Ալեքսանտր Թամանեան

Ալեքսանտր Յովհաննէսի Թամանեան (4 (16) Մարտ 1878[1][2], Կրասնոտար, Ռուսական Կայսրութիւն[1][2] - 20 Փետրուար 1936(1936-02-20)[3][4][1][…], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Անդրկովկասի ԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն[5][1][2]), հայ ճարտարապետ, ճարտարապետութեան ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետութեան հիմնադիր։

Ալեքսանտր Թամանեան
Ծնած է 4 (16) Մարտ 1878[1][2]
Ծննդավայր Կրասնոտար, Ռուսական Կայսրութիւն[1][2]
Մահացած է 20 Փետրուար 1936(1936-02-20)[3][4][1][…] (57 տարեկանին)
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Անդրկովկասի ԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն[5][1][2]
Քաղաքացիութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
 Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն Հայ[1]
Ուսումնավայր Գեղարուեստի Բարձրագոյն Դպրոց[1]
Կոչում ակադեմիկոս[1][2]
Երկեր/Գլխաւոր գործ Ալեքսանդր Սպեդիարեանի Անուան Օփերայի Եւ Պալէթի Ազգային Ակադեմիական Թատրոն
Մասնագիտութիւն ճարտարապետ, վերականգնող, քաղաքաշինարար
Անդամութիւն Կայսերական Արուեստի Ակադեմիա
Երեխաներ Գէորգ Թամանեան եւ Յուրի Թամանյան?

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ալեքսանտր Թամանեանը ծնած է 1878-ինԵկատերինոդարի մէջ (այժմ՝ Կրասնոտար1898 թուականին աւարտած է տեղւոյն ռիալական ուսումնարանը, ընդունուած է Սան Պեթերզպուրքի Գեղարուեստի կայսերական ակադեմիային կից Գեղարուեստի բարձրագոյն ուսումնարանը։ 1904 թուականին աւարտած է Գեղարուեստի բարձրագոյն ուսումնարանի ճարտարապետութեան բաժանմունքը՝ նկարիչ-ճարտարապետի կոչումով։

1917 թուականին եղած է Պեթրոգրաթի գեղարուեստի ակադեմիայի խորհուրդի նախագահ՝ ակադեմիայի փոխնախագահի իրաւունքներով։ Երկար տարիներ ապրած եւ ստեղծագործած է Ռուսաստանի մէջ, ուր նախագծած է բազմաթիւ շինութիւններ։ 1919 թուականին տեղափոխուած է Երեւան, 1921 թուականին՝ Իրան։ 1923-ին հրաւիրուած է Հայաստան, ծաւալած բուռն ու եռանդուն ստեղծագործական գործունէութիւն։ Եղած է Ժողկոմխորհի գերագոյն տեքնիկական բաժինի նախագահ, ապա՝ Պեթպլանի փոխնախագահ (1923 թուականէն), Յուշարձաններու պահպանութեան կոմիտէի (1924 թվականէն) եւ Հայաստանի կերպարուեստի աշխատողներու ընկերութեան նախագահ[6]։

Գործունէութիւն Խմբագրել

Ալեքսանտր Թամանեանի ստեղծագործական գործունէութիւնը բաղկացած է երեք շրջաններէ՝

  • ռուսաստանեան (1904-1918)[7],
  • հայաստանեան (1919-1921, 1923-1936)[7],
  • պարսկական (թաւրիզեան, 1921-1923)[7]։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Հայկական համառոտ հանրագիտարանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
  3. 3,0 3,1 3,2 StructuraeRatingen: 1998.
  4. 4,0 4,1 4,2 Ikonnikov A. V. T’amanyan, Alek’sandr // Grove Art Online / J. Turner[Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T083198
  5. 5,0 5,1 5,2 Union List of Artist Names — 2013.
  6. Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005 
  7. 7,0 7,1 7,2 Զորյան Լևոն (1960)։ Թամանյան Ալեքսանդր, Հոդվածներ, փաստաթղթեր, ժամանակակիցները նրա մասին։ Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ Հրատարակչություն։ էջ 285