Վերին Ագուլիս
Վերին Ագուլիս, Արեւմտեան Հայաստանի գիւղաքաղաքներէն, որ մտած է Մեծ Հայքի Սիւնիք աշխարհի Գողթն գաւառին մէջ, կառուցուած էր լերան ժայռոտ լանջին։
| Գիւղաքաղաք (աւան) | |
|---|---|
| Վերին Ագուլիս | |
 | |
| Երկիր |
 Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն |
| Պաշտօնական լեզու | ազրպէյճաներէն |
| Բնակչութիւն |
1670 մարդ (1897)[1], 1859 մարդ (2009) |
| Ժամային գօտի | UTC+4։00 |
Ատրպէյճանի կողմէ բռնազաւթուած Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան Որդուարի շրջանին մէջ գտնուող Ագուլիսի մէջ այժմ կ'ապրին ատրպէյճանցիներ։
Պատմութիւն Խմբագրել
Արգուլիք ձեւով առաջին անգամ յիշատակուած է 11-րդ դարուն։ Եղած է Գողթն գաւառի ամէնէն նշանաւոր աւանը։
16-րդ դարուն յիշուած է իբրեւ Ռուսիոյ, Պարսկաստանի, Արեւմտեան Եւրոպայի ու Հնդկաստանի հետ առեւտրական կապեր ունեցող վաճառաշահ քաղաք։
17-րդ դարուն, Ջուղայի աւերումէն ետք դարձած է բարեկարգ։
1752 թուականին, Ատրպատականի Ազատ խանի արշաւանքին հետեւանքով աւանն զգալիօրէն աւերուած է։
Բնակչութիւն Խմբագրել
Բնակիչները հայեր եղած են, որոնք խօսած են իւրայատուկ բարբառով։
1904 թուականին Ագուլիսի մէջ եղած է 256 տուն՝ 2205 հայ եւ 68 տուն՝ 731 թաթար բնակիչներով։
Տնտեսութիւն Խմբագրել
Ագուլիսցիները ձեռներէց ու գործունեայ արհեստաւորներ, առեւտրականներ ու այգեգործներ եղած են։
Ճարտարապետութիւն Խմբագրել
Ագուլիս հարուստ եղած է ճարտարապետական յուշարձաններով։ Տարբեր ժամանակներու այստեղ կառուցուած են 12 եկեղեցի ու վանք։
Ս․ Քրիստափոր եկեղեցին Խմբագրել
Վերին Ագուլիս գիւղաքաղաքի մայր եկեղեցին, որ սկզբնապէս փայտաշէն շինութիւն մը եղած է, բազմաթիւ անգամներ աւերումներու ենթարկուելէ ապա վերակառուցուելէ ետք՝ 17-րդ դարուն, Նաղաշ Յովնաթանի կողմէն զարդարուած է Գրիգոր Լուսաւորչի, Մեսրոպ Մաշտոցի, Սահակ Պարթեւի եւ հայոց այլ մեծերու պատկերներով[2]:
Սուրբ Թովմա վանքը Խմբագրել
Հռչակաւոր է Սուրբ Թովմա Առաքեալի (Ագուլեաց) վանքը, ուր արտագրուած են բազմաթիւ ձեռագիրներ[3]։
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ ««Վէմ»-ի Խմբագրական (2-2020). Քրիստափորի Կտակը – Aztag Daily – Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)»։ www.aztagdaily.com։ արտագրուած է՝ 2023-04-06
- ↑ «Ճանչնանք Արեւմտեան Հայաստանը․ Ագուլիս»։ Western Armenia TV (wa-WA)։ 2022-12-08։ արտագրուած է՝ 2023-04-06
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|