Ուիքիփետիա

Ուիլիըմ Փրեսքոթ

ամերիկացի պատմաբան

Ուիլիըմ Փրեսքոթ (անգլերէն՝ William Hickling Prescott, ամերիկացի պատմաբան, Սպանիայի պատմութեան XV-XVI 15-16-րդ դդ. աշխատութիւններու հեղինակ:

Ուիլիըմ Փրեսքոթ
Ծնած է 4 Մայիս 1796
Ծննդեան վայր Սեյլըմ, Մասսաչուսեթս
Մահացած է 28 Յունուար 1859
Մահուան վայր Պոսթըն, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ[1]
Մահուան պատճառ Կաթված?
Գերեզման Մաունթ Օբերն գերեզմանատուն[2]
Քաղաքացիութիւն ԱՄՆ
Գործունէութեան ոլորտ պատմութիւն
Կրթութիւն Հարուըրտ Համալսարան
Հարուարտ քոլեճ
Կոչում պատմաբան, գրող եւ իրաւաբան
Տիրապետած լեզուներ անգլերէն
Անդամակցութիւն

Արուեստներու եւ գիտութիւններու ամերիկեան ակադեմիա, Փրուսիայի գիտութիւններու ակադեմիա, Phi Beta Kappa եւ Ամերիկայի հնավաճառութեան միութիւն

Ալմա մաթեր Հարվըրտի համալսարան
Պարգեւներ եւ
մրցանակներ		 Ամերիկայի արուեստներու եւ գիտութիւններու ակադեմիոյ անդամ,
Ամուսին Սիւզըն Էյմոր
Ծնողներ հայր՝ William Prescott, Jr.?[3], մայր՝ Catherine Greene Prescott?[3]
Երեխաներ Elizabeth Lawrence?[3]
Ստորագրութիւն

Կեանք եւ գործունէութիւն Խմբագրել

Ընտանիք Խմբագրել

Ուիլիըմ Փրեսքոթը ծնած է Սեյլըմ, ծնողներու՝ Ուիլիըմ Փրեսքոթ Կրտսերի ծերակուտական եւ Քեթրին Կրին Հիքլինկի առաջնէկն է: Ուիլիըմէն բացի՝ ծնողներն ունեցեր են եւս վեց զաւակ, որոնցմէ չորսը մահացեր են մանուկ տարիքին: Ուիլիըմի պապը՝ Ուիլիըմ Փրեսքոթը (1726-1795), ԱՄՆ ԱՄՆ անկախութեան համար մղուած պատերազմի հերոսներէն է: Ղեկավարեր է Պանքըր-Հիլլի ապստամբութիւնը եւ այստեղ ալ կրթութիւն ստացեր է եպիսկոպոսական Սուրբ Երրորդութիւն եկեղեցւոյ վանահայր դոկտոր Ճոն Կարտների քով:

Կրթութիւն Խմբագրել

1811 թուականի Օգոստոսին Ուիլիըմ Փրեսքոթը ընդունուեր է Հարվըրտի քոլէճի իրաւաբանական կաճառի երկրորդ դասընթացի շրջանը: Դժբախտ պատահարի հետեւանքով կորսնցուցած է մէկ աչքի տեսողութիւնը, ինչ որ ամբողջ կեանքին մէջ հետապնդեր է զինք: Ծանրաբեռնուած աշխատանքը յանգեցուցած է տեսողութեան ի սպառ կորստին։ Ուիլիըմ Փրեսքոթն ստիպուած եղեր է օգտուիլ ընթերցողներու ծառայութիւնէն, իսկ իր գիրքերը գրած է յատուկ շրջանակով տողացոյցի միջոցով. միաժամանակ ան զարգացուցած է գերմարդկային ընդունակութիւններ՝ կարողանալով բնագիրէն անգիր յիշել եւ վերարտադրել աւելի քան 60 էջ: 1814 թուականին աւարտեր է համալսարանը, որմէ յետոյ 1816-1817 թուականներուն ճամբորդեր է Եւրոպա, եղած է Անգլիա, Ֆրանսա, Իտալիա:

1820 թուականին Ուիլիըմ Փրեսքոթն ամուսնացեր է Սիւզըն Էյմորիի հետ, անոնք ունեցեր են չորս զաւակ: Ամուսնութիւնէն յետոյ որոշեր է նուիրուիլ գրականութեանը:

Ստեղծագործութիւն Խմբագրել

Առաջին յօդուածներ Խմբագրել

1821 թուականին Ուիլիըմ Փրեսքոթը North American Review պարբերականին մէջ հրապարակեր է [[Ճորճ Պայրըն|լորտ Պայրըն]]ի նամակներու համառօտ ակնարկը, որը հասցէագրուած էր Հռոմի պապին: Սկիզբը Ուիլիըմ Փրեսքոթը ցանկացեր է նուիրուիլ իտալական գրականութեանը, սակայն, Ճորճ Թիքնորի (անգլերէն՝ George Ticknor) հետ ընկերութեան շնորհիւ սկսեր է ուսումնասիրել Սպանիայի եւ Լատինական Ամերիկայի պատմութիւնը: Աւելի ուշ Թիքնորը դարձեր է Փրեսքոթի կենսագիրը եւ գրած է «Ուիլիըմ Հիքլինկ Փրեսքոթի կեանքը» (անգլերէն՝ The life of William Hikcling Prescott ) գիրքը, որը հրատարակուեր է Պոսթընի մէջ, 1864 թուական եւ վերահրատարակուեր է 1875 թուականին:

 
Փրեսքոթի պապի՝ Ուիլիըմ Փրեսքոթի պրոնզաձոյլ արձանը Չարլսթաունի մէջ, Մասսաչուսեթս

Պատմական աշխատութիւններ: Վախճան Խմբագրել

1837 թուականին լոյս տեսեր է «Ֆերտինանտի եւ Իզապէլլայի պատմութիւնը» (անգլերէն՝ History of Ferdinand and Isabella)՝ Ուիլիըմ Փրեսքոթի տասնամեայ աշխատանքի արդիւնքը։ Որմէ յեոյ ան յայտնի դարձեր է որպէս պատմաբան եւ ճանաչման արժանացեր է ընթերցողներու կողմէն: 1843 թոպականին լոյս տեսեր է «Մեքսիկայի նուաճման պատմութիւնը» (գրուած է Սպանացի պատմաբան Փասքալ տե Կայանկոսա Արսէի աջակցութեամբ) եւ 1847 թուականին՝ «Փերուի նուաճման պատմութիւնը»: Անոր վերջին աշխատութիւնը՝ «Ֆիլիփ II-ի պատմութիւնը», մնացեր է անաւարտ (հատոր I եւ II 1855 թուական, հատոր III 1858 թուական): 1858 թուականին Ուիլիըմ Փրեսքոթը կաթոպածահար եղեր է, իսկ մէկ տարի անց պատահած երկրորդ կաթուածը դարձեր է իր մահուան պատճառը:

1859 թուականին լոյս տեսեր են իր՝ տակաւին անտիպ կենսագրական նիւթերը եւ նամակագրութիւնը:

1870-1874 թուականներուն Ճ. Քիրքի (J. F. Kirk) խմբագրութեամբ 16 հատորով լոյս տեսեր է Ուիլիըմ Փրեսքոթի երկերու լիակատար ժողովածուն: Հետագային ժողովածուն վերամշակեր է Ու. Մունրոն (W. H. Munro) եւ 1904 թուականին լոյս տեսեր է 22 հատորով, վերահրատարակուեր՝ 1968 թուականին: Ուիլիըմ Փրեսքոթի Նամակաները ժողվեր է Ռոճըր Ուոլքոթը (Roger Wolcott) (1925 թվական), իսկ Գեղարուեստական գրառումները՝ Հարվի Կարտիները (C. Harvey Gardiner) (1961 թուական):

Անոր գիրքերը թարգմանուեր են բազմաթիւ լեզուներով եւ 19-րդ դարուն մեծ ճանաչում վայելած են:

Գիտական ժառանգութիւն Խմբագրել

Ուիլիըմ Փրեսքոթը XIX 19-րդ դարու դրապաշտ պատմագրութեան դասական ներկայացուցիչ է: Ան ձգտեր է ստեղծել պատմա-դիւցազներգական աշխատութիւններ: Ուիլիըմ Փրեսքոթը գիտական շրջանառութեան մեջ դրած է սպանական արխիւի մինչեւ այդ անյայտ փաստաթուղթեր: Անոր ճանաչման գործին մեծ դերակատարում ունեցեր է կուրութեան փաստը: Ուիլիըմ Փրեսքոթի աշխատութիւնները ոգեւորեր են ամերիկացի երկաթուղային մագնատ Էտուարտ Այերին (1841-1927): Ան սկսեր է հաւաքել հնդկական մշակոյթի եւ գրականութեան մեծ հաւաքածոյ, որոնց մէջ կային գաղութային շրջանին վերաբերող բացառիկ ձեռագրեր, որոնք համալրած են Շիքակոյի Նիւ Պերրիի գրադարանի եւ Շիքակոյի բնական պատմութեան թանգարանի հիմնական հաւաքածոները:

Յարգանքի տուրք Խմբագրել

  • Ի պատիւ պատմաբանի՝ Արիզոնա նահանգի մէջ Ուիլիըմ Փրեսքոթի անունով քաղաք է անուանակոչուեր է:
  • Պոսթընի մէջ կը գտնուի Փրեսքոթի տուն-թանգարանը (ան ապրեր է այդ տանը մէջ 1845-1859 թուականներուն), որն ընդգրկուեր է ԱՄՆ ազգային պատմական յուշարձաններու ցանկին մէջ[4]:
  • Արեքիփայի մէջ (Փերու), ի պատիւ Ուիլիըմ Փրեսքոթի, անուանակոչուեր է անգլո-սպանական քոլէճ[5]:

Ուշագրաւ փաստ Խմբագրել

  • Հարվըրտի համալսարանի մէջ ուսանած տարիներուն Փրեսքոթը վարձած էր այն բնակարանը, որ ժամանակին վարձած էր աւագ Փրեսքոթը: Տարիներ անց Ուիլիըմ Փրեսքոթի որդին վարձած է նոյն սենեակը[6]։

Աշխատություններ Խմբագրել

  • Prescott W. H. History of the reign of Ferdinand and Isabella the Catholic, of Spain. — 3rd ed.. — London, 1841. — 580 p.
  • Spain’s Conquest of the Moors, 1840
  • Завоевание Мексики (History of the Conquest of Mexico, 1843). // журнал «Отечественные Записки», № 1-9, 1848.
  • Biographical and Critical Miscellanies (1845).
  • History of the Conquest of Peru (1847).
  • History of the Reign of Philip II (1855-58) — не завершен.
  • The Correspondence of William Hickling Prescott (1833—1847). Ed. by Roger Wolcott. Massachusetts Historical Society, 1925.
  • The Literary Memoranda of William Hickling Prescott. 2 vols. Ed. by C. Harvey Gardiner. Oklahoma, 1961.
  • The Papers of William Hickling Prescott. Ed. by C. Harvey Gardiner. Illinois, 1964.

Սկզբնաղբյուրներ Խմբագրել

  • Gardiner, Clinton Harvey (1969), William Hickling Prescott, a Biography. Introd. por Allan Nevis, Austin:Texas University Press. ISBN 0-292-70005-9
  • The life of Edward E. Ayer. — Chicago, IL, 1929.
  • Necrology of Alumni of Harvard College, 1851-52 to 1862-63. — Boston, MA: J. Wilson and Son, 1864.
  • Papers discussing the comparative merits of Prescott’s and Wilson’s histories, pro. and con.: As laid before the Massachusetts Historical Society. — Boston: s.n., 1861.
  • A New History of the Conquest of Mexico: In which Las Casas' denunciations of the popular historians of that war are fully vindicated. — Philadelphia, PA: James Challen & Son, 1859.
  • Cortés and his Companions: Critical essay on the documentary sources of Mexican history // Narrative and Critical History of America, Vol. 2 / Justin Winsor, (ed.). — unabridged facsimile of edn. published 1866 [Boston:Houghton, Mifflin & Co.]. — Boston, MA: Adamant Media Corporation, 2006. — С. 397—430. — (Elibron Classics series). — ISBN 0-543-98914-3

Ծանոթագրություններ Խմբագրել

  1. ↑ Прескотт Уильям Хиклинг // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ Find A Grave — 1996.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Geni — 2006.
  4. ↑ William Hickling Prescott House Archived 2009-02-01 at the Wayback Machine.
  5. ↑ «Prescott Daily News — Home»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2010-01-10-ին։ արտագրուած է՝ 2009-09-05 
  6. ↑ Sullivan, Wilson. New England Men of Letters. New York: The Macmillan Company, 1972. P. 156. ISBN 0-02-788680-8

Արտաքին յղումներ Խմբագրել

Կաղապար:Навигация

Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուիլիըմ_Փրեսքոթ&oldid=219472» էջէն