Լոնտոն
Լոնտոն (անգլերէն՝ London) Միացեալ Թագաւորութեան եւ Անգլիոյ մայրաքաղաքն է: Միացեալ թագաւորութեան եւ Եւրոպական Միութեան մեծագոյն քաղաքն է՝ 1,706 քառ. քմ.: Կը գտնուի Թեմզ գետի ափերուն եւ բնակեցուած է գրեթէ երկու հազար տարի առաջ: Լոնտոնի պատմութիւնը սկսած է Հռոմէական կայսրութեան շրջանէն: Հռոմէացիները քաղաքին տուած էին Լոնտինիում անունը[6]․ Լոնտոնի հնագոյն կորիզ հանդիսացող «Լոնտոնեան Սիթի»ն մինչեւ օրս կը պահպանէ իր միջնադարեան սահմանները: Ժթ. դարէն սկսեալ` Լոնտոն անունը, կը վերաբերի նաեւ այս կորիզը շրջապատող բնակավայրերուն[7]: Ըստ Մեծն Բրիտանիոյ վարչական բաժանման, քաղաքը կը բաժնուի երկու շրջաններու՝ Լոնտոնի շրջան[8] եւ Մեծ Լոնտոն վարչական շրջան,[9] զորս կը կառավարեն, ընտրուած, Լոնտոնի քաղաքապետն ու Լոնտոնի ժողովը[10]:
Բնակավայր | |
---|---|
Լոնտոն | |
պրիթ. անգլ.՝ London | |
Երկիր | Միացեալ Թագաւորութիւն[1][2] |
Լոնտոնի քաղաքապետ | Սատեք Խան[3] |
Հիմնադրուած է՝ | 47[4] |
Տարածութիւն | 1572±1 քմ² |
ԲԾՄ | 4 մեթր |
Պաշտօնական լեզու | անգլերէն |
Բնակչութիւն | 8 799 728 մարդ (2021)[5] |
Կը գտնուի ափին | Թեմզ եւ Grand Union Canal |
Ժամային գօտի | UTC+0, Կրինուիչ միջին ժամ, UTC+1 եւ Եւրոպա / Լոնտոն |
Հեռախօսային ցուցանիշ | 20, 1322, 1689, 1708, 1737, 1895, 1923, 1959 եւ 1992 |
Փոստային ցուցանիշ | E, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CM, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TN, TW, UB եւ WD |
Պարգեւներ | Պատուոյ Լեգէոն Շքանշան |
Պաշտօնական կայքէջ | london.gov.uk |
Լոնտոնը յառաջատար քաղաք է իր արուեստով, առեւտուրով, կրթութեամբ, ժամանցային վայրերով, նորաձեւութեամբ, տնտեսութեամբ, առողջապահութեամբ, զանգուածային լրատուական միջոցներներով, մասնագիտական ծառայութիւններով, գիտութեամբ, որոնք քաղաքը կը դարձնեն առաւել յայտնի[11]: Ան կը համարուի աշխարհի տնտեսական կեդրոնը՝ Նիւ Եորքի հետ միասին[12][13][14] եւ անոր ՀՆԱ-ն (համախառն ներքին արդիւնք) ամէնէն մեծն է Եւրոպական քաղաքներուն մէջ[15]: Լոնտոնը նաեւ կը համարուի աշխարհի մշակութային մայրաքաղաքը[16][17][18][19]: Ան աշխարհի ամէնէն շատ այցելու ունեցող քաղաքներէն մէկն է[20] եւ ունի աշխարհի շատ զբաղած օդակայաններէն մէկը[21]: Լոնտոնի 43 բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւնները ունին բարձրագոյն կրթութեան ամէնէն մեծ կեդրոնները՝ Եւրոպայի մէջ[22]: 2012-ին, Լոնտոն երրորդ անգամ ըլլալով կ'ընդունի Ամառնային Ողիմպիական խաղերը[23]:
Լոնտոն ունի բազմազան ժողովրդագրութիւն եւ մշակոյթ, Լոնտոնի մէջ կը խօսին աւելի քան 300 լեզուներով[24]: 2011-ի Մարտին, Լոնտոնի մէջ պաշտօնապէս կը հաշուէր 8.174.100 բնակիչ, դարձնելով զայն Եւրոպական Միութեան ամէնէն շատ բնակչութիւն ունեցող քաղաքը[25][26] եւ կը կազմէ Միացեալ թագաւորութեան բնակչութեան 12, 5%-ը:[27] Մեծ Լոնտոնը ամէնէն խիտ բնակչութիւն ունեցող քաղաքն է Եւրոպական Միութեան մէջ, որու թիւը կը հասնի 8, 278, 251,[28] իսկ Լոնտոնի մետրոպոլիտի տարածքը ամէնէն մեծն է Եւրոպական Միութեան մէջ՝ ընդհանուր 12 միլիոն բնակչութեամբ:[29][30]: 1831-էն մինչեւ 1925 թուականները Լոնտոն ունեցած է աշխարհի ամէնէն շատ բնակչութիւնը:[31]:
Լոնտոնի մէջ կան չորս Համաշխարհային ժառանգութեան վայրեր՝ Լոնտոնի աշտարակը, Քիու-ի թագաւորական բուսաբանական այգիները, Ուէսթմինսթըրի պալատի մէջ գտնուող Ուեսթմինսթըրի աբբայութիւնը եւ Սուրբ Մարգարիտ եկեղեցին ու պատմական յուշարձան Կրինիչը (ուր կը գտնուի Կրինիչի աստղադիտարանը):[32] Միւս տեսարժան վայրերն են Պաքինկհամ փալասը (պալատ), Լոնտոնի աչքը, Փիքատելլի հրապարակը, Սենթ Փոլ Քաթետրալը, Թաուըր Պրիճը (կամուրջ), Թրաֆալքար հրապարակը եւ Ուեմպլի մարզադաշտը: Լոնտոնի մէջ կան նաեւ մեծ թիւով թանգարաններ, պատկերասրահներ, գրադարաններ, մարզային միջոցառումներու վայրեր եւ մշակութային կեդրոններ, ներառեալ Բրիտանական թանգարանը, Լոնտոնի ազգային պատկերասրահը, Թէյթ Մոտերնը, Բրիտանական գրադարանը, Ուիմպըլտընը եւ 40 Ուէսթէնտ թատրոնները:[33] Լոնտոնի մետրոպոլիտը ամէնէն հին մետրոպոլիտն է աշխարհի:[34]
Պատմութիւն
ԽմբագրելԱնուանում
ԽմբագրելԼոնտոն անուանման ծագումնաբանութիւնը բազմակարծիք է[35]: Ան հին անուանում է եւ առաջին յիշատակումները կու գան 2-րդ դարէն: 121 թուականին ան անուանուած է Լոնտինիում (անգլերէն՝ Londinium), որ ունի ռոմանա-բրիտանական ծագում[35]: Ամէնէն առաջին բացատրութիւնը, որ ներկայ ժամանակին կը ժխտուի, տուած է Գելֆրիդ Մանմուտսկին իր Historia Regum Britanniae աշխատութեան մէջ[35]: Ըստ այս վարկածին, երբ քաղաքին կը տիրանայ Լուտ թագաւորը, ան կ'անուանէ Kaerlud[36]:
1898 թուականէն սկսեալ որոշ գիտնականներու կողմէն կ'ընդունուէր, որ Լոնտոն բառը եկած է կելտերէնէն եւ կը նշանակէ վայր, որ կը պատկանի մարդու Լոնտինիոս անուամբ. այս վարկածը յետագային նոյնպէս ժխտուեցաւ[35]: 1998-ին անգլիացի Լինկուիսթ Ռիչըրտ Քոթէսը բերաւ վարկած մը, ըստ որուն անուանումը կու գայ նախակելտական *(p)lowonida բառէն, որ կը նշանակէ՝ գետը չափազանց լայն է եւ ծանծաղուտ, եւ կը բացատրէ, որ այս անուանումը տրուած է Թեմզայի այն մասին, որ կ'անցնի Լոնտոնով, այնուհետեւ այստեղ հիմնուած է կելտական բնակավայր *Lowonidonjon անուամբ[37]․ այս վարկածը բաւական աղմուկ բարձրացուց:
Նախքան 1889 թուական Լոնտոն անուանումը պաշտօնապէս օգտագործուած է միայն Լոնտոն սիթիիի մէջ, բայց ետքը նաեւ օգտագործուած է Լոնտոն (երկիր) եւ այժմեան Մեծ Լոնտոն անուանումներով:[7]
Նախապատմութիւն
ԽմբագրելՉնայած կան ապացոյցներ, որ Լոնտոնի տարածքին մէջ եղած են քելտական բնակավայրեր, հիմնական բնակավայրը կառուցուած է hռոմէացիներու կողմէն 43 թուականին:[38] Գրեթէ 17 տարի անց՝ մօտ 61 թուականին, Իցենի ցեղը Բոդիկա թագուհիին գլխաւորութեամբ գրաւեցին բնակավայրը՝ հողին հաւասարեցնելով ան:[39] Քաղաքը դժուարութեամբ ազատագրեց եւ վերականգնեց Կոլչեստերը եւ 100 թուականին ան հռչակեց Հռոմէական Բրիտանիոյ մայրաքաղաք: Ան բարգաւաճեց 2-րդ դարու եւ ունէր մօտ 60.000 բնակիչ: 7-րդ դարին Անգլո-Սաքսոնները կառուցեցին նոր բնակավայր, որ անուանեցին Լիւնտենուիք: Նոր բնակավայրը կը գտնուէր Հռոմէական Լոնտոնին մէջ երկու կմ հեռաւորութեան վրայ:[40]
Նոր բնակավայրին մէջ կը բարգաւաճէր ձկնորսութիւնը, առեւտուրը, մինչ քաղաքը գրաւեցին Վիքինկները, բնակավայրին բնակչութիւնը տեղափոխուեցաւ հռոմէական Լոնտոն, ուր մեծ պարիսպները պէտք է պաշտպանէին անոնց:[41] Վիքինկներու յարձակումները շարունակուեցան ուժեղանալ մինչեւ 886 թուական, երբ Ալֆրետ Մեծը ազատագրեց Լոնտոնը եւ խաղաղութիւն հաստատեց տանիական առաջնորդ Գուտրումի հետ:[42] Սաքսոնական Լիւնտենուիք քաղաքը վերանուանուեցաւ Ealdwic ("հին քաղաք"), ներկայիս Օլտուիչ, որ ներկայիս կը գտնուի Ուեսթմինսթերի մէջ:[43]
Վերջին երկու բացայայտումները կը վկայեն, որ Լոնտոնը աւելի հին է, քան ինչ որ համարուէր: 1999-ին Վոկսհոլեան կամուրջի մօտ յայտնաբերուած են Պրոնզէ դարի մէջ կառուցուած կամրջի մնացորդներ:[44]
2010-ին Վոկսհոլեան կամրջի հարաւին՝ Թեմզայի ափին, յայտնաբերուած է ք.ա. 4500 թուականի բնակավայրի մնացորդներ:[45]
Միջին դարեր
Խմբագրել5-րդ դարուն հռոմէական կայսրութեան փլուզումէն ետք Լոնտոնը մասամբ լքուեցաւ: Սակայն սկսած 6-րդ դարուն Անգլոսաքսեան բնակավայր մը յայտնի Լիւնտենուիք անուանմամբ հիմնուեցաւ ռոմանական Լոնտոնի արեւմուտքին մէջ, ներկայիս Կոուենթ Գարդենի եւ Սթրանդի վայրին մէջ, ունենալով ընդամենը 10-12.000 բնակչութիւն:[40] 9-րդ դարին Լոնտոնը բազմակի անգամ յարձակման ենթարկուեցաւ Վիքինկներու կողմէն, ստիպելով բնակչութեան բնակութիւն հաստատել հին ռոմանական Լոնտոնի տարածքին մէջ, որտեղ կրնային պատսպարուիլ պարիսպներուն տակ:[41] Երբ Անգլիոյ թագաւորութիւնը միաւորուեցաւ 10-րդ դարուն, Լոնտոնը արդէն երկրի ամենամեծ քաղաքն էր իր հարուստ առեւտրական կապերով եւ կը հանդիսանար քաղաքական կեդրոն:
11-րդ թագաւոր Էտուարտ խոստովանողը վերագտաւ եւ վերակառուցեց Ուեսթմինսթըրեան աբբայութիւնը եւ Ուեսթմինսթըրը, որ կը գտնուի Լոնտոնէն քիչ մը հեռու, եւ ան դարձուց թագաւորի նստավայր: Այս իրադարձութիւնէն յետոյ Ուեսթմինսթըրը կը համարուի կառավարութեան առեւտուրի կեդրոն:[46]
Հաստնիգսի ճակատամարտին իր հաղթանակէն ետք Ուիլիամ Նուաճող թագադրուեցաւ Ուեսթմինսթըրեան աբբայութեան մէջ 1066-ի սուրբ ծննդեան օրը:[47] Ուիլիըմը կառուցեց Թաուեր, շատ Նորմանտական ամրոցներ վերակառուցեց քարէն, որպէսզի ահազդէ հարաւ արեւելեան մասին մէջ ապրող բնակչութեան:[48] 1097-ին, Ուիլեամ II-ը սկսաւ Ուեսթմինսթըրեան դահլիճի կառուցումը աբբայութեան մօտ, որ յետագային հիմք հանդիսացաւ նոր Ուեսթմինսթըրեան պալատի համար:[49][50]
12-րդ դարի ընթացքին կեդրոնական կառավարութեան կազմը, որ մեծապէս կեդրոնացուած էր թագաւորին շուրջը սկսաւ կեդրոնանալ մէկ վայրի մէջ։ Այս վայրը Ուեսթմինսթըրն էր, սակայն երբ գանձարանը տեղափոխուեցաւ Ուինչեսթըր, մէկ մասը տեղափոխուեցաւ Տաուեր: Մինչդեռ Ուեսթմինսթըր Սիթիին վերածուեցաւ կառավարութեան մայրաքաղաքի, անոր հարեւան Լոնտոնը դարձաւ Անգլիոյ ամենամեծ քաղաքը եւ առեւտրական կեդրոնը իր սեփական կառավարման մարմիններով: 1100-ին Լոնտոնի բնակչութիւնը 18.000 էր, իսկ 1300 թուականին ան դարձաւ 100.000:[51]
Ժանտախտի տարիներուն 14-րդ դարու կէսերուն Լոնտոնի բնակչութեան երրորդ մասը մահացաւ:[52] Լոնտոնը 1381-ին կը գտնուէր Ուտ Թեյլըրի ապստամբութեան կեդրոնին մէջ:[53]
Վաղ ժամանակակից
ԽմբագրելԹիւդորներու ժամանակաշրջանի ընթացքին բարեփոխումները կը վերափոխէին կրօնը դէպի բողոքականութեան, Լոնտոնի մէջ եկեղեցիին սեփականութիւնը աստիճանաբար սկսաւ պատկանիլ մասնաւորին:[54] Բուրդեայ հագուստներու նիւթերը կը ներմուծուէին Լոնտոն պատմական Նիտերլանտներու տարածքին մէջ, որոնք քաղաքին մէջ կը վերամշակուէին եւ կ'ուղարկուէին երկրի միւս հատուածները:
16-րդ դարին Ուիլիամ Շաքսպիրը եւ անոր ժամանակակիցները ապրեցան եւ ստեղծագործեցին Լոնտոնի մէջ, այս ժամանակ մեծ վերելք ապրեցաւ թատրոնը: Լիւտորներու ժամանակաշրջանի վերջին՝ 1603-ին, Լոնտոնի տարածքը թերեւս փոքր էր։ 5 Նոյեմբեր 1605-ին Վառոդներու սադրանքէն ետք Ճէյմզ I-ի վրայ կատարուեցաւ մահափորձ Ուեսթմինսթըրի մէջ:[55] 17-րդ դարուն Լոնտոնի բնակչութեան մեծ մասը վարակուեցաւ ժանտախտով, արդիւնքը՝ մահացաւ 100.000 մարդ, կամ քաղաքի բնակչութեան հինգերորդ մասը:[56]
Լոնտոնի մեծ հրդեհը բռնկուեցաւ 1666-ին եւ արագ տարածուեցաւ քաղաքի փայտէ տուներով:[57] Վերակառուցումը տեւեց աւելի քան տասը տարի, ղեակավարեց Ռոպըրթ Հուքը, որ քաղաքի գլխաւոր տեսուչն էր:[58] 1708-ին աւարտեցաւ Քրիստոֆիր Ռենին գլուխ գործոցը համարուող Սուրբ Պողոսի տաճարի շինարարութիւնը: Գերորգեան ժամանակաշրջանի ընթացքին արեւմուտքին մէջ կառուցուեցան նոր թաղամասեր ինչպէս՝ Մայֆայրը, կառուցուեցան նոր կամուրջներ Թեմզային երկայնքով:
1762-ին Գէորգ III-ը սկսաւ Պուքինգեմեան պալատի շինարարութեան, որ ընդարձակուեցաւ յաջորդ 75 տարիներու ընթացքին: 18-րդ դարու ընթացքին աճեցան յանցագործութիւնները եւ 1750-ին ստեղծուեցաւ առաջին արհեստավարժ ոստիկանութիւնը:[59] Աւելի քան 200 յանցագործ մահապատիժի ենթարկուեցան:[60] Երեխաներու 74 տոկոսը կը մահանային մինչեւ 5 տարեկան լրանալը:[61] Սրճարանները դարձան քննարկումներու ամենայայտնի վայրերը, մամուլի աճի հետ աճեցաւ թերթերուն քանակը, Ֆլիտ Սթրիթը դարձաւ Բրիտանական մամուլի կեդրոն:
Ուշ ժամանակակից
ԽմբագրելԼոնտոնը ամենամեծ քաղաքն էր 1831-էն 1925 թուականներուն:[62] Լոնտոնի գերբնակեցուած վիճակը բերաւ քոլերա համաճարակը,[63] խլելով 14.000 մարդու կեանք 1848-ին եւ 6000 կեանք՝ 1866-ին:[64] Բնակչութեան աճը ստիպեց կառուցել աշխարհին մէջ առաջին քաղաքային փոխադրամիջոցը: Լոնտոնը ռմբակոծուեցաւ առաջին համաշխարհային պատերազմին ժամանակ, քաղաքը մեծ աւերածութիւններու ենթարկուեցաւ նաեւ երկրորդ համաշխարհային պատերզամի ժամանակ, այդ ժամանակ Լիւֆտվաֆէի ռմբակոծութիւններէն մահացան մօտ 30.000 Լոնտոնցի: Անմիջապէս պատերազմէն ետք 1948-ին Լոնտոնի մէջ կազմակերպուեցաւ Ամառնային ողիմպիական խաղեր, որուն բացումը տեղի ունեցաւ Ուեմպլի մարզադաշտին մէջ:
1951-ին Սաութպանքի մէջ տեղի ունեցաւ Բրիտանական փառատոնը: 1952-ի Մեծ սմոգ ստիպեց 1956-ին ընդունիլ օրէնք մաքուր օդի մասին, արդիւնքը՝ զգալիօրէն վերացաւ քաղաքի ծուխը, որ վատ համբաւ կը բերէր քաղաքին: 1940-ականներուն Լոնտոնը դարձաւ բազմաթիւ ներգաղթեալներու տուն, մասնաւորապէս՝ թագաւորութեան տարածքներէն Ճամայքան, Հնդկաստանը, Պանկլատեշը եւ Բաքիստանը, դարձնելով Լոնտոնը ամենախառն քաղաքը Եւրոպայի մէջ:
1690-ականներու կէսերուն Լոնտոնը դարձաւ երիտասարդական մշակույթի կեդրոն: Նորաձեւութեան դերը վերականգնուեցաւ Ֆանկ ժամանակաշրջանին: 1965-ին Լոնտոնի քաղական դաշտը ընդարձակեց իր սահմանները եւ ստեղծուեցաւ Մեծ Լոնտոնի խորհուրդը: Հիւսիսային Իռլանտայի խռովութիւններու ժամանակ Լոնտոնը ռմբակոծութեան ենթարկուեցաւ: Ռասիստական անհաւասարութիւնը 1981-ին չեղեալ յայտարարուեցաւ Պրիքսթոնի ապստամբութիւնէն հետոյ: Մեծ Լոնտոնի բնակչութիւնը Երկրորդ համաշխարհայինէն ետք սկսաւ նուազիլ, 1939-ին քաղաքի բնակչութիւնը 8, 6 միլիոն էր, իսկ 1980-ականներուն ան նուազեցաւ մինչեւ 6, 8 միլիոնի: Լոնտոնի հիմնական նաւահանգիստները դարձան Ֆելիքստոուն եւ Տիպուրին: Ան մեծ դեր խաղցաւ Լոնտոնի ֆինանսական կեդրոն դառնալուն 1980-ականներուն:
Թեմզայի պատնեշի շինարարութիւնները աւարտեցաւ 1980-ականներուն, ան կոչուած էր պաշտպանելու քաղաքը ջրհեղեղներէն: Մեծ Լոնտոնի խորհորդը լուծարուեցաւ 1986-ին, մինչեւ 2000 թուական Լոնտոնը միակ մեծ քաղաքն էր առանց կառավարութեան, բայց անոնցմէ ետք կազմաւորուեցաւ նոր կառավարութեան աւելի լայն լիազօրութիւններով: 21-րդ դարու սկիզբը տօնելու համար կառուցուեցաւ Միլենիում Տոմը, Լոնտոնի աչքը եւ Միլենիում կամուրջը: 2012-ին Լոնտոնը ընդունեց ամառնյին Ողիմբիական խաղերը դարձնելով միակ քաղաքը, որ ընդունած է օլիմբիական խաղերը 3 անգամ:[65]
Կառավարութիւն
ԽմբագրելՏեղական կառավարութիւն
ԽմբագրելԼոնտոնի կառավարութիւնը բաժնուած է երկու ճիւղերու, ռազմավարական ճիւղ եւ տեղական ճիւղ: Ռազմավարական կառավարութիւնը կը հսկէ Մեծ Լոնտոնի կառավարումը, իսկ տեղական կառավարութիւնը կը հսկէ 33 վարչական համայնքներու կառավարումը:[66] Ռազմավարական կառավարութիւնը կը բաժնուէր երկու մասի, Լոնտոնի քաղապետը եւ Լոնտոնի ժողովը, որ կը հաստատէ քաղաքի պիւտժէն ամէն տարի:. Ռազմավարական կառավարութեան կեդրոնը Սիթի Հոլն է, որ կը գտնուի Սաութուորքի մէջ, քաղաքապետն է Բորիս Ճոնսոնը: Քաղաքապետը կը հաստատէ քաղաքի ռազմավարական ծրագիրը, որ վերջին անգամ վերանայուած է 2011-ին:[67] Ժողովը կազմուած է 32 տեղական համայնքներու անդամներէն եւ Լոնտոն Սիթի ընկերութեան անդամներէն:[68] Անոնք պատասխանատու են տեղական ծառայութիւններու համար, ինչպէս՝ աղբահանութիւնը, դպրոցները, ընկերային ծառայութիւնները, Ճանապարհաշինութիւնը եւ այլն: Այնպիսի գործառնութիւններուն, ինչպէս թափոններու կառավարումը, ժողովը կը վերահսկէ համատեղ տեղական կառավարման մարմիններուն հետ: 2009-2010-ին Լոնտոնի կառավարութեան ընդհանուր ծախսերը կը կազմեն 22 միլիոն ֆունտ:[69]
Հսկողութիւնը Մեծ Լոնտոնի մէջ բացի Լոնտոն քաղաքէն կ'իրականացնեն Մեդրոբոլի ոստիկանական ուժերը, որոնց կը ղեկավարէ քաղաքապետի ենթակայութեան տակ գտնուող (MOPAC) մարմինը:[70][71] Լոնտոն Սիթին ունի իր սեփական ոստիկանութիւնը, որ կը կոչուի Լոնտոնի ոստիկանութիւն:[72] Բրիտանական փոխադրութեան ոստիկանութիւնը կը հսկէ քաղաքի երկաթուղային փոխադրութիւնը եւ մեդրոբոլը:[73]
Լոնտոնի հրշէջ խումբը Մեծ Լոնտոնի հրշէջ ծառայութիւնն է: Ան կը համարուի երրորդ ամենամեծ հրշէջ խումբը աշխարհի մէջ:[74] Շտապօգնութեան ծառայութիւնը կ'իրականացուէր Լոնտոնի շտապօգնութեան բրիգադի կողմէն, որ աշխարհի ամենամեծն է:[75]
Ազգային կառավարութիւն
ԽմբագրելԼոնտոնը Մեծ Բրիտանիոյ կառավարութեան նստավայրն է, որ կը գտնուի Ուեսթմինսթըրի պալատի մօտ: Շատ կառավարական դեպարտամենտներ կը գտնուին Խորհրդարանի մօտ, Ուայթհոլլի երկայնքով, ներառեալ վարչապետի նստավայրը, որ կը գտնուի Տաունինկ սթրիթ 10 հասցէին:[76]
Աշխարհագրութիւն
ԽմբագրելՇրջանակ
ԽմբագրելԼոնտոնի տարածքը կը մտնէ Մեծ Լոնտոն վարչատարածքային միաւորի մէջ։ Հնագոյն Լոնտոն Սիթին ժամանակին կ'ընդգրկէր ամբողջ բնակավայրը, սակայն բնակչութեան աճի հետ միաւորուեցաւ նաեւ մերձքաղաքեայ բնակավայրերը եւ ստեղծուեցաւ ներկայիս Լոնտոնը:[77] Մեծ Լոնտոնի 40 տոկոսը կը ծածկէ Լոնտոնի փոստային տարածքը, սակայն մնացած մասը փոստային հասցէներուն կ'օգտագործուի ԼՈՆՏՈՆ անուանումը:[78][79]
Լոնտոնի հեռախօսային տարածաշրջանի քոտը (020) կը ծածկէ մեծ տարածք Մեծ Լոնտոնի կազմին մէջ, չնայած որոշ շրջաններ միացուած չեն հեռախօսային քոտին:
Արտաքին հատուածի բնակչութեան աճը այժմ կը կանխուի Մեդրոբոլիբ կանաչ գոտով,[80] սակայն արտաքին հատուածին մէջ բնակելի տարածքի ընդլայնումը կը մօտենայ Մեծ Լոնտոնի սահմաններուն: Մեծ Լոնտոնը կը բաժնուի ներքին Լոնտոնի եւ արտաքին Լոնտոնի:[81] Քաղաքը Թեմզա գետով կը բաժնուի Հիւսիսային եւ Հարաւային մասերու, որուն կեդրոնին մէջ կը գտնուի Կեդրոնական Լոնտոնը:
Կարգավիճակ
ԽմբագրելԼոնտոնի հետ միասին Լոնտոն Սիթին եւ Ուեսթմինսթըր Սիթին ունին քաղաքի կարգավիճակ, ինչպէս նաեւ Լոնտոն Սիթին եւ Մեծ Լոնտոնը ունին աւանդական երկրի կարգավիճակ:[82] Մեծ Լոնտոնի տարածքին նախկին ժամանակին եղած են մի քանի պատմական երկիրներ, ինչպիսի են Միդլսեկսը, Քենթը, Սարեյը եւ Հերթֆորդշայրը:[83] Անգլիոյ մայրաքաղաք, հետագային նաեւ Մեծ Բրիտանիոյ պաշտօնապէս յայտարարման որեւէ փաստաթուղթ չէ ստեղծուած:
Իր կարգավիճակը եղած է տի ֆաքթօ մայրաքաղաք: 12-րդ եւ 13-րդ դարերուն Ուեսթմինսթըրեան պալատի զարգացման հետ, Անգլիոյ մայրաքաղաքը տեղափոխուեցաւ ուինչեսդըր: Շատ յաճախ Մեծ Լոնտոնը կը համարուի Անգլիոյ շրջան[8]:
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ http://www.citymayors.com/gratis/uk_topcities.html
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #4074335-4 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ https://www.london.gov.uk/people/mayoral/sadiq-khan
- ↑ http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/no1poultry_molas_2007
- ↑ https://www.nomisweb.co.uk/sources/census_2021/report?compare=E12000007
- ↑ «Roman»։ Լոնտոնի թանգարան։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2008-06-22-ին։ արտագրուած է՝ 7 Հունիս 2008
- ↑ 7,0 7,1 Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Footnotes/anchor_id_list' not found.
- ↑ 8,0 8,1 «Government Offices for the English Regions, Fact Files: London»։ Office for National Statistics։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2008-01-24-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ մայիսի 4
- ↑ Elcock Howard (1994)։ Local Government: Policy and Management in Local Authorities։ Routledge։ էջ 368։ ISBN 978-0-415-10167-7
- ↑ Jones Bill; Kavanagh, Dennis; Moran, Michael; Norton, Philip (2007)։ Politics UK։ Pearson Education։ էջ 868։ ISBN 978-1-4058-2411-8
- ↑ «Global Power City Index 2009»։ Institute for Urban Strategies – The Mori Memorial Foundation։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ դեկտեմբերի 14
- ↑ «Worldwide Centres of Commerce Index 2008»։ Mastercard
- ↑ «Global Financial Centres 9»։ Z/Yen։ 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2017-10-25-ին։ արտագրուած է՝ 2015-09-20
- ↑ «"World's Most Economically Powerful Cities".»։ Forbes։ 15 July 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ հոկտեմբերի 3
- ↑ «Global city GDP rankings 2008–2025»։ PricewaterhouseCoopers։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 August 2013-ին։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ նոյեմբերի 16
- ↑ Calder Simon (22 December 2007)։ «London, capital of the world»։ The Independent (London)
- ↑ «London is the world capital of the 21st century... says New York | News»։ Evening Standard։ London։ արտագրուած է՝ 10 February 2012
- ↑ «London is world capital of culture says LSE expert – 2008 – News archive – News – News and media – Home»։ .lse.ac.uk։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 18 November 2011-ին։ արտագրուած է՝ 10 February 2012
- ↑ «Cultural Strategy | Greater London Authority»։ London.gov.uk։ 6 September 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 9 February 2012-ին։ արտագրուած է՝ 10 February 2012
- ↑ «London tops ranking of destination cities»։ The Independent։ 1 June 2011։ արտագրուած է՝ 2012 թ․ հունիսի 12
- ↑ «Beijing to overtake london as world's largest aviation hub. Massive new airport planned»։ Centre for Aviation։ արտագրուած է՝ 2012 թ․ հունիսի 12
- ↑ «Number of international students in London continues to grow»։ Greater London Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 14 March 2013-ին։ արտագրուած է՝ 2010-ի Օգոստոսի 27
- ↑ «ՄՕԿ-ի ընտրութեան արդյունքում Լոնտոնը կընդունի 2012-ի օլիմպիական խաղերը»։ Միջազգային օլիմպիական կոմիտէ։ 6 Հուլիս 2005։ արտագրուած է՝ 3 Հունիս 2006
- ↑ «Languages spoken in the UK population»։ CILT, the National Centre for Language։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 October 2013-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 6
- ↑ «July 2010 Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland»։ Office for National Statistics։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 August 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ հուլիսի 3[յղումը չկայ]
- ↑ «Largest EU City. Over 7 million residents in 2001»։ statistics.gov.uk։ Office for National Statistics։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 28 July 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 28
- ↑ 12:30։ «Focus on London – Population and Migration | London DataStore»։ Data.london.gov.uk։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 October 2010-ին։ արտագրուած է՝ 10 February 2012
- ↑ «KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas»։ Office for National Statistics։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 August 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 6
- ↑ «The Principal Agglomerations of the World»։ City Population։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ մարտի 3
- ↑ «British urban pattern: population data» (PDF)։ ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions։ European Spatial Planning Observation Network։ March 2007։ էջ 119։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 22 February 2010
- ↑ «London: The greatest city»։ Channel4.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 October 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հոկտեմբերի 12
- ↑ «Lists: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland»։ UNESCO։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ Նոյեմբեր 26
- ↑ «West End Must Innovate to Renovate, Says Report»։ What's On Stage։ 25 January 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 30 May 2013-ին։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ նոյեմբերի 15
- ↑ «Shanghai now the world's longest metro»։ Railway Gazette International։ 4 May 2010։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 15 May 2010-ին։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ մայիսի 4
- ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Footnotes/anchor_id_list' not found.
- ↑ Ackroyd Peter (2 December 2001)։ «'London'»։ New York Times։ ISBN 978-0-7011-7279-4։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հոկտեմբերի 28
- ↑ Coates Richard (1998)։ «A new explanation of the name of London»։ Transactions of the Philological Society 96 (2): 203–229։ doi:10.1111/1467-968X.00027։ արխիւացուած բնօրինակէն 19 May 2011-ին
- ↑ Perring Dominic (1991)։ Roman London։ London: Routledge։ էջ 1։ ISBN 978-0-203-23133-3
- ↑ «British History Timeline -Roman Britain»։ British Broadcasting Corporation։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 7
- ↑ 40,0 40,1 «The early years of Lundenwic»։ The Museum of London։ արխիւացուած բնօրինակէն 10 June 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 7
- ↑ 41,0 41,1 «Viking and Danish London»։ The Museum of London։ արխիւացուած բնօրինակէն 19 May 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 6
- ↑ «Medieval London -Vikings»։ The Museum of London։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2008-06-02-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 7
- ↑ George Hamilton Cunningham (1927)։ «London»։ J. M. Dent & Sons։ էջ xiii
- ↑ Denison Simon (July 1999)։ «First "London Bridge" in River Thames at Vauxhall»։ British Archaeology (46)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 18 May 2012-ին։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ ապրիլի 15
- ↑ Milne Gustav։ «London's Oldest Foreshore Structure!»։ Frog Blog։ Thames Discovery Programme։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 October 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ ապրիլի 15
- ↑ «Edward the Confessor (c.1003–1066)»։ British Broadcasting Corporation։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ սեպտեմբերի 27
- ↑ «History – 1066 – King William»։ BBC։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 September 2009-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ մայիսի 5
- ↑ Tinniswood Adrian։ «A History of British Architecture - White Tower»։ BBC։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 February 2009-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ մայիսի 5
- ↑ «UK Parliament - Parliament: The building»։ UK Parliament։ 9 November 2007։ արխիւացուած բնօրինակէն 11 March 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ ապրիլի 27
- ↑ «Palace of Westminster»։ UK Parliament։ արխիւացուած բնօրինակէն 4 April 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ ապրիլի 27
- ↑ Schofield John, Vince Alan (2003)։ Medieval Towns: The Archaeology of British Towns in Their European Setting։ Continuum International Publishing Group։ էջ 26։ ISBN 978-0-8264-6002-8
- ↑ «Black Death»։ BBC History։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ նոյեմբերի 3
- ↑ «Richard II (1367–1400)»։ BBC։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հոկտեմբերի 12
- ↑ Pevsner, Nikolaus. London I: The Cities of London and Westminster rev. edition, 1962. Introduction p. 48.
- ↑ Durston Christopher (1993)։ James I։ London: Routledge։ էջ 59։ ISBN 978-0-415-07779-8
- ↑ «Story of the plague»։ Channel 4։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 September 2011-ին։ արտագրուած է՝ 21 September 2015
- ↑ Pepys Samuel (2 September 1666) [1893]։ Mynors Bright (decipherer), Henry B. Wheatley, խմբգրնր․։ The Diary of Samuel Pepys։ 45: August/September 1666։ ISBN 978-0-520-22167-3։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 21 September 2015
- ↑ The curious life of Robert Hooke, the man who measured London by Lisa Jardine
- ↑ "Thief Taker, Constable, Police". Public Broadcasting Service (PBS).
- ↑ 21 March 1960 (21 March 1960)։ 9171, 894775, 00.html «National Affairs: Capital punishment: a fading practice»։ Time (New York)։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ դեկտեմբերի 13[permanent dead link]
- ↑ «The Foundling Hospital»։ BBC History։ 17 February 2011։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ դեկտեմբերի 13
- ↑ «London: The greatest city»։ Channel 4։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 October 2011-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հոկտեմբերի 12
- ↑ «Hidden extras: cholera comes to Victorian London»։ London: The Science Museum։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-12-13-ին։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ դեկտեմբերի 13
- ↑ Brown, Robert W.։ «London in the Nineteenth Century»։ University of North Carolina at Pembroke։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2011-12-30-ին։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ դեկտեմբերի 13
- ↑ «London beats Paris to 2012 Games»։ BBC Sport։ 6 July 2005։ արտագրուած է՝ 2012 թ․ սեպտեմբերի 28
- ↑ «About the Greater London Authority»։ London Government։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 11 March 2009-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ սեպտեմբերի 27
- ↑ «The London Plan»։ Greater London Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 January 2013-ին։ արտագրուած է՝ 2012 թ․ մայիսի 25
- ↑ «Links to other websites - London boroughs»։ London Government։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 19 October 2007-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ սեպտեմբերի 27
- ↑ http://www.communities.gov.uk/documents/statistics/pdf/1911067.pdf
- ↑ «About MOPAC»։ Greater London Authority։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-04-11-ին։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ մայիսի 4
- ↑ «MPA: Metropolitan Police Authority»։ Metropolitan Police Authority։ 22 May 2012։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ մայիսի 4
- ↑ «Policing»։ Greater London Authority։ արխիւացուած բնօրինակէն 21 January 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ օգոստոսի 25
- ↑ «Areas»։ British Transport Police։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 May 2012-ին։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ օգոստոսի 25
- ↑ «Who we are»։ London Fire Brigade։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 17 September 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ օգոստոսի 25
- ↑ «About us»։ London Ambulance Service NHS Trust։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 October 2015-ին։ արտագրուած է՝ 2009 թ․ օգոստոսի 25
- ↑ «10 Downing Street - Official Website»։ 10 Downing Street։ արխիւացուած բնօրինակէն 10 May 2008-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ ապրիլի 26
- ↑ Beavan Charles; Bickersteth, Harry (1865)։ «Reports of Cases in Chancery, Argued and Determined in the Rolls Court»։ Saunders and Benning
- ↑ Stationery Office (1980)։ The Inner London Letter Post։ H.M.S.O։ էջ 128։ ISBN 978-0-10-251580-0
- ↑ Geographers' A-Z Map Company (2008)։ London Postcode and Administrative Boundaries (6 հրտրկթն․)։ Geographers' A-Z Map Company։ ISBN 978-1-84348-592-6
- ↑ Dilys M Hill (2000)։ Urban Policy and Politics in Britain։ St. Martin's Press։ էջ 268։ ISBN 978-0-312-22745-6
- ↑ London Government Act 1963։ Office of Public Sector Information։ ISBN 978-0-16-053895-7։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 17 August 2010-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ մայիսի 6
- ↑ «Lieutenancies Act 1997»։ OPSI։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 May 2010-ին։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ հունիսի 7
- ↑ Barlow I. M. (1991)։ Metropolitan Government։ Routledge։ էջ 346