Յովհաննէս Վարդապետ
Յովհաննէս Վարդապէտ Կարգաթող Յակոբ Եպիսկոպոս Պօլուցիին զաւակն է, Իր նախնական կրթութիւնը ստացած է Ապէյի (Լիբանան) միսիոնարներու վարժարանին մէջ։ Մենք հայերս զինք պիտի կոչենք Բժիղկ-Յովհաննէս Վարդապէտ, որովհետեւ ի վերջոյ կրօնական ասպարէզէն բոլորովին հրաժարած եւ բժշկութեան նուիրուած։
| Յովհաննէս Վարդապետ |
|---|
Կենսագրութիւն Խմբագրել
Վերապատուելի-Բժիշկ Յովհաննէս Վարդապէտ Ծնած է Սայտա 1826-ին։ Ժամանակի ընթացքին գտնուած ըլլալով օտար միջավայրի մէջ, Յովհաննէս կը փոխուի Ճանի եւ կը կոչուի Ճան Ուօարդապէտ կամ Եուհաննա Վորդապէտ, ինչպէս կը ճանչնան զինք տեղացիք։
Ան Իր աննկուն կամքը եւ ինքնազարգացման մեծ պապակն է որ խթանած են այս հայը գրաւելու արտակարւօրէն բարձր գիրք մը եւ հանդըսանալու ոչ թէ լոկ Սուրիոյ եւ Լիբանանի, այլ իր ժամանակին Մերձաւոր Արեւելքի է՛ն կարկառուն դէմքերէն մին։
Ան դժբախտութիւնը կ՛ունենայ կանուխէն կորսնցնելու իր ծնողքը եւ իբր ուշիմ տղայ կ՛արժանանայ միսիոնարներու գուրգուրանքին։ Երկար տարիներու քրտնաջան աշխատանքէն յըտոյ, առիթը կը տրուի իրեն երթալ Սկովտիա, ուր կը կատարելաւործե իր երկրորդական եւ բարձր ուսումը, քարոզիչ կը ձեռնադրուի եւ կը ղրկուի նախ Հասպայեա (Լիբանան), քիչ ետք 1850-ին Թրիփօլի եւ յետոյ Հալէպ, իբր Սկովտիական Եկեղեցիի միսիոնար։
Միեւնոյն ժամանակ ինքնաշխատութեամբ եւ Տօքթօր Գորնէլիոս Վանտայքի աջակցութեամբ բժշկութիւն կ՛ուսանի։
Քանի մը տարի յետոյ կը հրաւիրուի բժշկութիւն ուսուցանելու Պէյրութի Սուրիական Բողոքական Գոլէճին մէջ (այժմու Պէյրութի Ամերիկեան Համալսարանը) եւ կը հանգիսանայ սոյն հաստատութեան հիմնադիր փրօֆէսօրներէն մին։ Հոս կը պաշտօնավարե տասնըեօթը ձիգ տարիներ նաեւ էտինպուրկ (Անգլիա) եւ Նիւ Եորք, ուր կարճ ժամանակ մը բժշկութիւնը կատարելագործելէ յետոյ՝ պաշտօնապէս կ՛ընդունի բժիշկի տիտղոս։
Ինչպէս Կարապէտեանի կենսագրութեան մէջ ըսինք՝ 1853-ին Տօքթօր Վարդապետ կ՛ամուսնանայ կարգաթող Դիոնեսիոս Եպիսկոպոս Կարապետեան Գտրթալցիի դստեր Սալօմէ Գարաբէթի հետ։ Սալօմէ ուսած էր Պէյրութի միսիոնարներու աղջկանց վարժարանը եւ Մուսուլ ուսուցչութիւն կ՛ընէր։ Քիչ գիտենք իրենց ընտանեկան կեանքի մասին։ Ունեցան տասնէ աւելի զաւակներ որոնցմէ 1933-ին վեց հատը ողջ էին։ Ուիլյըմ, բժիշկի՝ ն սիրելի զաւակը, մեռաւ շատ երիտասարդ տարիքի մէջ, մէծ ցաւ պատճառելով հօրը։ Ինչպէս յետոյ պիտի տէսնենք, ծերութեան տարիներուն, խաչուող հայ ազգին տառապանքը եւ անհետացած որդւոյն վիշտն է որ կը քայքարեն իր առողջութիւնը։ Ինչպէս ինք, զաւակներն ալ ականաւոր անձեր հանդիսացան-ուսուցիչ-գրագէտ, հիւանդապահուհի եւ բարձրաստիճան պաշտօնեաներ ըլլալով։ Տօքթօր Վարդապետի կենսագրութեան վերջաւորութեան, իր զաւակներուն մասին եւս պիտի խօսինք։
Ճարտար բժիշկ մը եւ հմուտ գիտնական մը ըլլալէ զատ, Յովհաննէս Վարդապետ էր նաեւ քաջ լեզուագէտ մը։ Քաջահմուտ էր անգլիերէն եւ արաբերէն լեզուներու։ Արաբերէնը ուսած ըլլալով մեծանուն գրագէտ, կատարելագործած էր այս լեզուն։ Ո՛չ խօսուածքէն, եւ ո՛չ ալ գրուածքներէն ամենակարող արաբագէտն իսկ կրնար կասկածիլ թէ ան օտարական մըն էր։ Նոյն էր իր անգլիերէն լեզուի հմտութիւնը։ Օտարականի նմանող իր արտաքին երեւոյթով երբ անգլիերէն խօսէր, ճշմաէիտ անգլիացիի մը տպաւորութիւնը կը թողուր։ Բացի ասոնցմէ, բժիշկ Յովհաննէս Վարդապէտ գիտէր Ֆրանսերէն, Թրքերէն, յունարէն, լատիներէն եւ եբրայերէն։
Ինչպէս նշդրակի, նոյնպէս գրչի վարպետ եղող բժիշկը սկսաւ գրով ու գրչով խաղալ շատ կանուխէն, եւ չդադրեցաւ խաղալէ մինչեւ խոր ծերութիւն։ Գրած է բազմաթիւ անգլիերէն եւ արաբերէն յօդուածներ տեղական եւ արտասահմանի թերթերուն մէջ։ Աշխատակցած է British Medical Journal-ին, Lancel-ին ու բազմաթիւ անգլիական եւ սկովտական թերթերուՍփիւռքահայ արդի գրականութիւն (խմբ. խմբագրող և համադրող՝ Սեդա Ծաղիկեան-Տէմիրճեան), Միշիկըն էջ էջ 203։: