Սալմաստ
Սալմաստ (պարս․՝ سلماس Salmās, քրտ.՝ Dilmaqan, ազրպ.՝ Salmas), քաղաք Իրանի մէջ։ Կը գտնուի Ուրմիա (Կապուտան) լիճի հիւսիսարեւմտեան ափի մօտ, Խոյ քաղաքի հարաւը, հարթավայրի մէջ, Ուրմիա լիճը թափող համանուն Սալմաս ձկնառատ գետակի ափին[1]:
| Քաղաք | |
|---|---|
| Սալմաստ | |
| պարս․՝ سلماس | |
 | |
| Երկիր |
 Իրան |
| Օստան | Արեւմտյան Ազրպէյճան |
| Տարածութիւն | 9,26 քառակուսի մղոն |
| ԲԾՄ | 1396 մեթր |
| Պաշտօնական լեզու | Պարսկերէն |
| Խօսուող լեզուներ | պարսկերեն |
| Բնակչութիւն | 127 864 մարդ (2019) |
| Ժամային գօտի | UTC+3:30 |
| Պաշտօնական կայքէջ | salmas.ir |
Անուանում
ԽմբագրելՀին ժամանակ սովորաբար կոչուած է Սաղամաս, Սաղամաստ, յետագային նաեւ Սալմաս: Գ. Խալաթեանի կարծիքով առաջացած է Ասորեստանի Սալմանասար թագաւորներէն մէկուն անունէն: Կը յիշատակուի նաեւ իբրեւ գիւղ:
Պատմութիւն
ԽմբագրելՀին ժամանակ Մեծ Հայքի Նոր Շիրական աշխարհի նշանաւոր բնակավայրերէն էր, ֆէօդալական փոքրիկ բերդաքաղաք, որ IX - XI դարերուն ենթակայ էր Վասպուրականի Արծրունիներուն: Կը յիշատակուի Փաւստոս Բուզանդը, Թովմայ Արծրունին, Յովհաննէս Դրասխանակերտցին, Մատթէոս Ուռհայեցին, Սմբատ Գունդստաբլը, Եակուտը եւ ուրիշներ: Դժուար է ըսել, թէ երբ հիմնադրուաԾ Է: Կը համապատասխանէ ուրարտական սեպագիր արձանագրութիւններու յիշատակող Սագամասում վայրին: Եակուտին իր «աշխարհագրական բառարանում» համարած է «հռչակաւոր քաղաք»:
Սալմաստը շատ տուժած է 1791 թ դեկտեմբեր 27-ին տեղի ունեցած սաստիկ երկրաշարժէն: Յետագային քաղաքը աւելի կորսնցուցած է իր նշանակութիւնը եւ եթէ մի ժամանակ այն համանուն խանութեան, իսկ յետոյ Պարսկաստանի Ատրապատական կոչուած նահանգի, Սալմաստ գաւառի կենտրոնն էր, ապա այժմ սովորական գիւղ է: XX դ սկզբներէն դադրածծ է գաւառի կենտրոն ըլլալէն: Գաւառը կը շարունակուի կոչուիլ Սալմաստ, բայց կենտրոնը արդէն Դիլման գիւղաքաղաքն է: Սալմաստի գաւառից 1829-1830 թթ մեծ թիւով հայեր գաղթած են Արեւելեան Հայաստան, սակայն յետագային անոր բնակչութեան հիմնական զանգուածները կը շարունակուի կազմել հայերը: 1906 թ դրութեամբ Սալմաստի գաւառը (մահալ) ունէր հայկական 75 գիւղ` Հաւթուան, Մահլամ, Ղալասար, Փայաջուկ (Րաֆֆիի ծննդավայրը), Սաւրայ եւ այլն:
XIX դարու սկիզբը Սալմաստն ունէր մօտ 1200 տուն հայ, քիւրտ եւ ասորի բնակչութիւն, իսկ Առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրեակին միայն հայկական տուներուն թիւը կը հասնէր 700-ի:
1923 թուականին Սալմաստի հայ բնակիչներէն շատերը գաղթած են Խորհրդային Հայաստան եւ բնակութիւն հաստատած են Գետազատ (մինչեւ 1948 թ` Աղջաղալա) գիւղին մէջ:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ «Salmas, Iran Page» (անգլերեն)։ Fallingrain Global Gazetteer։ արտագրուած է՝ 2013-12-29