Էրեթրիա

Էրեթրիա
Քաղաք
	Էրեթրիա
	Ερέτρια
	Էրեթրիա
Երկիր	Էվիա, Յունաստան
Տարածութիւն	169 քմ²
ԲԾՄ	8 մեթր
Բնակչութիւն	4 166 մարդ (2011)
Ժամային գօտի	UTC+2 եւ UTC+3։00
Հեռախօսային ցուցանիշ	22290
Փոստային ցուցանիշ	340 08

Էրեթրիա (յուն․՝ Ερέτρια)․ քաղաք, Ատիկէի հիւսիս-արեւելեան ափերուն դիմացը, Էվիա, Յունաստան։ Եղած է յունական աշխարհի կարեւորագոյն քաղաք-պետութիւններէն (Ք․Ա․6-րդ - Ք․Ա․5-րդ դար)։

Հակիրճ տեղեկութիւններԽմբագրել

Այիա Թրիատա եւ Փեզոնիսի կղզիակները

Էրեթրիա ծովեզերեայ քաղաքը կը գտնուի կեդրոնական Էվիա, Էվոյիքոս ծոցին հարաւային մասը։ Անոր նաւահանգիստին հիւսիսը կը գտնուի հին աքրոփոլիսը 123 մ․ բարձրութեամբ, իսկ բացերը կը գտնուին երկու կղզիակներ Փեզոնիսի (ցամաքին հետ կը կապուի կամուրջի մը միջոցով) եւ Այիա Թրիատա։

Բնակչութեան թիւն է 4 166։ Էրեթրիա դրացի Երոնտաս բնակավայրին (4 բնակիչ), Մաղուլա (1 063 բնակիչ) եւ Մալաքոնտա (1 097 բնակիչ) գիւղերուն հետ կը կազմեն Էրեթրիայի Քաղաքային Համայնքը։

Պատմական ակնարկԽմբագրել

Հին Էրեթրիա

Էրեթրիայի մասին առաջին արձանագրութիւններԽմբագրել

Էրեթրիա․ Աքրոփոլիսը, հին քաղաքը եւ նոր քաղաքը

Մարդու ներկայութեան առաջին հետքերը յայտնուած են Նոր Քարէ Դարու շրջանէն (Ք․Ա․ 4-րդ հազարամեակ)։ Դասական շրջանի քաղաքը հիմնուած է Ք․Ա․ 9-րդ դարուն։ Էրեթրիային անունը յառաջացած է էրեթիս (=թիավար) բառէն։ Սակայն Ստրապոն արձանագրած է թէ Էրեթրիային հին անունը Արոթրիա եղած է։ Քաղաքին մասին առաջին անգամ նշում եղած է Հոմերոսի «Իլիատա»ին մէջ․ կը ներկայանայ Տրոյեան պատերազմին մասնակցող նաւերուն ցուցակին մէջ։

Ք․Ա․ 1-ին հազարամեակԽմբագրել

խճանկար հնաբանական վայրէն

Ք․Ա․ 8-րդ դարուն Էրեթրիա էվիայի ամենաբարգաւաճ քաղաքներէն է․ հպատակած է Քիքլատեսի Անտրոս, Թինոս եւ Քէա կղզիները, ինչպէս նաեւ գրաւած է դիմացի Վիոթիայի ափերէն մաս մը։ Նոյն ժամանակաշրջանին, էրեթրիացիներ դրացի Հալքիտացիներուն հետ (Հալքիտա․ քաղաք-պետութիւն Էրեթրիայէն հիւսիս-արեւմուտք) գաղթօճախներ կը հիմնեն հարաւայի Իտալիա՝ Փիթիքուսես եւ Քիմի։ Ք․Ա․ 8-րդ դարավերջին, երկու քաղաքները՝ Հալքիտա եւ Էրեթրիա, կը կռուին եւ հակամարտութիւնը տասնամեակներ կը տեւէ։ Էրեթրիացիները կը պարտուին եւ կը կորսնցնեն իրենց գրաւած հողերէն մաս մը։ Սակայն կը շարունակեն գաղթօճախներ հիմնել հիւսիսային Էգէականի շրջաններու մէջ, Իտալիա եւ Սիչիլիա։

Ափոլոնասի շքեղ տաճարի աւերակները, օդային նկար

Ք․Ա․500/499 - Ք․Ա․494-ին Փոքր Ասիոյ արեւմտեան ափերուն յունական քաղաքները կ՛ապստամբին Պարսկական Կայսրութեան բռնիշխանութեան դէմ (Յոնիական Ապստամբութիւն)։ Աթէնք եւ Էրեթրիա, ապստամբող քաղաքներուն նեցուկ կը կանգին եւ համապատասխանաբար 20 ու 3 եռակարգ ցռկանաւեր կը ղրկեն։ Յոնիական Ապստամբութիւնը կը վերջանայ պարսկական նաւատորմիղի յաղթանակով (Ք․Ա․ 493)։ Դարեհ Ա․ կ՛որոշէ պատժել յունական քաղաքները՝ Աթէնք եւ Էրեթրիա։ Պարսկական Յունաստան առաջին արշաւանքին ընթացքին (Ք․Ա․ 490) էրեթրիա կը կործանուի․ չեն յարգուիր նոյնիսկ պաշտամունքի տաճարները, ինչպէս օրինակ Ափոլոնասի շքեղ տաճարը։ Ողջ մնացած բնակիչները կը գերավարուին եւ մեծ մասը Պարսկաստան կը ղրկուի։

Էրեթրիա վերստին կը կառուցուին եւ կը մասնակցի Փլաթէեսի ճակատամարտին 600 զինեալներով (Ք․Ա․ 479)։ Ք․Ա․ 5-րդ դարուն Աթենեան Դաշինքին մաս կը կազմէ։ Պելոպոնեսեան Պատերազմի ընթացքին Աթէնքի կողմն են ընդէմ Սփարթիին։

Էրեթրիայի թեթրատրահմօ, Ք․Ա․ 180

Ք․Ա․ 343-ին, Մակետոնիոյ Փիլիպոս Բ․ թագաւորը Էրեթրիան կը հպատակեցնէ, սակայն աթենացի սպարապետ Տիմոսթենիս Ք․Ա․ 341-ին քաղաքը Աթէնքին կ՛ենթարկէ։ Ք․Ա․ 338-ին, Հերոնիոյ Ճակատամարտին ընթացքին Ֆիլիպոս Բ․-ի յաղթանակով (Աթենացիներուն եւ Թիվացիներուն միացեալ բանակին դէմ) Էրեթրիա իր կարեւորութիւնը կը կորսնցնէ։

Ք․Ա․ 198-ին Հռոմէացիները քաղաքը կը կողոպտեն եւ Ք․Ա․ 87-ին Միհրդատեան Պատերազմներուն ընթացքին կ՛ամայանայ։

Ժամանակակից գիւղաքաղաքԽմբագրել

Ժամանակակից գիւղաքաղաքը 1824-ին կը հիմնուի, Յունական Ապստամբութեան ընթացքին։ Յունիս 1824-ին թուրքերը կը քանդեն Փսարա կղզին։ Կոտորածէն վերապրողները շրջանը կը հասնին եւ կը հիմնեն Նէա (նոր) Փսարա բնակավայրը։ Թրիզինա տեղի ունեցած Գ․ Ազգային ժողովին (1827), Նէա (նոր) Փսարայի բնակիչներուն արտօնութիւն կը տրուի շրջանի ազգային հողատարածքը ազատօրէն գործածել։ Քաղաքին ուրուագիծը Սթամաթիս Քլէանթիս եւ Էտուարդ Շոպերդ կը գծեն։ Կ՛որոշուի գործածել քաղաքին հին անունը՝ Էրեթրիա։

Այժմ, քաղաքը անցանաւերու կարեւոր նաւահանգիստ մըն է՝ կապուած է Ատիկէի Օրոփոս նաւակայքին հետ (Ատիկէի արեւելեան ափ), ինչպէս նաեւ զբօսաշրջիկութեան կարեւոր կեդրոններէն մէկը, ոչ միայն իր գեղեցին ծովափներուն համար, այլ նաեւ հնաբանական պեղումներէն յայտնաբերուած իրերուն եւ նիւթերուն համար, որոնք կը հիւրասիրուին Էրեթրիայի Հնաբանական Թանգարանը։

ՊատկերասրահԽմբագրել

Էրեթրիայի հին թատրոնը
Էրեթրիայի հնաբանական վայր, տան մը խճանկարը
Թակոյկ, Ք․Ա․400․ կը գտնուի Աթէնքի Հնաբանական Ազգային Թանգարանը
Դլփին պատկերիկ, Ք․Ա․330-310
Ատիկեան «լեքիթոս», գտնուած Էրեթրիայի հնաբանական վայրը, Ք․Ա․460-450 - կը պատկերացնէ Արթեմիս աստուածուհին
Գտնուած Ափոլոնասի տաճարի աւերակներուն մէջ
Էրեթրիայի Հնաբանական Թանգարանի հաւաքածոյէն
Էրեթրիայի Հնաբանական Թանգարանի հաւաքածոյէն
Էրեթրիայի Հնաբանական Թանգարանի հաւաքածոյէն
Էրեթրիայի Հնաբանական Թանգարանի հաւաքածոյէն․ Աֆրոտիթի եւ Էրոս, Ք․Ա․2-րդ դար
Էրեթրիայի Հնաբանական Թանգարանի հաւաքածոյէն