Հայաստանի Ազգային Պատկերասրահ

Հայաստանի ազգային պատկերասրահ, Երեւանի գլխաւոր պատկերասրահը, կը գտնուի Երեւանի Հանրապետութեան Հրապարակում։ Հիմնադրվել է 1921 թվականին։ Հավաքածուի ֆոնդերում ներկայումս պահպանվում են շուրջ 40,000 կտավներ, ներկայացնելով հիմնական հայկական եւ եւրոպական գեղանկարչութիւնը։ Պատկերասրահին մէջ, կը ցուցադրուին այնպիսի աշխարհահռչակ արուեստագետներ, ինչպիսի են՝ Թինթորեթթոն, Օգիւստ Ռոտենը, Փիթըր Փաուլ Ռուպենսը, Կուստավ Կուրբեն, Մարկ Շագալը, հայ նկարիչներէն՝ Յովհաննէս Այվազովսկին, Մինաս Ավետիսեանը, Մարտիրոս Սարեանը, Յարութիւն Կալենցը, Էտուարտ Իսաբեկեանը եւ այլն։

Հայաստանի Ազգային Պատկերասրահ

կ'անդամակցէ Կերպարուեստի թանգարաններու համաշխարհային ընկերակցութեանը։

Ամէն տարի պատկերասրահի դահլիճին մէջ, կը կայանայ «Ազգային պատկերասրահ» միջազգային երաժշտական փառատօնը։

2008 թուականին, պատկերասրահը ունեցած է 65 հազար այցելու:

Պատմական Ակնարկ

Հայաստանի Ազգային Պատկերասրահը, հիմնադրուած է 1921-ին, Խորհրդային Հայաստանի կառավարութեան որոշումով՝ իբրեւ Հայաստանի պետական թանգարանի արուեստի բաժին։ Թանգարանի գեղարուեստական բաժնի կազմաւորումը լուրջ բարդոյթներու հետ կապուած էր, որովհետեւ այդ տարիներուն Երեւանին մէջ չկային՝ ո՛չ պետական, ո՛չ ալ մասնաւոր հաւաքածոներ, որոնք կարող էին դառնալ անոր հիմքը։ Ցուցանմուշներու առաջին խումբը կազմեցին հայ նկարիչներու քանի մը տասնեակ աշխատանքներ, որոնք գնուեցան կառավարութեան կողմէն, նոյն տարուան Օգոստոսին, Երեւանի մէջ կազմակերպուած կերպարուեստի ցուցահանդէսէն։

Բաժնին կայացման գործին մէջ, կը վճոռոշէին Հայաստանի Մշակոյթի տան (նախկին Լազարեան ճեմարան, Մոսկուա) հարուստ հաւաքածուի փոխանցումը եւ հայ արուեստագետներու նվիրատուութիւնները վերջինիս։ Արդէն՝ 1925 թուականին, արուեստի բաժնին 6 սրահներուն մէջ, ցուցադրուած էին հայ, ռուս եւ եւրոպացի վարպետներու 400 ստեղծագործութիւններ։

1935 թուականին, բաւական ընդլայնուած բաժինը դարձաւ ինքնուրոյն կերպարուեստի թանգարան։ 1947 թուականէն, ան վերանուած է՝ Հայաստանի պետական պատկերասրահ, իսկ՝ 1991 թուականէն կը կրէ՝ Հայաստանի ազգային պատկերասրահ անուանումը։ Պատկերասրահի հաւաքածոն, որ ստեղծուած է շատ ու շատ մարդոց ջանքերով, անձնուրաց ծառայութեան, մեր հայրենակիցներու նուիրվածութեան, օտարազգի բարեկամներու ջերմ վերաբերմունքի արդիւնքին մէջ, ներկայիս կ'ընդգրկէ շուրջ 40.000 թանգարանային առարկայ, որ մասf մը կը ներկայացուի մշտական ցուցադրութեան 56 սրահներուն մէջ, ինչպէս նաեւ ժամանակաւոր ցուցահանդէսներու տեսքով։

Հայկական Մշակոյթը

Հայեր՝ Յակոբ Էքիզլեր (Էքիզլեան, Մոսկուա), Ռուբէն Քաթանեան (Մոսկուա), Վարուառա Քանանեան (Մոսկուա), Գրիգոր Զամբախճեան (Ռումինիա), Վարդան Բարաքեան (Ռումինիա), Տիգրան Խանքելեքեան (Ֆրանսա-ԱՄՆ), Վահան Վահանեան (Թիֆլիս), Հայկ Աղաբեկեան (Ֆրանսա), Ռաֆայէլ Խերումեան (Ֆրանսա), Աբրահամ Ջինջեան (Ֆրանսա), Աղասի եւ Ազգանուշ Դարբինեաններ (Ֆրանսա) եւ շատ ուրիշներ, որոնք առանձին աշխատանքներով եւ կամ ամբողջական հաւաքածոներով հարստացուցած են սրահը։

Հայաստանի ազգային պատկերասրահի ցուցադրութեան զգալի մասը՝ կը ներկայացնէ հայ արուեստը, որ կ'ընդգրկէ՝ հին եւ միջնադարեան արուեստի ուրարտական որմնանկարներու, Գառնի տաճարին կից բաղնիքի յատակի խճանկարի եւ միջնադարեան որմնանկարներու ու մանրանկարչութեան բարձրարուեստ վաւերագրական կրկնօրինակներ, 17-19-րդ դարերու՝ եկեղեցական գեղանկարչութիւն, ձեռագիր մատյաններու արծաթէ պահպանակ կազմեր, խաչեր եւ այլն։

Ցուցադրութիւնը կը շարունակուի հայ գեղանկարչութեան դասական (Յ. Յովնաթանեան, Յ. Այվազովսկի, Գ. Բաշինճաղեան, Փ. Թերլեմեզեան, Վ. Սուրէնեան, Ե. Նազարեանց, Վ. Մախոխեան եւ այլն) եւ 20-րդ դարու՝ (Մ. Սարեան, Գ. Յակուլով, Վ. Գայֆեջեան, Ե. Թադեւոսեան, Յ. Կոջոեան, Յ. Գյուրջեան, Է. Շահին, Յ. Զարդարեան, Է. Իսաբեկեան, Գ. Խանճեան, Մ. Ավետիսեան եւ այլն) մեծանուն վարպետներու աշխատանքներու ներկայացութեամբ։

Ռուսական Մշակոյթ

Հայաստանի ազգային պատկերասրահին մէջ, նշանակաւոր է ռուս արուեստի հաւաքածոն։ Հոս կը գտնուին՝ 16-17-րդ դարերու սրբապատկերներ եւ 18-20-րդ դարերու նշանաւոր արուեստագետներու (Ֆ. Ռոկոտոֆ, Ի. Արգունով, եւ այլն) աշխատանքներ։

Այլ Մշակոյթներ

Արտասահմանային արուեստի սրահներուն մէջ, ցուցադրութիունը սկսած է հին աշխարհի Եգիպտոսի եւ Յունաստանի մշակոյթէն։ Այստեղ ներկայացուած են 14-20-րդ դարերու՝ իտալական, հոլլանտական, ֆլամանտական, ֆրանսական դպրոցներու յայտնի արուեստագետներու ստեղծագործութիւնները։ Արեւելքի արուեստը ներկայացուած է իրանական, չինական, ճաբոնական կիրառական արուեստի բարձրարուեստ նմուշներով, հայ նկարիչ՝ Սարգիս Խաչատրեանի կողմէն առնուած հնդկական միջնարդարեան որմնանկարներու բարձրարժէք նշաններով եւ 19-րդ դարու՝ իրանական գեղանկարչական աշխատանքներով։

Հայաստանի ազգային պատկերասրահը իր հաւաքածոներու առանձին գործերով, կը մասնակցի միջազգային ցուցահանդէսներու, կը կազմակերպէ հայ արուեստի պատկերահանդէսներ աշխարհի տարբեր երկրներուն մէջ՝ մեծապէս նպաստելով ազգային կերպարուեստի ճանաչման։ Իր դահլիճներուն մէջ կ'ընդունի միջազգային ցուցահանդէսներ։ Իւրաքանչիւր տարի, այստեղ կը մեկնարկուի «Ազգային Պատկերասրահ» միջազգային երաժշտական փառատօնը։

Պատկերասրահը աշխուժօրէն կը մասնակցի՝ «Թանգարաններու Գիշեր» եւ «Եւրոպական ժառանգութիւն» ակցիաներուն, որոնց շրջանակներուն մէջ, անցկացուող բազմաբովանդակ եւ նպատակային միջոցառումները՝ պատկերասրահ կը բերեն հազարաւոր այցելուներ։ Պատկերասրահին մէջ, կը գործեն գիտական բաժիններ, հաշուառման եւ պահպանութեան բաժին, վերականգնման և կոնսերուացման արուեստանոց, ցուցահանդէսային, հրատարակչական, յուշաձեռագրային բաժիններ, գրադարան, , յուշանուերներու եւ գիրքերու վաճառասրահ, սրճարան։ կը գործեն նաեւ՝ պատկերասրահի համացանց կայքը։

Հայաստանի ազգային պատկերասրահը մասնաճիւղեր ունի Երեւանի մէջ(Ա. Սարգիսեանի տուն-թանգարան), Ջոտտոյի (Գ. Գրիգորեան) արուեստանոց-թանգարան), Էջմիածնի մէջ՝ (Էջմիածնի պատկերասրահ, Մ. Աբեղեանի թանգարան), Հրազդանի մէջ՝ (Հրազդանի Պատկերասրահ), Ջերմուկի մէջ՝ (Ջերմուկի Պատկերարսահ), Սիսի մէջ՝ (Սիսի պատկերասրահ, Զաքար Խաչատրեանի եւ Արտաշէս Յովսէփեանի տուն-թանգարան), Ալավերդիոյ մէջ՝ (Ալաւերդու պատկերասրահ), Եղեգնաձորի մէջ՝ (Եղեգնաձորի պատկերերասրահ), Գաւառի մէջ (Ակադեմկոս Յ. Բունիաթեանի անուան Գաւառի պատկերարսահ), Մարտունի մէջ՝(Մարտունի պատկերասրահ) եւ Ջաջուռի մէջ՝ (Մ. Աւուետիսեանի թանգարան)։

Տարբեր տարիներուն, պատկերասրահը կը ղեկավարեն Ռուբէն Դրամբեանը (1925-1951), Ռուբէն Պարսամեանը (1952-1962), Արմէն Չիլինգարեանը (1962-1967), Էտուարտ Իսաբեկեանը (1967-1986), Ալեքսանտր Տեր-Գաբրիէլեանը (1986-1990), Շահէն Խաչատուրեանը (1991-2002), Փարաւոն Միրզոեանը (2002-2015)։

Պատմութիւն

Պատկերասրահը սկզբը եղած է պետական թանգարանի գեղարուեստական բաժին։

1921 թուականին, Պատկերասրահի կազմակերպումը յանձնուած է Դոնի Ռոստովից ժամանած Մարտիրոս Սարեանին։ Հաւաքածոյի հիմքը կը կազմեն՝ հայ նկարիչներու առաջին երեւանեան ցուցահանդէսի գործերը։ Այնուհետեւ, Մոսկուայէն ստացուած է Լազարեան Ճեմարանին մէջ՝ պահուող նկարներու խոշոր հաւաքածոն։

1925 թուականին, Լենինգրատէն հրաւորուած է արուեստաբան՝ Ռուբէն Դրամբեանը։ Անոր աւելի քան քառորդդարեայ գործունէութեան օրով ձեւաւորուած է Պատկերասրահի դէմքը։

1935 թուականին, գեղարուեստական բաժինը վերածուած է կերպարուեստի թանգարանի։ 1947 թուականին, ան կոչուած է՝ «Հայաստանի Պետական Պատկերասրահ», իսկ 1991 թուականին՝ վերանուանուած է՝ «Հայաստանի Ազգային Պատկերասրահ»։

Պատկերասրահի հաւաքածոն՝ պարբերաբար կը համալրուի գնումներու միջոցով։ 1930-ական թուականներուն, պեղումներէն գտնուած ուրարտական արուեստի գործերու փոխարէն պատկերասրահը շարք մը արժէքաւոր գործեր կը ստանայ Էրմիտաժէն։ Հաւաքածուի համալրման գործին մէջ, մեծ դեր խաղացած են նուիրատուութիւնները։

Արեւմտաեւրոպական Նկարչութիւն

Հին Եգիպտոս

Հին Եգիպտոսի շրջանէն պատկերասրահին մէջ, ներկայացուած են բազմաթիւ դիմակներ, փոքրիկ արձաններ։ Յատկապէս հետաքրքրական են դիմակները՝ լայն բացուած աչքերով, որոնք կը խորհրդանշեն հոգու դռները։ Ներկայացուած են նաեւ՝ աստուածներու արձաններիուօրինակներ, սարկովագի մասունքներ եւ այլն։

Հին Չինաստան

1. Գրաֆիկա
2. Փորագրութիւն
3. Քանդակ
4. Հոգեւոր Արուեստ

Պատկերասրահ

• 
  Թինթորեթթօ Յակոբօ Ռոպուսթի «Ափոլոնը եւ Պանը»