան անոնց պահպանման աշխատանքերու աւարտէն ետք եւ զանոնք կարելի է տեսնել Յորդանանի թանգարանին մէջ[11]։

Գտածոներուն մէկ մասը 2013-ին ժամանակաւորապէս եղած է Բրիտանական թանգարանին մէջ։ 2012-էն ի վեր Մեծ Բրիտանիոյ մէջ վերականգնման գործընթացի մէջ է նմուշներէն մէկը[12]։

Մեկնաբանութիւններ

Խմբագրել

Արձանները կը ներկայացնեն համայնքին մէջ բնակուողներու նախնիները: Կարելի է այդ փաստարկը հիմնաւորել` հենուելով այս արձաններու տէրերու նկատմամբ վերաբերմունքին վրայ, երբ զանոնք թաղած են իրենց նմանութեամբ ծեփած գանգերու հետ: Յուշարձաններու յուղարկաւորութեան ձեւը նոյնպէս նման է այն եղանակին, թէ ինչպէս Այն Ղազալի բնակիչները թաղած են իրենց մահացածներուն: Այս արձանները նոյնքան շատ հարցեր կ'առաջացնեն, որքան պատասխաններ, եւ այդ պատճառով ալ հարուստ նիւթ կը հանդիսանան յետագայ ուսումնասիրութեան համար[13]:

Գրականութիւն

Խմբագրել
  • Akkermans, Peter M.M.G. and Glenn M. Schwartz (2003), The archaeology of Syria: from complex hunter-gatherers to early urban societies (ca. 16,000-300 BC), Cambridge World Archaeology, Cambridge University Press, pp. 83ff.
  • Grissom, C.A. (2000), "Neolithic statues from 'Ain Ghazal: construction and form", American Journal of Archaeology 104, 25-45.
  • Rollefson, G.O. (1983), "Ritual and ceremony at Neolithic 'Ain Ghazal (Jordan)". Paleorient 9, 29-38.
  • Rollefson, G.O. (1984), "Early Neolithic statuary from 'Ain Ghazal (Jordan)", Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft 116, 185-192.
  • Rollefson, G.O. (1986), "Neolithic 'Ain Ghazal (Jordan)- Ritual and ceremony II", Paleorient 12, 45-51.

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. ↑ McCarter Susan (12 November 2012)։ Neolithic։ Routledge։ էջեր 161–163։ ISBN 9781134220397 
  2. ↑ Kleiner Fred S., Mamiya Christin J. (2006)։ Gardner's Art Through the Ages: The Western Perspective: Volume 1 (Twelfth հրտրկթն․)։ Belmont, California: Wadsworth Publishing։ էջ 25։ ISBN 0-495-00479-0  "ca. 6250 6250 BCE".
  3. ↑ «Lime Plaster statues»։ British Museum։ Trustees of the British Museum։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 18 October 2015-ին 
  4. ↑ McGovern Patrick E (30 October 2010)։ Uncorking the Past: The Quest for Wine, Beer, and Other Alcoholic Beverages։ University of California Press։ էջ 91։ ISBN 9780520944688 
  5. ↑ Susan McCarter, Neolithic, Routledge, 2012, p. 163.
  6. ↑ Graeme Barker, Candice Goucher (16 April 2015)։ The Cambridge World History: Volume 2, A World with Agriculture, 12,000 BCE–500 CE։ Cambridge University Press։ էջեր 426–։ ISBN 978-1-316-29778-0 
  7. ↑ preliminary excavation reports: Rollefson, G., and Kafafi, Z. Annual of the Department of Antiquities of Jordan 38 (1994), 11–32; 40 (1996), 11–28; 41 (1997), 27–48.
  8. ↑ Kathryn W. Tubb, The statues of 'Ain Ghazal: discovery, recovery and reconstruction, Archaeology International, http://www.ai-journal.com/article/download/ai.0514/165/ 
  9. ↑ Susan McCarter, Neolithic, Routledge, 2012, p. 161. Cache 1: Sq 2083 Loc. 20: 13 full figures, 12 one-headed busts Cache 2: Sq 3282 Loc 049: 2 figures, 3 two-headed busts and 2 unidentified pieces.
  10. ↑ «Neolithic Statues from Jordan»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 20 February 2001-ին 
  11. ↑ Kafafi Zeidan։ «Ayn Ghazal. A 10,000 year-old Jordanian village»։ Atlas of Jordan 
  12. ↑ «تماثيل عين غزال تنتظر عودة "شقيق مهاجر" من لندن منذ ثلاثة عقود»։ Ad Dustour։ 11 January 2012։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 August 2016-ին։ արտագրուած է՝ 29 October 2018 
  13. ↑ Feldman Keffie։ «Ain-Ghazal (Jordan) Pre-pottery Neolithic B Period pit of lime plaster human figures»։ Joukowsky Institute, Brown University 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Այն_Ղազալի_Արձաններ&oldid=215141» էջէն