Կարապետ Իւթիւճեան

Կարապետ Իւթիւճեան;
Ծնած է	27 Հոկտեմբեր 1823
Ծննդավայր	Բալաթ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	1904
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Մասնագիտութիւն	ուսուցիչ, գրագէտ, թարգմանիչ, լրագրող
Աշխատավայր	Մասիս

Կարապետ Իւթիւճեան (27 Հոկտեմբեր 1823, Պոլիս - 28 Յունիս 1904, Պոլիս), հայ հրապարակագիր։

ԿենսագրութիւնԽմբագրել

Ծնած է Պոլիս (Պալաթու)։ Պալաթուի եւ Սամաթիոյ թաղային վարժարաններուն մէջ նախնական կրթութիւնը ստանալէ ետք՝ 1839-ին, կ՛ընդունուի Սկիւտարի Ճեմարանը։ Ան բախտը կ՛ունենայ աշակերտելու Յովհաննէս Տէրոյենցի։ 1840-ին, Սկիւտարի Ճեմարանը կը փակուի. ուստի Իւթիւճեան կը դիմէ ինքնազարգացման։ Չորս տարի ետք՝ 1844-ին, Իւթիւճեանի կը յաջողի միանալ իր ժամանակի ուսուցիչներու փաղանգին ու կը պաշտօնավարէ Պէշիկթաշի, Սկիւտարի եւ «Ենի Մահալլէ»ի թաղային վարժարաններուն մէջ։

1848-ին Կարապետ Իւթիւճեան կը մեկնի Եւրոպա։ Փարիզի մէջ կը հետեւի «Առեւտրական Բարձրագոյն Վարժարան»ի դասընթացքներուն. վկայուելէ ետք կարճ ժամանակի մը համար կ՛անցնի Լոնտոն, ուրկէ Պոլիս կը վերադառնայ 1851-ին։

ԳործունէութիւնԽմբագրել

2 Փետրուար 1852-ին Իւթիւճեան կը սկսի խմբագրել «Մասիս»ը («Հայաստան» թերթի անունը փոխուած «Մասիս»ի)։ Մինչեւ 1884, «Մասիս»-ը, անխափան լոյս կը տեսնէ, սակայն 1884-էն ետք, կարճ ժամանակի մը համար, Իւթիւճեան Արփիար Արփիարեանի «Արեւելք»ին կը միացնէ իր թերթը։ 1890-ականներուն դարձեալ անջատաբար լոյս կը տեսնէ^[4]^[5]։

Մինաս Թէօլէօլեան կը հաստատէ իր «Դար Մը Գրականութիւն» գործին մէջ, Իւթիւճեանի կատարած ներդրումը եղած է հսկայական՝ աշխարհաբար արեւմտահայերէնի յղկման, թրքաբանութիւններէ մաքրազտման, բառային եւ շարահիւսական մշակման ու կանոնակարգման եւ, մանաւանդ, կատարելութեան հասցնելու առումով։

Մինչեւ ի մահ, Իւթիւճեան անձամբ կը հսկէ եւ կը ղեկավարէ իր թերթին հրատարակութիւնը, որ պոլսահայ մամուլի ամէնէն հեղինակաւոր բեմը կը մնայ տասնամեակներ շարունակ։

Ան կատարած է նաեւ թարգմանութիւններ՝ եւրոպական գրականութեան գլուխ-գործոցներէն։

28 Յուինս 1904-ին կը մահուան , Պոլսոյ մէջ։

ԱղբիւրներԽմբագրել

«Դիմաստուերներ», Հրանդ Ասատուր, 1921, էջ 44-62։

ԾանօթագրութիւններԽմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101537013"></a>
↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 584. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>
↑ «Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ՄԱՍԻՍ»։ արտագրուած է՝ 2023-01-13
↑ «Համահայկական թվանշային գրադարան»

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_data.bnf.fr:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1982918_citetype_Q856638"_data-entity-id="Q101537013">[[:d:Q101537013|Հայաստանի_գրադարանների_համահավաք_գրացուցակ]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101537013"></a></div>-2] Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101537013"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q114555440"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q114574126|Krikorian&nbsp;A.]],_[[:d:Q114588221|Heratchian&nbsp;H.]]</i>_[[:d:Q114555440|Le_dictionnaire_biographique]]:_Arméniens_d'hier_et_d'aujourd'hui<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:fr:Maisons-Alfort|Maisons-Alfort]]:_2021._—_P.&nbsp;584._—_ISBN_978-2-905686-93-0</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a></div>-3] Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 584. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>

[4] «Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ՄԱՍԻՍ»։ արտագրուած է՝ 2023-01-13

[5] «Համահայկական թվանշային գրադարան»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Կարապետ Իւթիւճեան

Ծնած է	27 Հոկտեմբեր 1823(1823-10-27)
Ծննդավայր	Բալաթ, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1]
Մահացած է	1904^[1]^[2]
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ^[3]
Մասնագիտութիւն	ուսուցիչ, գրագէտ, թարգմանիչ, լրագրող
Աշխատավայր	Մասիս