Սերժիոս Ռէշայնացի

Սէրժիոս Ռէշաինացի (Ռաս Ուլ Այն, Այն Վարդա, Թէօտոսիպոլիս)։ Վեցերորդ դարու բժիշկ, քահանայ, թարգմանիչ։ Յայտնի է բժշկական աշխատութիւններու իր Յունարենէն Սրիաներէնի (քիրստոնէական Արամերէն, ոչ ճշգրիտ՝ Ասորերէն) թարգմանութիւններով, որոնք Ապպասիներու թագաւորութեան ժամանակ 8-րդ դարու վերջերուն 9-րդ դարի սկզբին թարգմանուեցան Արաբերէնի։^[1]

Ռէշանիան (Սրեաներէնով՝ Ռիշ Այնօ), ուր ան ծնած էր այդ ժամանայկուայ մտաւորականութեան կեդրոններու՝ Եդեսիոյ եւ Մծբինի մէջտեղը կը գտնուէր, հիւսիսային Միջագետքի մէջ (Պատմական Հայաստանի Յարաւային սահմանին)։

Իններրորդ դարու թարգմանիչ Հունայն Իպն Իսհաքը տուած է քսան վեց բժշկական բնագրերու անուններ որոնք Սերժիոսը թարգմանած է Սրեաներէնի (քիրստոնէական Արամերէն)։ Ասոնք առաջին նշանակալից թարգմանութիւնը կը հանդիսանան Յունարենէն այսպէս կոչուած Սեմանկան ոեւէ լեզուի մը (Արաբերէն, Շումերերէն, Աքքատերէն, Ասորերէն, Արամերէն, Եբրայերէն եւն․․․)։ Հաւանաբար այս թարգմանութիւնները Սերժիոսի Աղեքսանտրիոյ մէջ ուսանած ժամանակնուայ դասագիրքերն էին։ Ան նաեւ այլեւայլ գործեր թարգմանած է, ինչպէս Արիստոտէլի Ստորոգութիւնները (Քաթէկորիաներ), «Ներածութիւն Պորփիւրի» (Իսաղոկին), եւ այսպէս կոչուած «Կարծեցեալ-Դիոնիսիոս Արիոպագացի»-ի Աստուածաբանական գործերը։ Ս․ Ռէշայնացին ունի իր անձնական գործերը, ինչպիսին է «Լուսինի ազդեցութիւնը Արեգակի շարժումին վրայ»։

Վերջերս, կրկնագիր մագաղաթ մը «Գալինոս»-ի (Գալէն Պերգամոնցի) լուսանցքագրութիւններով, Սերժիոսի կողմէն Յունարենէն Սրեաներէնի թարգմանուած, գիտնականներու ուշադրութիւնը գրաւեց։ Ան կը բովանդակէ գլուխներ Գալինոսի վաղօրօք կորսուած «Դեղախոտերու Մասին» գիրքէն։ Ձեռագիրը կը վերագրուի ԺԱ (11-րդ) դարուն իսկ լուսանցքագրութիւնները որոնք կ՛ընդգրկեն Ս․ Ռէշանիացիի թարգմանութիւնները կը վերագրուին Թ (9-րդ) դարին։^[2] Բնագրին ընթերցանումը եւ ուսումնասիրութիւնը էական կը համարուի, քանզի կը պարզէ այն դերը զոր Սերժիոսը խաղաց բժշկական գիտութիւնը Յունարէնէն Արաբերէնի (Սրեաներէնի միջնորդութեամբ) փոխանցելուն մէջ։^[3] Գալինոսի աշխատութեանց Սերժիոսի թարգմանութիւնները կը ընդօրինակուէին ու կրկին կ՛ընդօրինակուէին դարեր շարունակ, վերջ ի վերջոյ հանդիսացան այն կամուրջը որուն միջոցաւ Հին Յունացիներու բժշկական փորձագիտութիւնը փոխանցուեցաւ Իսլամական աշխարհին։ Սրեաներէն բնագրերը շատ աւելի դիւրին էր թարգմանել Արաբերէնի քանզ թէ Յունարէն Սկզբնագրէն։^[4]

Թէեւ Սերժիոսը սերտ կապի մէջ էր մեծաւ մասամբ Նեստորականութիւնը դաւանող գիտնականներու հետ, ան միաբնութենական (Ոչ-քաղկեդոնական ուղափառ, նոյն Հայ առաքելական եկեղեցւոյ դաւանանքը) քահանայ էր։ 535-ին Անտիոքի ուղափառ պատրիարք Եփրեմը՝ զանոր գործուղեց Հռոմ, ուրկէ ան Ագապետոս Ա․ Պապին ուղեկցեցաւ դէպի Կոստանդնուպօլիս, ուր ան մահացաւ յաջորդ տարին։

Աղբիւրներ

Marshall Clagett, Greek Science in Antiquity, pp. 180–181. New York: Abelard-Schuman, 1955; Dover, 2001. ISBN 0-486-41973-8
Catholic Encyclopedia, Syriac Language and Literature (1912)

Ծանօթագրութիւններ

↑ «Greek, Syriac translations from»։ «Syriac scholars played a significant role in the ‘translation movement’ of the late 8th and 9th centuries under Abbasid patronage, which provided the Arabic-speaking world with the Greek intellectual heritage of Late Antiquity; their contribution was especially important during the earlier years of this movement, seeing that there was a long tradition of translation from Greek into Syriac, but none yet from Greek into Arabic; for this reason many translators (including the most famous of them all, Ḥunayn b. Isḥāq) first translated from Greek into Syriac, and then from Syriac into Arabic.»
↑ «The Syriac Galen Palimpsest: Galen's On Simple Drugs and the Recovery of Lost Texts through Sophisticated Imaging Techniques»։ «[...] Syriac translation of Galen's main pharmacological treatise, 'On Simple Drugs', as a lower erased layer (an undertext) of approximately the ninth century. It is overwritten by another Syriac text of a different nature, Melkite liturgical hymns called canons, presumably of the 11th century.»
↑ Siam Bhayro et al., "The Syriac Galen Palimpsest: Progress, Prospects and Problems", Journal of Semitic Studies, Volume 58, Issue 1, 1 April 2013, Pages 131–148, https://doi.org/10.1093/jss/fgs042
↑ Mark Schrope, "Medicine’s Hidden Roots in an Ancient Manuscript", JUNE 1, 2015, The New York Times

[1] «Greek, Syriac translations from»։ «Syriac scholars played a significant role in the ‘translation movement’ of the late 8th and 9th centuries under Abbasid patronage, which provided the Arabic-speaking world with the Greek intellectual heritage of Late Antiquity; their contribution was especially important during the earlier years of this movement, seeing that there was a long tradition of translation from Greek into Syriac, but none yet from Greek into Arabic; for this reason many translators (including the most famous of them all, Ḥunayn b. Isḥāq) first translated from Greek into Syriac, and then from Syriac into Arabic.»

[2] «The Syriac Galen Palimpsest: Galen's On Simple Drugs and the Recovery of Lost Texts through Sophisticated Imaging Techniques»։ «[...] Syriac translation of Galen's main pharmacological treatise, 'On Simple Drugs', as a lower erased layer (an undertext) of approximately the ninth century. It is overwritten by another Syriac text of a different nature, Melkite liturgical hymns called canons, presumably of the 11th century.»

[3] Siam Bhayro et al., "The Syriac Galen Palimpsest: Progress, Prospects and Problems", Journal of Semitic Studies, Volume 58, Issue 1, 1 April 2013, Pages 131–148, https://doi.org/10.1093/jss/fgs042

[4] Mark Schrope, "Medicine’s Hidden Roots in an Ancient Manuscript", JUNE 1, 2015, The New York Times

[1]

[2]

[3]

[4]