Ուիքիփետիա

Երկիրներու ցանկ, որտեղ սպաներէնը պաշտօնական լեզու է

Ստորեւ ներկայացուած է այն երկիրներուն ցանկը, ուր ռոմանական լեզուներու դասին պատկանող սպաներէնը ունի պաշտօնական լեզուի կարգավիճակ։

Պետութիւններ, ուր սպաներէնը պաշտօնական լեզուի կարգավիճակ ունի։

Ցանկին մէջ ընդգրկուած են նաեւ այն պետութիւնները, ուր սպաներէնը զուգակցուած է այլ լեզուի մը հետ եւ կը հանդիսանայ տուեալ տարածքային միաւորի գլխաւոր լեզուն։

Պաշտօնական կամ ազգային լեզու

Խմբագրել

Սպաներէնը 20 ինքնիշխան պետութիւններու եւ քանի մը կախեալ տարածքներու պաշտօնական լեզուն է, զոր շուրջ 442 միլիոն հոգի կը խօսի[1]։

Ստորեւ բերուած ցանկին մէջ ներկայացուած են այն պետութիւնները, ուր սպաներէնը պաշտօնական լեզու է կսմ բնակչութեան հիմնական գործածութեան լեզու կը հանդիսանայ (կը գործածուի առօրեայ կեանքին եւ փաստաթուղթերուն մէջ, կը դասաւանդուի դպրոցներու մէջ):

Երկիր Կարգավիճակ Բնակչութիւն
(2014)[2] 		Կարգաւորող մարմին Տեղական բարբառ
Մեքսիք տէ ֆակթօ[3] 120,286,655 Academia Mexicana de la Lengua մեքսիքական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/Քոլոմպիա տէ եուրէ[4] 48,400,388 Academia Colombiana de la Lengua քոլոմպիական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/ՍպանիաԿաղապար:Smallsup տէ Եուրէ[5] 47,737,941 Real Academia Española մայրցամաքային սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/Արժանթին տէ ֆակթօ[6] 43,024,374 Academia Argentina de Letras ռիոպլատենական սպաներէն
ՓերուԿաղապար:Smallsup տէ եուրէ[7] 30,147,935 Academia Peruana de la Lengua փերուական սպաներէն
Վենեզուելլա տէ եուրէ[8] 28,868,486 Academia Venezolana de la Lengua վենեզուելլական սպաներէն
Չիլի տէ ֆակթօ[9] 17,363,894 Academia Chilena de la Lengua չիլիական սպաներէն
ԷքուատորԿաղապար:Smallsup տէ եուրէ[10] 15,654,411 Academia Ecuatoriana de la Lengua էքուատորական սպաներէն
Կուաթեմալա տէ եուրէ[11] 14,647,083 Academia Guatemalteca de la Lengua կուատեմալայական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/Քուպա տէ եուրէ[12] 11,047,251 Academia Cubana de la Lengua քուպայական սպաներէն
ՊոլիվիաԿաղապար:Smallsup տէ եուրէ[13] 10,631,486 Academia Boliviana de la Lengua պոլիվիական սպաներէն
Տոմինիքեան Հանրապետութիւն}} տէ եուրէ[14] 10,349,741 Academia Dominicana de la Lengua տոմինիքեան սպաներէն
Հոնտուրաս տէ եուրէ[15] 8,598,561 Academia Hondureña de la Lengua հոնտուրասական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/ՓարակուէյԿաղապար:Smallsup տէ եուրէ[16] 6,703,860 Academia Paraguaya de la Lengua Española փարակուայական սպաներէն
Սալվատոր տէ եուրէ[17] 6,125,512 Academia Salvadoreña de la Lengua սալվատորական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/Նիքարակուա տէ ֆակթօ[18] 5,848,641 Academia Nicaragüense de la Lengua նիքարակույական սպաներէն
Քոսթա Ռիքա տէ եուրէ[19] 4,755,234 Academia Costarricense de la Lengua քոսթառիքական սպաներէն
Փորթօ Ռիքօ Կաղապար:Smallsup տէ եուրէ[20] 3,620,897 Academia Puertorriqueña de la Lengua Española պուերտոռիկոյական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/Փանամա տէ եուրէ[21] 3,608,431 Academia Panameña de la Lengua փանամայական սպաներէն
Կաղապար:Դրօշաւորում/Ուրուկուէյ տէ ֆակթօ[22] 3,332,972 Academia Nacional de Letras ուրուկուէյական սպաներէն
[[Հասարակածային Գուինիա|Հասարակածային ԳուինիաԿաղապար:Smallsup]] տէ եուրէ[23] 1,722,254 Academia Ecuatoguineana de la Lengua Española հասարակածային սպաներէն
Ընդհանուր 442,476,007 Association of Spanish Language Academies

ա Սպաներէը Սպանիոյ թագաւորութեան ազգային մակարդակ ունեցող միակ պաշտօնական լեզուն է։ Պասկերէնը, կատալոներէնը, արակոներէնը եւ կալիսերէնը համապետական լեզուներ են, որոնք համապատասխան տարածքներու շրջանային լեզուն կը համարուին։

bՓերուի մէջ, սպաներէնը կեչուայ եւ այմարայ լեզուներու հետ միասին կը համարուի պաշտօնական լեզու։

cԷքուատորի մէջ, սպաներէնը կիչուայ եւ շուար լեզուներու հետ միասին կը համարուի պաշտօնական լեզու։ d Սպաներէնի հետ մէկտեղ, Պոլիվիայի սահմանադրութիւնը ազգային փոքրամասնութիւններու լեզուները եւս կը ճանարէ որպէս երկրի պետական լեզու։

eՓարակուէյի մէջ, սպաներէնն ու հնդկացիական ծագման գուարանին կը ճանչնան պաշտօնական լեզուներ։ fՓորթօ Ռիքօն ԱՄՆ-ի անդրծովեան տարածք է, որտեղ պաշտօնական լեզուի կարգավիճակ ունին սպաներէնն ու անգլերէնը։[20]

gՀասարակածային Գուինիայի մէջ սպաներէնը պաշտօնական լեզու կը համարուի ֆրանսերէնի եւ փորթուկալերէնի հետ միասին։

 
Սպանալեզու պետութիւններու (ներառեալ ԱՄՆ-ի կախեալ տարածք համարուող Փորթօ Ռիքօն) բնակչութեան թուաքանակը

Որպէս փոքրամասնութեան լեզու

Խմբագրել

Ստորեւ բերուած պետութիւններուն մէջ սպաներէնը կը համարուի ազգային մակարդակի ոչ պաշտօնական լեզու։

Սոյն երկիրներուն մէջ հանրային ծառայութիւններն ու տեղեկատուութիւնը, ինչպէս նաեւ տպագիր եւ հեռարձակուող լրատուամիջոցներու տարբեր ձեւեր հասանելի է սպաներէնով։

Երկիր Բնակչութիւն
(2014)[2] 		Սպանախօսներու քանակ Սպանախօսներու տոկոս
Անտորրա 85,458 29,907 35%
Պելիզ 340,844 106,795 30%
Ճիպրալթար 29,185 23,857 81%
ԱՄՆ 318,892,103 52,000,000 23%

Անտորրա

Խմբագրել

Անտորրա գաճաճ պետութեան պաշտօնական լեզուն կատալոներէնն է, սակայն սպաներէնը ունի յատուկ կարգավիճակ (կրթական համակարգին, լրատուամիջոցներուն եւ պաշտօնական փաստաթուղթերուն մէջ): Անտորրա Սպանիոյ սահմանակից երեք պետութիւններէն մէկը կր համարուի[24]։

Պելիզ

Խմբագրել

Անգլիալեզու Պելիզ պետութիւնը աշխարհագրականօրէն տեղադրուած է սպանախօս Մեքսիքոյի եւ Կուաթեմալայի մէջտեղը։ Թէպէտ երկրի պաշտօնական եւ ազգային լեզուն անգլերէնն է, այնուամենայնիւ, երկրի շատ բնակիչներ կը տիրապետեն սպաներէնին որպէս երկրորդ լեզու։ Ըստ 2010-ի մարդահամարի տուեալներուն, Պելիզի բնակչութեան 30%-ը սպաներէնը կը համարէ իր մայրենի լեզուն, իսկ 50%-ը ունի լեզուի իմացութիւն[25]։

Ճիպրալթար

Խմբագրել

Սպաներէն լեզուն յատուկ լեզուի կարգավիճակ ունի Մեծ Բրիտանիոյ անդրծովեան տարածք համարուող Ճիպրալթարի մէջ (կրթական համակարգին, լրատուամիջոցներուն եւ պաշտօնական փաստաթուղթերուն մէջ)։ Սպանիոյ տարածքային յաւակնութիւնները Ճիպրալթարի նկատմամբ գլխաւորաբար այս հանգամանքին վրայ հիմնուած են[26]։

Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ

Խմբագրել

Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ սպաներէնը երկրորդ լեզուն է։ Սպաներէնով կը խօսին ԱՄՆ-ի հարաւարեւմտեան տարածքներուն եւ Ֆլորիտայի մէջ՝ նախապէս Նոր Սպանիոյ փոխարքայութեան մաս կազմած տարածքներուն մէջ։ Նիւ Մեքսիքի եւ հարաւային Քոլորատոյի մէջ սպաներէն կը խօսին գաղութային ժամանակներէն ի վեր[27]։ Սպաներէնը ԱՄՆ-ի դպրոցներուն մէջ ամենալաւ ուսումնասիրուող օտար լեզուն է։ Միացեալ Նահանգներուն մէջ բռնկուող շուրջ 41 միլիոն անձ սպաներէնը կը համարէ իր մայրենի լեզուն, իսկ եւս 11 միլիոնը՝ կը տիրապետէ վերջինիս, որպէս օտար լեզու[28]։ Կրթական տեսանկիւնէն սպաներէնը կը համարուի ոչ պաշտօնական յատուկ կարգավիճակ ունեցող լեզու Նիւ Մեքսիք նահանգին մէջ[29]։ Ներկայիս, ԱՄՆ-ը աշխարհիկ երկրորդ ամենախոշոր սպանալեզու բնակչութիւն ունեցող երկիրն է աշխարհի մէջ՝ հարեւան Մեքսիքէն ետք[30]։ Սպաներէնով կը խօսի նաեւ Տեխաս նահանգի բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը։ Սպաներէն լեզուն Միացեալ Նահանգներուն մէջ կը կարգաւորէ սպաներէնի հիւսիսամերիկեան ակադեմիայի կողմէ։

Կրեոլական լեզուներ

Խմբագրել

յոՊետութիւններ, որտեղ կը խօսին սպաներէն լեզուի վրայ հիմնուած կրեոլական լեզուներով[31][32][33]

Երկիր կրեոլական լեզու լեզուակիրներ[34] տարի կարգավիճակ
Արուպա պապիամենտօ ~100,000[35] Չկա ալբոմ պաշտօնական[36]
Նիտերլանտական Անտիլներ պապիամենտօ – – պաշտօնական[37]
Քիուրասաու պապիամենտօ 185,155[38] 1981 պաշտօնական[39]
Ֆիլիփիններ չավաքանօ 689,000[38] 1992 ռեգիոնալ

Եբրայասպաներէն

Խմբագրել

Եբրայասպաներէնը (յայտնի է նաեւ որպէս լատինօ) միջնադարեան սպաներէնէն ստացուած լեզու է։ Հիմնական լեզուակիրները հրեայներն են, որոնք կը բնակին սպանախօս պետութիւններուն մէջ եւ Իսրայէլի[40]։

Միջազգային կազմակերպութիւններ

Խմբագրել

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. ↑ «Wayback Machine»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2014-09-03-ին 
  2. ↑ 2,0 2,1 «The World Factbook»։ Central Intelligence Agency։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2018-10-04-ին։ արտագրուած է՝ 2009-08-11 
  3. ↑ Mexico does not have an official language at the federal level [1]; however, Spanish is spoken by the majority.
  4. ↑ Constitution of Colombia, Art. 10
  5. ↑ Spanish Constitution, Art. 3-1
  6. ↑ The Argentine Constitution does not establish Spanish as an official language.
  7. ↑ Constitution of Peru, Art. 48
  8. ↑ Constitution of Venezuela, Art. 9
  9. ↑ The Constitution of Chile does not establish Spanish as an official language. However, Chilean legislation establishes that schools must teach students to communicate in the "Castilian language" (General Law on Education (Articles 29 and 30), Chile Library of Congress.)
  10. ↑ Constitution of Ecuador, Art. 2
  11. ↑ Constitution of Guatemala, Art. 143
  12. ↑ Constitution of Cuba Archived 2 September 2006 at the Wayback Machine., Art. 2
  13. ↑ Constitution of Bolivia, Art. 5
  14. ↑ The Constitution of the Dominican Republic establish Spanish as it official language.
  15. ↑ Constitution of Honduras, Art. 6
  16. ↑ Constitution of Paraguay, Art. 140
  17. ↑ Constitution of El Salvador, Art. 62
  18. ↑ The Constitution of Nicaragua does not establish Spanish as an official language.
  19. ↑ Constitution of Costa Rica, Art. 76
  20. ↑ 20,0 20,1 Constitution of Puerto Rico Archived 19 March 2015 at the Wayback Machine., Art. 3, Section 5: It is mandatory to be able to read and write in either English or Spanish in order to be a member of the Legislative Assembly.
  21. ↑ Constitution of Panama, Art. 7
  22. ↑ The Constitution of Uruguay does not establish Spanish as an official language.
  23. ↑ Constitution of Equatorial Guinea Archived 1 May 2012 at the Wayback Machine., Art. 4
  24. ↑ «CRES - Institut d'Estudis Andorrans - Centre de Recerca Sociològica»։ archive.is։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2010-05-29-ին 
  25. ↑ Statistical Institute of Belize: Belize Population and Housing Census 2010. Country Report. Belmopan 2013.
  26. ↑ «<Constitution of Gibraltar Archived 21 November 2008 at the Wayback Machine.»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 November 2008-ին 
  27. ↑ Canfield Delos Lincoln (1981)։ Spanish Pronunciation in the Americas։ The University of Chicago Press։ էջ 80։ «The main nuclei of Spanish speech in the United States are northern New Mexico / southern Colorado, the border territories from California through Texas, the Florida peninsula, New York City, and other large cities of the Northeast and Midwest. Only one of these, the New Mexico / Colorado dialect area, has maintained linguistic continuity since colonial days, and its speech goes back to about 1600.»
  28. ↑ Burgen Stephen (2015-06-29)։ «US now has more Spanish speakers than Spain – only Mexico has more»։ the Guardian 
  29. ↑ «New Mexico Public Education Department - NMPED»։ www.ped.state.nm.us։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2017-02-01-ին 
  30. ↑ País Ediciones El։ «Reportaje | Más 'speak spanish' que en España»։ El País։ ISSN 1134-6582 
  31. ↑ «Papiamentu - Papiamento»։ www.narin.com 
  32. ↑ Dalby Andrew (1998)։ Dictionary of Languages։ Bloomsbury Publishing plc։ էջ 489։ ISBN 0-7475-3117-X
  33. ↑ Topping Donald M., Dungca Bernadita C. (1973)։ Chamorro Reference Grammar։ University of Hawaii Press։ ISBN 9780824802691 
  34. ↑ «Ethnologue»։ արտագրուած է՝ 2008-06-13 
  35. ↑ «"Language" - Government of Aruba (official site) - 2010»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-03-17-ին։ արտագրուած է՝ 2018-09-08 
  36. ↑ Migge Bettina, Léglise Isabelle, Bartens Angela (2010)։ Creoles in Education: An Appraisal of Current Programs and Projects։ Amsterdam: John Benjamins Publishing Company։ էջ 268։ ISBN 978-90-272-5258-6 
  37. ↑ «Tijdelijke wet officiële talen BES» (Dutch)։ wetten.nl։ արտագրուած է՝ 2010-10-24։ «Artikel 2: De officiële talen zijn het Engels, het Nederlands en het Papiamento. (անգլերէն՝ Article 2: The official languages are English, Dutch and Papiamento)» 
  38. ↑ 38,0 38,1 Número de hispanohablantes en países y territorios donde el español no es lengua oficial Archived 29 April 2012 at the Wayback Machine., Instituto Cervantes.
  39. ↑ «Nieuwsbrief 070313 – Papiaments officieel erkend»։ Nieuws.leidenuniv.nl։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-05-12-ին։ արտագրուած է՝ 2011-11-21 
  40. ↑ «EJP | News | Western Europe | Judaeo-Spanish language revived Archived 29 May 2009 at the Wayback Machine.. Ejpress.org (19 September 2005). Retrieved on 19 October 2011.»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 May 2009-ին 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Երկիրներու_ցանկ,_որտեղ_սպաներէնը_պաշտօնական_լեզու_է&oldid=230408» էջէն