Ուիլիըմ Ճէյմս
.jpg)
Ուիլիըմ Ճէյմս (11 Յունուար, 1842 - 26 Օգոստոս, 1910) Ամերիկացի փիլիսոփայ եւ հոգեբան մըն էր: Ան առաջին դասախօսն էր որ հոգեբանութեան դասեր դասաւանդեց Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներուն մէջ[9]: Ուիլիըմ Ճէյմս կը նկատուի 19րդ դարու գլխաւոր իմաստուն փիլիսոփաներէն մէկը, ինչպէս նաեւ ամերիկեան հոգեբանութեան «հայրը»[10][11][12]:
Ուիլիըմ Ճէյմս, Չարլզ Սանտրզ Փիրսին հետ, հիմնադրեց «pragmatism» հոգեբանական գաղափարը: Ճէյմս նաեւ եղած է գործառնութեան հոգեբանութեան «functional psychology» հիմնադիրներէն մէկը: 2002 թուականին, Ճէյմս 14րդ դիրքը արժանացաւ որպէս 20րդ դարու գերազանց հոգեբաններէն մէկը[13]: 1991 թուականին, քննաչափութիւն մը Ուիլիըմ Ճէյմսին շնորհեց 2րդ դիրքը[14]: Առաջին դիրքը գրաւեց Ուիհըմ Ուընտթը որ հիմադիրն է փորձառական հոգեբանութեան «experimental psychology»[15][16]:
Ուիլիըմ Ճէյմս ծնած է հարուստ ընտանիքի մը մէջ: Անոր հայրը Հենրի Ճէյմս Սինիորն էր, որ աստուածաբան էր: Անոր եղբայրը՝ Հենրի Ճէյմս, վիպասան էր: Իսկ քոյրը՝ Ալիս Ճէյմս, օրագիր գրող: Ճէյմս բժշկութիւն ուսանած էր եւ մարդակազմութեան դասեր կը դասաւանդէր Հարվըրտ Համալսարանէն ներս: Սակայն, ան երբէք չաշխատեցաւ որպէս բժիշկ: Ան հետաքրքրուած էր հոգեբանութեամբ եւ փիլիսոփայութեամբ:
Կեանքը
Խմբագրել_-_William_James_in_Brazil,_1865.jpg)
Ուիլիըմ Ճէյմս ծնած է 11 Յունուար, 1842 թուականին, Նիւ Եորքի մէջ: Անոր ընտանիքին շրջապատը լեցուն էր այն ժամանակուայ գրագիտական եւ իմաստուն անհատներով:
Ճէյմս կը փափաքէր գեղանկարիչ մը դառնալ, սակայն անոր հայրը իրեն քաջալերեց որ բժշկութիւն ուսանի: Իր կարգին, ան ուզեց մասնագիտանալ ջղային դրութեան եւ հոգեբանութեան մէջ:
Երիտասարդ տարիքին, Ճէյմս շատ մը ֆիզիքական հարցեր ունէր, օրինակ աչքերու, կռնակի, ստամոքսի, եւ մորթի: Ան նաեւ հոգեբանական խնդիրներ եւ ընկճումներ ունէր որոնց ախտանշանները կը մղէին իրեն անձնասպանութեան մասին մտածել: Ճէյմսին երկու եղբայրները քաղաքային պատերազմին մաս կազմած են, սակայն Ճէյմս խաղաղութիւնը կը քաջալերէր:
1864 թուականին, Հարվըրտ համալսարանին մէջ բժշկութիւն ուսանեցաւ: Սակայն, ստիպուեցաւ դադրիլ 1867 թուականին հիւանդութեան պատճառով: Ճէյմս Գերմանիա ճամբորդեց բուժումի համար եւ հոն մնաց մինչեւ Նոյեմբեր, 1868: Այն ժամանակ ան 26 տարեկան էր: Հոն նկատեց թէ ինք հետաքրքրուած էր հոգեբանութեամբ եւ փիլիսոփայութեամբ, եւ ոչ բժշկութեամբ:
Ճէյմս իր բժշկական ուսումը աւարտեց 1869 թուականին, բայց ան երբէք չաշխատեցաւ որպէս բժիշկ: Ան 1878 թուականին ամուսնացաւ Ալիս Կիպընզի հետ:
Ասպարէզ
ԽմբագրելՈւիլիըմ Ճէյմս տարբեր գրողներու եւ գիտնականներու հետ կապեր ունէր, օրինակ՝ Ճոն Տիուի, Մարք Թուէյն, Քարլ Եանկ, եւ Սիկմոնտ Ֆրոյտ:
Ճէյմս իր ակադեմական ասպարէզը սկսաւ որպէս մարդակազմութեան դասախօս Հարվըրտ համալսարանէն ներս 1873 թուականին: 1881 թուականին, ան հոն սկսաւ փիլիսոփայութիւն ալ դասաւանդել:
Այն ժամանակ որ հոգեբանութեան ճիւղը նոր կը կազմուէր, Ճէյմս հետաքրքրուած էր մարդկային միտքով եւ վարուելակերպով: Ան ծանօթացած էր Հերմանն Հելմհոլթզի եւ Փիէր Ժանեթի գիտական հոգեբանական գործերուն: Ճէյմս իր առաջին փորձառական հոգեբանական դասը դասաւանդըց Հարվըրտի մէջ 1875-1876 թուականներուն[17]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Kallen H. M. Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 Babelio — 2007.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118556851 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ LIBRIS — 2012.
- ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ 7,0 7,1 https://www.apa.org/about/governance/president/former-presidents
- ↑ https://www.encyclopedia.com/women/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/james-alice-gibbens-1849-1922
- ↑ T. L. Brink (2008). Psychology: A Student Friendly Approach. "Unit One: The Definition and History of Psychology". p. 10.
- ↑ «William James: Writings 1878–1899»։ The Library of America։ June 1, 1992։ արտագրուած է՝ September 21, 2013
- ↑ «William James: Writings 1902–1910»։ The Library of America։ February 1, 1987։ արտագրուած է՝ September 21, 2013
- ↑ Dr. Megan E. Bradley։ «William James»։ PSYography։ Faculty.frostburg.edu։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ November 24, 2014-ին։ արտագրուած է՝ September 21, 2013
- ↑ Haggbloom Steven J., Warnick Renee, Warnick Jason E., Jones Vinessa K. եւ այլք (2002)։ «The 100 most eminent psychologists of the 20th century»։ Review of General Psychology 6 (2): 139–152։ doi:10.1037/1089-2680.6.2.139
- ↑ J. H. Korn, R. Davis, S. F. Davis: "Historians' and chairpersons' judgements of eminence among psychologists". American Psychologist, 1991, Volume 46, pp. 789–792.
- ↑ "Wilhelm Maximilian Wundt" in Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ↑ Tom Butler-Bowdon: 50 Psychology Classics. Nicholas Brealey Publishing 2007. 1857884736. p. 2.
- ↑ Duane P. Schultz, Sydney Ellen Schultz (March 22, 2007)։ A History of Modern Psychology։ Cengage Learning։ էջեր 185–։ ISBN 978-0-495-09799-0