Ուիքիփետիա

Հայոց Ազգային Համաժողով

Հայոց ազգային համաժողով (կամ՝ Արեւելահայերու համաժողով[1][2]), քաղաքական համաժողով մըն է, որ ստեղծուած էր Ռուսական կայսրութեան հայերուն ներկայացուցչութիւն տրամադրելու համար[3][4][5]։ Ան առաջին անգամ տեղի ունեցած է Թիֆլիսի գեղարուեստական թատրոնին մէջ 11 Հոկտեմբեր 1917 թուականին (Հին տոմար՝ 18 Սեպտեմբերին)[6][7][8][9][10][11]։ Անոր ձեւաւորման նպաստեցին այն հնարաւորութիւնները, որոնք հայերուն (ինչպէս նաեւ Ռուսաստանի այլ ազգային փոքրամասնութիւններուն) համար Առաջին համաշխարհային պատերազմի աւարտին ստեղծեց Ռուսական Յեղափոխութիւնը[4]։

Անդամներ Խմբագրել

Համաժողովը բաղկացած էր բոլորովին Ռուսական կայսրութեան մաս կազմող 204[1] անդամներէ: Միայն հայ պոլշեւիկներն էին, որոնք հրաժարեցան մասնակցելէ՝ գաղափարական անհամաձայնութիւններէ մղուած[12]։ Այս համաժողովի մեծամասնութիւնը ՀՅԴ կուսակցութիւնն էր[6][11][13][14][15]։

Կուսակցական անդամներն են[16],

Գործունէութիւն Խմբագրել

Որովհետեւ Հայաստանի Երեւան նահանգը իշխանութիւն չունէր՝ Հայոց ազգային համաժողովը նահանգին մէջ ծառայած է որպէս կառավարութիւն[17]։ Ըստ Ռիչըրտ Յովհաննիսեանի՝ համաժողովը «Ռուսաստանի կողմէ Անդրկովկասի նուաճման ժամանակ Արեւելեան Հայաստանի ամենահամապարփակ հաւաքն էր»[6]։ Համաժողովի անմիջական նպատակները եղած են ռազմական գործողութիւններու ռազմավարութիւնը մշակելը, փախստականներու օգնութեան տրամադրումը եւ Կովկասի մէջ տարբեր հայաստանեան հաստատութիւններու տեղական ինքնավարութեան ապահովումը[4]։ Համաժողովը նաեւ կոչ ըրած է Կովկասեան ճակատի ռազմականացմանը[18][19]։ Հայոց ազգային համաժողովը կը սատարէր Ռուսաստանի ժամանակաւոր կառավարութեան ռազմական դիրքորոշումներուն եւ առաջարկած էր նաեւ նահանգի սահմաններու վերանայումը էթնիքական գծերու տեսակէտով[20]։ Համաժողովը մեծ դեր ունեցած է հայկական դպրոցներու աշխարհացման (դպրոցի բաժանումը եկեղեցիէ) եւ հայկական միջնակարգ դպրոցներու ազգայնականացման գործերուն մէջ[18]։

Համաժողովը նախքան Կաղապար:Հին տոմար լուծարուիլը 18 նիստ գումարած է[21]։

Հրիտակ Խմբագրել

Նախքան լուծարումը, համաժողովը ստեղծած էր 35 անդամներէ բաղկացած Ազգային Հաւաքոյթ՝ Ռուսաստանի կայսրութեան մէջ հայերու համար օրէնսդիր մարմնի հանդէս գալու համար[22]։ Այն նաեւ ստեղծած էր 15 անդամներէ կազմուած գործադիր մարմին, որ կը կոչուի Հայոց ազգային խորհուրդը, եւ որ կը գլխաւորէ Աւետիս Ահարոնեանը[5][23][24]։ Այս խորհուրդը, վերջիվերջոյ, 28 Մայիս 1918 թուականին Արամ Մանուկեանի գլխաւորութեամբ հռչակեց Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան անկախացումը[3][4][5]։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

  1. ↑ 1,0 1,1 Ter-Minassian p.30
  2. ↑ Stephen F. Jones Socialism in Georgian Colors: the European Road to Social Democracy (Harvard University Press, 2005), page 259
  3. ↑ 3,0 3,1 Adalian p.76
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Herzig edited by Edmund, Kurkchiyan, Marina (2005)։ The Armenians : past and present in the making of national identity (1. publ. հրտրկթն․)։ London [u.a.]: RoutledgeCurzon։ էջ 95։ ISBN 9780700706396։ արտագրուած է՝ 9 February 2013 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Derogy Jacques (1990)։ Resistance and Revenge: The Armenian Assassination of the Turkish Leaders Responsible for the 1915 Massacres and Deportations։ Transaction Publishers։ ISBN 9781412833165 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Hovannisian Armenia on the Road to Independence, p.87
  7. ↑ Tarihten güncelliğe Ermeni sorunu : tahliller, belgeler, kararlar. (Turkish) (1. basım. հրտրկթն․)։ Beyoğlu, İstanbul: Kaynak Yayınları։ 2001։ ISBN 9789753433266։ արտագրուած է՝ 25 February 2013։ «1917'nin Ekimi'nde Taşnakların yönetimi altında Ermeni Milli Kongresi yapılmıştı.» 
  8. ↑ Ter-Minassian p.30 for Old Style date
  9. ↑ (Большая советская энциклопедия) Bolshaia Sovetskaia Entsiklopediia (Russian) (Volume 3 հրտրկթն․)։ 1926։ էջ 437։ արտագրուած է՝ 25 February 2013 
  10. ↑ Uras Esat (1988)։ The Armenians in history and the Armenian question (English translation of the rev. and expanded 2. հրտրկթն․)։ Ankara: Documentary Publications։ էջ 905։ ISBN 9789757555001։ արտագրուած է՝ 9 February 2013 
  11. ↑ 11,0 11,1 Douglas John M. (1992)։ The Armenians։ New York, NY: J.J. Winthrop Corp.։ էջ 358։ ISBN 9780963138101։ արտագրուած է՝ 9 February 2013 
  12. ↑ Hovannisian Republic, pp.16-17
  13. ↑ «Rus-Türk-Ermeni münasebetleri, 1914-1918»։ Ermeni araştırmaları: üç aylık tarih, politika ve uluslararası ilişkiler dergisi (Turkish) 6 (22-24): 104։ 2006 
  14. ↑ Kurkjian Vahan M. (2008)։ A history of Armenia։ Los Angeles, CA: Indo-European Publishing։ ISBN 9781604440126 
  15. ↑ Weekly summaries : Nov. 2, 1918-Febr. 1, 1919.։ New York u.a.: United States Military Intelligence [1917-1927], Volume 6։ 1978։ ISBN 9780824030056 
  16. ↑ Ter-Minassian pp.30-31
  17. ↑ Teghtsoonian Oksen (2003)։ Teghtsoonian Robert, Teghtsoonian Christopher, խմբգրնր․։ From Van to Toronto : a life in two worlds։ New York: IUniverse, Inc.։ ISBN 9780595274154 
  18. ↑ 18,0 18,1 Marshall Alex (2008)։ The Caucasus under Soviet rule (1. publ. հրտրկթն․)։ London: Routledge։ էջ 86։ ISBN 9780415410120։ արտագրուած է՝ 9 February 2013 
  19. ↑ Yıldırım Hüsamettin (1990)։ Rus-Türk-Ermeni münasebetleri : 1914-1918 (Turkish) (1. baskı. հրտրկթն․)։ Ankara: Kök Yayınları։ ISBN 9789757721048։ արտագրուած է՝ 25 February 2013։ «Ekim ihtilalinden önce Tiflis'te Ermeni Millî Meclisi toplanmış, bütün savaş süresince Ermeni siyasî hayatını, Ermeni gönüllü hareketlerini tertip ve idare etmiş olan Millî Yurt'un yerine Taşnaksutyun mensuplarından kurulu olan Millî Kongre seçilmiştir.» 
  20. ↑ Hovannisian Republic, pp.17-18
  21. ↑ Ter-Minassian pp.33-34
  22. ↑ Ter-Minassian p.34
  23. ↑ Bardakjian Kevork B. (2000)։ A reference guide to modern Armenian literature, 1500-1920 : with an introductory history։ Detroit: Wayne State Univ. Press։ էջեր 263–264։ ISBN 9780814327470։ արտագրուած է՝ 9 February 2013 
  24. ↑ J. Hacikyan Agop (2005)։ The Heritage of Armenian Literature From The Eighteenth Century To Modern Times.։ Detroit: Wayne State Univ Pr։ ISBN 9780814332214 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Հայոց_Ազգային_Համաժողով&oldid=180429» էջէն