Շամսուտտին Մոհամետ Հաֆեզ

Շամսուտտին Մոհամետ Հաֆեզ; պարս․՝ خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	حافظ
Ծնած է	1325
Ծննդավայր	Շիրազ, Muzaffarids of Iran
Մահացած է	ոչ վաղ քան 1389 եւ ոչ ուշ քան 1390
Մահուան վայր	Շիրազ, Թիմուրեաններու պետութիւն
Քաղաքացիութիւն	Muzaffarids of Iran; Թիմուրեաններու պետութիւն
Մայրենի լեզու	Պարսկերէն
Կրօնք	Իսլամութիւն, Սիւննի եւ սուֆիզմ?
Ազդուած է	Ibn Arabi?, Sanai?, Anvari?, Նիզամի Գյանջևի?, Խաքանի Շիրվանի?, Աթթար? եւ Mansur Al-Hallaj?
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Հաֆէզի Ժողովածոն
Տեսակ	Քնարերգական Սեռ
Մասնագիտութիւն	բանաստեղծ, երգերու հեղինակ, գրագէտ

Շամսուտտին Մոհամետ Հաֆեզ կամ Հաֆէզ Շիրազեցի (պարս․՝ خواجه شمس‌‌الدین محمد حافظ شیرازی,1325^[1]^[2]^[3], Շիրազ, Muzaffarids of Iran - ոչ վաղ քան 1389 եւ ոչ ուշ քան 1390, Շիրազ, Թիմուրեաններու պետութիւն), պարսիկ բանաստեղծ^[4]^[5]:

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է Իրանի Շիրազ քաղաքը: Անոր ծննդեան ստոյգ թուականը յայտնի չէ: Այդ մասին ուսումնասիրողները տարբեր կարծիքներ յայտնած են:

Հաֆեզ ամուսնացած է եւ ունեցած` երկու որդիներ, որոնցմէ մէկը մահացած է 24 Դեկտեմբերի 1362-ին:

Հաֆեզը կեանքին մէջ միայն մէկ անգամ դուրս եկած է Շիրազէն եւ գացած է Եազտ քաղաք, բայց շատ կարճ ժամանակ ետք վերադարձած է Շիրազ:

Անգամ մըն ալ հրաւիրուած է Հնդկաստանի թագաւորին կողմէ, բայց հրաժարած է, որովհետեւ ճանապարհորդութիւնը ծովով պիտի ըլլար: Այս առիթներով Հաֆեզը գրած է ղազալներ, որոնք հետագային հիմք հանդիսացան անոր կենսագրութեան վերաբերող աւանդապատումներու:

Ըստ այդ աւանդապատումներէն մէկուն, Հաֆեզի հայրը` Պահաաուտտինը, իսկ, այլոց ըսածին համաձայն, Շամսուտտին, սպահանցի էր, երիտասարդ ժամանակ տեղափոխուած է Շիրազ եւ զբաղած` առեւտուրով:

Մահանալէն ետք ժառանգ ձգած է բաւական մեծ հարստութիւն, բայց աւագ որդիները ամբողջը վատնելով` Հաֆեզն ու իրենց մայրը կը ձգեն աղքատութեան մէջ:

Հօրը մահէն ետք Հաֆեզի մտած է փուռ` աշխատանքի: Ըստ աւանդութեան, փուռ մտնելով` ան իր ձեռք բերած դրամը բաժնած է երեք մասի. մէկ մասը տուած է մօրը, մէկ մասը իր ուսուցիչին` իբրեւ ուսման վարձ, իսկ երրորդ մասը` աղքատներուն:

Փուռին մէջ Հաֆեզը ստացած է նախնական կրթութիւն, ուր գոց սորված է «Ղուրան»ը եւ ժամանակակիցներուն կողմէն ստացած է «Հաֆեզ» (սորված) անունը^[6]^[7]։

Այն փուռը, ուր աշխատած է Հաֆեզ, եղած է Շիրազի բանաստեղծներու հաւաքատեղին: Այդտեղ բանաստեղծները կը վիճէին գրականութեան զանազան հարցերու շուրջ եւ կը կարդային իրենց ստեղծագործութիւնները:

Երիտասարդ Հաֆեզը այս «ակումբ»-ին մէջ կարդաղած է իր անդրանիկ ստեղծագործութիւնները, որոնք չափի եւ կշռոյթի տեսակետէն տակաւին թոյլ էին, ուստի բանաստեղծներուն կողմէ ենթարկուած են սուր ծաղրի:

Ան բանաստեղծի համբաւ ձեռք բերած է միայն 14-րդ դարու քառասունական թուականներէն ետք` շէյխ Ապու Իսհաքի թագաւորութեան ժամանակաշրջանին, մոնկոլական բռնատիրապետութեան ատեն:

Հաֆեզի եւ Լենկ Թիմուրի աւանդապատումը Խմբագրել

Աւանդապատումը կը խօսի մեծ բանաստեղծին կեանքին վերջին տարիներուն պատահած դէպքերէն մէկուն մասին` կապուած Լենկ Թիմուրի հետ:

1387 թուականին Կաղ Թիմուրը արշաւած է Շիրազի վրայ ու գրաւած է զայն: Երբ բռնակալը քաղաք կը մտած է, անոր մօտ բերած են աղքատի հագուստներ հագած ծերունի Հաֆեզը, անոնց խօսակցութեան ժամանակ Հաֆեզը իր ղազալներէն երկտող մը արտասանած է։ Լենկ Թիմուր հաւնած է Հաֆեզին սրամտութիւնը եւ ներած է զինք^[8]:

Թաղումը Խմբագրել

Կրօնաւորները Հաֆեզը անհաւատ կը համարէին, որովհետեւ անիկա իր ստեղծագործութիւններուն մէջ ծաղրանքի ենթարկած է զիրենք, ուստի զայն կարելի չէր թաղել մահմետականներուն հետ նոյն գերեզմանոցին մէջ:

Այդ պատճառով ժամանակակիցները առաջարկած են միջնադարեան սովորութիւն մը` վիճակ քաշել:

Հաֆեզի ղազալներէն կը քաղեն առանձին կտորներ եւ կը նետէն սափորի մէջ: Փոքրիկ մը սափորին մէջէն կը հանէ հետեւեալ տունը/ պէյթը.

Հաֆեզը կը թաղեն Ռուքնապատ (Մուսալլայի) գետի ափին վարդերու պարտէզին մէջ։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Encyclopédie Larousse en ligne
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17329836"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Union List of Artist Names
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a>
↑ electricpulp.com։ «HAFEZ – Encyclopaedia Iranica»։ www.iranicaonline.org (անգլերէն)։ արտագրուած է՝ 2018 թ․ օգոստոսի 6
↑ de Fouchécour Charles-Henri (2018-07-01)։ «Ḥāfiẓ»։ Encyclopaedia of Islam, THREE (անգլերէն)։ «Shams al-Dīn Muḥammad Ḥāfiẓ was a Persian lyric poet who lived in Shiraz from about 715/1315 to 792/1390.»
↑ MD Khalid Hammed Shaida (2011-09-27)։ Hafiz, Drunk with God: Selected Odes (անգլերէն)։ Xlibris Corporation։ ISBN 978-1-4653-7091-4
↑ Bloom Jonathan, Blair Sheila (2002-01-01)։ Islam: A Thousand Years of Faith and Power (անգլերէն)։ Yale University Press։ ISBN 978-0-300-12757-7
↑ «Հաֆեզ Շիրազեցին Ու Անոր Աւանդը»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2022-02-28։ արտագրուած է՝ 2022-03-03

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17329836">[http://larousse.fr/encyclopedie/litterature/Hafez/173793_Encyclopédie_Larousse_en_ligne]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17329836"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Encyclopédie Larousse en ligne
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17329836"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_data.bnf.fr:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q2494649">[http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500329586_Union_List_of_Artist_Names]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Union List of Artist Names
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a>

[4] tricpulp.com։ «HAFEZ – Encyclopaedia Iranica»։ www.iranicaonline.org (անգլերէն)։ արտագրուած է՝ 2018 թ․ օգոստոսի 6

[5] Fouchécour Charles-Henri (2018-07-01)։ «Ḥāfiẓ»։ Encyclopaedia of Islam, THREE (անգլերէն)։ «Shams al-Dīn Muḥammad Ḥāfiẓ was a Persian lyric poet who lived in Shiraz from about 715/1315 to 792/1390.»

[6] MD Khalid Hammed Shaida (2011-09-27)։ Hafiz, Drunk with God: Selected Odes (անգլերէն)։ Xlibris Corporation։ ISBN 978-1-4653-7091-4

[7] Bloom Jonathan, Blair Sheila (2002-01-01)։ Islam: A Thousand Years of Faith and Power (անգլերէն)։ Yale University Press։ ISBN 978-0-300-12757-7

[8] «Հաֆեզ Շիրազեցին Ու Անոր Աւանդը»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2022-02-28։ արտագրուած է՝ 2022-03-03

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]