Ուիքիփետիա

Մատրիտ

Մատրիտ (սպ.՝ Madrid [maˈðɾið]), Սպանիոյ մայրաքաղաքը եւ երկրի ամենամեծ քաղաքը։ Քաղաքի բնակչութիւնը մօտ 3.3 միլիոն է, իսկ արուարձաններով քաղաքի բնակչութիւնը մօտ 6.271 միլիոն մարդ կը հաշուէ[3], իսկ արվարձաններով քաղաքի բնակչությունը մոտ 6.271 միլիոն է։[4]։ Այն Եւրոպայի երրորդ խոշորագոյն քաղաքն է Լոնտոնէն եւ Պերլինէն ետք եւ իր արուարձաններով նոյնպէս երրորդն է Եւրոպայի մէջ՝ Լոնտոնէն եւ Պերլինէն ետք[5][6][7][8]։ Քաղաքի մակերեսն 604.3 քմ² է[9]։

Քաղաք
Մատրիտ
սպ.՝ Madrid
Դրօշակ Զինանշան

Երկիր  Սպանիա[1]
Ներքին բաժանում Արգանսուելա?, Սենտրո?, Չամբերի?, Ռետիրո?, Լատինա?, Կարաբանչել?, Ուսերա?, Վիլավարդե?, Վիլյա դե Վալյեսաս?, Պուենտե դե Վալյեսաս?, Մորատալաս?, Վիկալվարո?, Castellana?, Մոնկլոա Արավակա?, Ֆուենկանալ - Էլ Պարդո?, Սյուդադ Լինեալ? եւ Հորտալեզա?
Mayor of Madrid? José Luis Martínez-Almeida?
Առաջին յիշատակում 871
Տարածութիւն 604,4551 քմ²
ԲԾՄ 663 մեթր
Բնակչութիւն 3 332 035 մարդ (2023)[2]
Կը գտնուի ափին Մանսանարես (գետ)? եւ Arroyo Meaques?
Ժամային գօտի UTC+1 եւ UTC+2
Հեռախօսային ցուցանիշ 91
Փոստային ցուցանիշ 28001–28081
Շրջագայութեան պետ-համարագիր M
Սուրբ բարեխօս Isidore the Laborer?, Virgin of Almudena? եւ Mariana de Jesús?
Պաշտօնական կայքէջ madrid.es​(սպան․)

Մատրիտի քաղաքային համախմբումն ունի երրորդ խոշորագոյն ՀՆԱ-ն (այսինքն՝ Համախառն ներքին եկամուտը - անգլ.՝ GDP - Gross Domestic Product)[10] Եւրամիութեան եւ իր կրթական համակարգը, ժամանցային վայրերը, շրջակայ միջավայրը, ԶԼՄ-ները (այսինքն՝ զանգուածային լրատուամիջոցներ - անգլ.՝ mass media), նորաձեւութիւնը, գիտութիւնն ու արուեստը միասին վերցուած Մատրիտը կը դարձնեն աշխարհի ամենահետաքրքիր քաղաքներէն մէկը[11][12]։ Թէեւ ֆինանսական ճգնաժամին, բարձր կենսամակարդակը եւ շուկայի մեծութիւնը Մատրիտը կը դարձնեն տարածաշրջանի ֆինանսական կեդրոններէն մէկը։ Այստեղ կան գրեթէ բոլոր մեծագոյն ընկերութիւններու գրասենեակները։ Մատրիտը Սպանիոյ ամենազբօսաշրջային քաղաքն է, չորրորդը՝ Եւրոպայի մէջ[13] Մադրիդը նաեւ 12-րդ ամենականաչ քաղաքն է աշխարհում 2010 թվականի դրությամբ։[14]։ Մատրիտը նաեւ 12-րդ ամենականաչ քաղաքն է աշխարհի մէջ 2010 թուականի դրութեամբ։ Մատրիտը, 2020-ին տեղի ունենալիք, Ողիմպիական խաղերու թեկնածու քաղաքներէն մէկն է[15]։

Քաղաքը կը գտնուի Մանզանարես (Manzanares river) գետի ափին՝ երկիրի կեդրոնը։ Այն ներառուած է Մատրիտի համայնքի կազմի մէջ (այն ալ իր կարգին, բացի Մատրիտ քաղաքէն, կը ներառէ նաեւ արուարձաններ եւ շրջակայ գիւղեր), որ սահմանակից է Քասթիլիա եւ Լէոն (Castile and León) ու Քասթիլէ Լա-Մանչա (Castilla-La Mancha) համայնքներու հետ։

Որպէս Սպանիոյ մայրաքաղաք՝ այն նաեւ կառավարութեան եւ միապետ Ֆելիփէ՝ VI-ի (Felipe VI) նստավայրն է։ Մատրիտը նաեւ Սպանիոյ քաղաքական կեդրոնն է։[16]։ Քաղաքին ներկայի քաղաքապետն է (անգլ.՝ Mayor Ana Botella) Աննա Պոթելան՝ Ժողովրդական կուսակցութիւնէն։

Մատրիտի ժամանակակից ենթակառուցուածքի ձեւաւորման հետ մէկտեղ նաեւ կ՝ աշխատին պահպանել իր պատմական տեսքը հնամենի փողոցներով եւ շինութիւններով։ Այդ ապացոյցներն են Մատրիտի թագաւորական պալատը, Թեաթրօ Ռէալը (սպան.՝ Teatro Real . անգլ.՝ Royal Theatre) (թագաւորական թատրոնը) իր 1850 թուականին վերանորոգուած օփերայի տան հետ։ Պուէն Ռեթիրօ այգին (Buen Retiro Park) հիմնադրուած 1631 թուականին, 19-րդ դարու ազգային գրադարանը, ուր կը պահպանուին սպանական պատմական գործեր, ինչպես նաեւ ազգային հնէաբանական թանգարանը եւ Արուեստի ոսկէ եռանկիւնը, տեղադրուած Փասէօ Տել Փրատօ փողոցը (Paseo del Prado), որ կազմուած է երեք թանգարաններէն։

Հիմնադրում

Խմբագրել
 
Ալքարա փողոցը եւ Մեթրոփոլիս շինութիւնը

Մատրիտի անուան ծագման հետ քանի մը վարկածներ կան։ Ըստ աւանդոյթին՝ Մատրիտը հիմնադրած է Օսնօ Պիանորը (Ocno Bianor)(Թիրանիուս թագաւորի որդին) եւ անուանած՝ «Մեթրակիրթա» "Metragirta" կամ «Մանթուա Քարփեթանա» "Mantua Carpetana"։ Մէկ այլ աւանդոյթի համաձայն քաղաքն անուանուած է «Ուրսաիրա» "Ursaria" (թարգմ.՝ արջերու երկիր)("land of bears" in Latin), քանի որ այդ տարածքին նախապէս ապրած են մեծ թիւով արջեր, որոնք միջին դարերուն ելակի ծառին (strawberry tree) հետ միասին եղեր են քաղաքի խորհրդանիշը[17]։

Քաղաքի արձանագրուած հնագոյն անունը Մակերիթ-ն է "Magerit" (կամ Մատերիտ, Մակեթերիթ), որ եղած է 9-րդ դարուն Մանզաներաս գետի (Manzanares River) ափին կառուցուած ամրոցի մը անունը, որ կը նշանակէ «առատ ջուրի վայր»։

Այնուամենայնիւ ներկայիս լեզուաբաններու մեծ մասը հակուած են այն տարբերակին, ըստ որուն անուանումը կու գայ 2-րդ դարէն, երբ Հռոմէական կայսրութիւնը Մանզանարես (Manzanares) գետի ափին բնակավայր հիմնեց։ Այդ բնակավայրը կոչուած է «Մաթրիս» "Matrice" (յղելով բնակավայրին մօտ գտնուող գետին)։ Յետագային այս տարածքները գրաւեցին գերմանական ցեղեր, իսկ 5-րդ դարուն՝ Ալանները (Alans)։ Հռոմէական կայսրութիւնը կորսնցուց այս տարածքներուն ռազմական ներկայութիւնը, եւ շուտով այս տարածքները անցան վեսթկոթերին (Visigoths)։ 8-րդ դարուն Իպերեան թերակղզին (Iberian Peninsula) նուաճուեցաւ Արաբներու կողմէն։ Շուտով իսլամական իշխանութիւնը փոխեց բնակավայրի անուանումը «Մայրիտ» "Mayrit" (արաբ․՝ ميرا‎‎ արաբերէն՝ «մայրա» (կը նշանակէ «ծառեր» կամ «կեանք պարգեւող» եւ Իպերօ-Ռոմանական (Ibero-Roman) «իտ» ածանցէն, որ կը նշանակէ «վայր»)[18]։

Պատմութիւն

Խմբագրել

Միջին Դարեր

Խմբագրել

Հակառակ անոր, որ՝ նախապատմական ժամանակաշրջանին, այժմեան Մատրիտի մէկ մասը բնակեցուած էր, հռոմէական կայսրութեան ժամանակներուն տարածքը պատկանած է Քոմփլութոն թէմին (այժմեան Ալքարա տէ Հենարաս)։ Կան հնէաբանական գտածոներ, որոնք կը վկայեն այս տարածքի արեւմտա-գոթական ժամանակաշրջանի փոքրիկ գիւղի մասին։ Քաղաքի հիմնադրման պատմութիւնը կը սկսի 9-րդ դարէն, երբ Մուհամմէտ Ա․ Քորտովացին հրամայեց կառուցել փոքրիկ ամրոց՝ ներկայիս, Մատրիտի թագաւորական պալատի վայրը։ Այս պալատի շրջակայքը կառուցուեցաւ փոքրիկ միջնաբերդ։ Ի վերջոյ այն նուաճեց քրիստոնէական թագաւոր Ալֆոնսո Ե․ Լենոի եւ Քասթիլայի կողմէն 1085 թուականին Թոլետօ կատարած արշաւանքի ժամանակ։ Ան մզկիթը վերափոխեց Ալմուտենա կոյսի եկեղեցւոյ, ամբարի եւ զօրանոցի։ 1329 թուականին Քորթեսի սպաները (Generals) քաղաքին մէջ գումարեցին առաջին ժողովը։ Սեֆարտեան հրէաները եւ մաւրերը (Սպանիոյ արաբներն ու պէրպէրները) շարունակեցին ապրիլ քաղաքին մէջ մինչեւ իրենց վտարեցին 15-րդ դարուն։ Քաղաքի մեծ հրդեհներէն ետք Հենրի Գ․ Քասթիլիացին (1379–1406) վերակառուցեց այն եւ իրեն համար անվտանգ տեղ ընտրեց դարպասներէն դուրս գտնուող «Ալ-Փրատօ» թագաւորական ամրոցը։

Նորագոյն Ժամանակաշրջան

Խմբագրել
 
Փլազա Մայոր

Քասթիլիոյ թագաւորութիւնը՝ Թոլետօ (Toledo) մայրաքաղաքով եւ Արակոնի թագաւորութիւնը՝ Սարակոսա մայրաքաղաքով միաւորուեցան ստեղծելով ներկայ Սպանիան, որ տեղի ունեցաւ Իզապէլլա Ա․ Քասթիլիացիի եւ Ֆերտինանտ Բ․ Արակոնացիի (Ferdinand and Isabella) ամուսնութեան հետեւանքով[17]։

Հակառակ անոր, որ իրենց թոռնիկը՝ Քարլոս Ե․-ը ծնած էր Սեւիլիա, այնուամենայնիւ 1560 թուականին տեղափոխուեցաւ Մատրիտ։ Շուտով Քարլոս Մատրիտը պաշտօնապէս հռչակեց մայրաքաղաք։ Սեւիլիան կը շարունակէր վերահսկել սպանական գաղութները, իսկ Մատրիտը կը վերահսկէր Սեւիլիան[19]։

 
Փուերթա Տէ Ալքարա

Սպանիոյ ոսկէ դարաշրջանի ընթացքին (16-րդ/17-րդ դարեր), Մատրիտ հասաւ իր ծաղկման գագաթնակէտին. Էլ Էսքորիալը՝ մեծ թագաւորական պալատը, կառուցուած Ֆիլիփ Բ․-ի (Philip II) կողմէն, գրաւեց ամբողջ Եւրոպայի ուշադրութիւնը։ Այնտեղ կը ժամանէին բազմաթիւ արուեստագէտներ՝ հմայուելով սպանական ճարտարապետութեամբ։

Մատրիտ կը համարուէր նաեւ Սպանիոյ ոսկէ դարաշրջանի (Siglo de Oro) մշակութային մայրաքաղաքը։ Մատրիտ ծնած են աշխարհահռչակ բազմաթիւ գրողներ եւ արուեստագէտներ, ինչպէս՝ Միկէլ Տը Սերվանթեսը (Տոն Քիշոթի հեղինակը), նկարիչ Տիէկօ Վելասքեսը, հռչակաւոր գրողներ՝ Լոփէ Տէ Վեկան, Ֆրանսիսքօ Տէ Քուեվետօն, Քալտերոն Տէ Լա Պարսան եւ Թիրսօ Տէ Մոլինան, ոսկէ դարաշրջանի վերջին նկարիչ Քլաուտիօ Քոլէօն։ Վերածնունդի ճանաչուած ճարտարապետ Խուան ՏԷ Հերերայի կողմէն կառուցուեցաւ Փլազա Մայորը, որ կառուցուեցաւ Հապսպուրկեան տոհմի կառավարման ժամանակաշրջանին, որպէս կեդրոնական հրապարակ։ Իրմէ ոչ հեռու կը գտնուի կամ տեղաւորուած է մէկ այլ հրապարակ մը՝ Փուերթա Տել Սոլը։

Ֆիլիփ Ե․-ի օրօք կառուցուած են նաեւ Նոր պալատներ (ներառուած Փալասիօ Ռիալ Տէ Մատրիտը - Palacio Real de Madrid)։ Սակայն մինչեւ Քարլոս Գ․-ի գահակալութիւնը (1716–1788) Մատրիտը ժամանակակից քաղաք չէր համարուէր։ Մատրիտի պատմութեան մէջ Քարլոս Գ․-ը ամենաճանչցուած թագաւորն էր։ Երբ Քարլոս Դ․ (1748–1819) դարձաւ թագաւոր, մատրիտցիները ապստամբեցան։ Արանխուէսի ապստամբութիւնէն ետք, որ կը գլխաւորէր իրեն հարազատ որդին Ֆերտինանտ Է․, Քարլոս Դ․ հեռացաւ, բայց Ֆերտինանտ Է․ երկար չգահակալեց. 1808 թուականի Մայիսին Նափոլէոն Պոնափարթի զօրքերը մտան քաղաք։

19-րդ դարէն մինչեւ մեր օրերը

Խմբագրել
 
Փլազա տէ Սիպելես

1808 թուականի Մայիս 2-ին (սպաներէն՝ Dos de Mayo) Մատրիտի ժողովուրդը ելաւ պայքարելու ֆրանսական ասպատակներուն դէմ, որուն հետեւանքով սկսաւ Սպանիոյ պատերազմը անկախութեան համար։

Պատերազմէն ետք (1814) Ֆերտինանտ Է. վերադարձաւ գահին, բայց ազատականներու յեղափոխութենէն ետք Ռաֆայել տել Ռիէգօ արքան երդուեց սահմանադրութեան առաջ։ Այդ սկիզբն էր այն ժամանակաշրջանին, երբ ազատական եւ պահպանողական կառավարութիւնները զիրար կը փոխարինէին։ Ի վերջոյ գահակալութիւնը յանձնուեցաւ Իզապելլա Բ.-ին (1830-1904)։ Ան չկրցաւ ճնշել ներքին լարուածութիւնը, որ յետագային դարձաւ խռովութեան եւ Սպանիան վերադարձաւ միապետութեան, որուն յաջորդեց երկրորդ հանրապետութեան կազմութիւնը, որ գոյատեւեց մինչեւ Սպանիոյ քաղաքացիական պատերազմը[19]

Մատրիտը ամենաշատը տուժեց քաղաքական պատերազմի հետեւանքով (1936–1939)։ 1936 թուականի Յուլիսէն, քաղաքը հանրապետականներու յենակէտն էր։ 1936 թուականի Նոյեմբերին արեւմտեան արուարձաններուն մէջ տեղի ունեցան թեժ մարտեր, քաղաքական պատերազմի տարիներուն Մատրիտը դարձաւ առաջին եւրոպական քաղաքը, որ ռմբակոծուեցաւ օդանաւերով։ (տես Մատրիտի պաշարումը (1936–39))[19]։

 
CTBA երկնասլաց շէնքեր (skyscrapers)

1959-1973 թուականներու ընթացքին քաղաքը արձանագրեց տնտեսական աննախադէպ աճ, որն ուղեկցուեցաւ բնակչութեան եւ հարստութեան կտրուկ աճով՝ դառնալով Սպանիոյ մէջ ՀՆԱ ցուցանիշով առաջին, իսկ արեւմտեան Եւրոպայի մէջ՝ երրորդ քաղաքը։ Քաղաքի տարածքը ընդարձակուեցաւ՝ դառնալով 607 քմ²։ Քաղաքի հարաւը դարձաւ արդիւնաբերական կեդրոն, ունենալով բնակչութեան մեծ խտութիւն, այստեղ կը տեղափոխուէին մեծ թիւով մարդիկ՝ Սպանիոյ գիւղական շրջաններէն։ Մատրիտի հիւսիսարեւմտեան հատուածը դարձաւ միջին խաւի հանգրուան, որուն հետեւանքով արձանագրուեցաւ մեծ տնտեսական աճ, իսկ հարաւ-արեւելեան մասը բնակեցան աշխատող դասը, որ առիթ եղաւ մշակութային եւ քաղաքական բարեփոխումներուն[19]։

Ֆրանցիսկո Ֆրանկոյի մահէն ետք ձեւաւորուող ժողովրդավարական կուսակցութիւնները (այդ թիւին, ձախ եւ հանրապետական գաղափարախօսութիւն), որպէս երկու իրար յաջորդող, ընդունեցին Խուան Քարլոս Ա.-ին միապետ՝ որպէս պատմական հարստութեան ժառանգորդ։ Այս յառաջացուց Սպանիոյ ներկայ իրավիճակին, որպէս սահմանադրական միապետութիւն՝ Մատրիտ մայրաքաղաքով[19]։

1980-ականներուն եւ 1990-ականներուն կատարուած բարեփոխումներէն ետք, Մատրիտ դարձաւ եւրոպական տնտեսական, մշակութային, կրթական, արդիւնաբերական եւ արուեստագիտական կենդրոններէն մէկը[19]։

Բնակչութիւն

Խմբագրել
Տարի Բնակչութիւն
1897 542 739 մարդ
1900 575 675 մարդ
1910 614 322 մարդ
1920 823 711 մարդ
1930 1 041 767 մարդ
1940 1 322 835 մարդ
1950 1 553 338 մարդ
1960 2 177 123 մարդ
1965 2 793 510 մարդ
1970 3 120 941 մարդ
Տարի Բնակչութիւն
1975 3 228 057 մարդ
1981 3 158 818 մարդ
1986 3 058 812 մարդ
1991 3 010 492 մարդ
1996 2 866 850 մարդ
1998 2 881 506 մարդ [20]
1999 2 879 052 մարդ
2000 2 882 860 մարդ [21]
2001 2 957 058 մարդ [22]
2002 3 016 788 մարդ [23]
Տարի Բնակչութիւն
2004 3 099 834 մարդ [24]
2005 3 155 359 մարդ [25]
2006 3 128 600 մարդ [26]
2007 3 132 463 մարդ [27]
2008 3 213 271 մարդ [28]
2009 3 255 944 մարդ [29]
2010 3 273 049 մարդ [30]
2011 3 265 038 մարդ [31]
2012 3 233 527 մարդ [32]
2013 3 207 247 մարդ [33]
Տարի Բնակչութիւն
2014 3 165 235 մարդ [34]
2015 3 141 991 մարդ [35]
2016 3 165 541 մարդ [36]
2017 3 182 981 մարդ [37]
2018 3 223 334 մարդ [38][39]
2019 3 266 126 մարդ [40]
2020 3 334 730 մարդ [41]
2021 3 305 408 մարդ [42]
2022 3 280 782 մարդ [43]
2023 3 332 035 մարդ [2]

Կլիմայ

Խմբագրել

Ըստ Քոփփեն Csa (Köppen climate classification) կլիմայի դասակարգման՝ Մատրիտը կը գտնուի ցամաքային միջերկրծովեան կլիմայի տարածքին՝[44][45] իր ցուրտ ձմեռներով, իր բարձրութեան շնորհիւ (650 մ բարձր ծովու մակերեւոյթէն), ներառելով յաճախ ձիւն տեղալը եւ նուազագոյն ջերմաստիճանը 0-էն ցած է։ Ամրան, որպէս կանոն, տաք է, ջերմաստիճանը Յուլիսին մօտ 30C է, իսկ Օգոստոսին հազուադէպ կը հասնի 40C-էն բարձր։ Իր բարձրութեան պատճառով Մատրիտի կլիման չոր է, տեղումները կ՛ըլլան հիմնականօրէն աշնան եւ գարնան։

Ջրամատակարարում

Խմբագրել

Մատրիտի ջրամատակարման մօտ 75 տոկոսը կը բաւարարուի Լոզոիա գետի ջրամբարներէն, որոնցմէ է Էլ Աթազար ջրամբարը (El Atazar Dam):

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել
  1. ↑ archINFORM — 1994.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ազգային Վիճակագրութեան Հիմնարկ Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2023 — 2023.
  3. ↑ 1&nombrePoblacion=madrid&x= 0&y= 0 INE.es[permanent dead link] Instituto Nacional de Estadística (National Statistics Institute)
  4. ↑ 1&language=en&pcode=tgs00080&plugin= 1 Eurostat
  5. ↑ «World Urban Areas: Population & Density» (PDF)։ Demographia։ արտագրուած է՝ 10 August 2008 
  6. ↑ Eurostat, UrbanAudit.org, accessed on 12 March 2009. Data for 2004.
  7. ↑ Thomas Brinkoff, Principal Agglomerations of the World, accessed on 12 March 2009. Data for 1 January 2009.
  8. ↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs, World Urbanization Prospects (2007 revision), (United Nations, 2008), Table A.12. Data for 2007.
  9. ↑ Member of the Governing Council. Delegate for Economy, Employment and Citizen Involvement. Page 6
  10. ↑ 1562 «Global city GDP rankings 2008–2025»։ Pricewaterhouse Coopers։ արտագրուած է՝ 2009 նոյեմբերի 20 
  11. ↑ Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network, Loughborough University։ «The World According to GaWC 2008» 
  12. ↑ «Global Power City Index 2009» (PDF)։ արտագրուած է՝ 2011-04-14 
  13. ↑ «Madrid is the most touristic city of Spain»։ Madridiario.es։ 30 January 2007։ արտագրուած է՝ 18 October 2010 
  14. ↑ Greenest cities in Europe. City Mayors (2010-03-03). Retrieved on 2010-12-16.
  15. ↑ 138217 «Media»։ Olympic.org։ արտագրուած է՝ 2011-09-15 
  16. ↑ «Madrid»։ Indiana.edu։ 2006 հուլիսի 10։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2010-03-12-ին։ արտագրուած է՝ 2015-09-24 
  17. ↑ 17,0 17,1 «El Madrid Medieval (Medieval Madrid). Includes Pre-historic, roman and medieval up to the Catholic Monarchs times.»։ History of Madrid. (սպաներէն)։ José Manuel Castellanos։ արտագրուած է՝ 2007 հոտկեմբերի 28 
  18. ↑ «El origen del nombre.»։ JLL & JRP։ 2006 օգոստոսի 16։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2012-06-21-ին։ արտագրուած է՝ 2015-10-03 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 «Madrid, de territorio fronterizo a región metropolitana. Madrid, from being the "frontier" to become a Metropole.»։ History of Madrid. (սպաներէն)։ Luis Enrique Otero Carvajal (Profesor Titular de Historia Contemporánea. Universidad Complutense. Madrid)։ արտագրուած է՝ 28 October 2007 
  20. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Real Decreto 480/1999, de 18 de marzo, por el que se declaran oficiales las cifras de población resultantes de la revisión del Padrón Municipal referidas al 1 de enero de 1998 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 1999. — թող. 67. — P. 11105. — ISSN 0212-033X
  21. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Real Decreto 950/2001, de 3 de agosto, por el que se declaran oficiales las cifras de población resultantes de la revisión del Padrón municipal referidas a 1 de enero de 2000 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2001. — թող. 214. — P. 33531. — ISSN 0212-033X
  22. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2001 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2002. — թող. 5. — P. 642. — ISSN 0212-033X
  23. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2002 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2002. — թող. 311. — P. 45846. — ISSN 0212-033X
  24. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2004 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2004. — թող. 314. — P. 42356. — ISSN 0212-033X
  25. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2005 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2005. — թող. 287. — P. 39422. — ISSN 0212-033X
  26. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2006 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2006. — թող. 312. — P. 46628. — ISSN 0212-033X
  27. ↑ III // Padrón municipal de España 2007 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2007. — թող. 311. — P. 53566. — ISSN 0212-033X
  28. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2008 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2008. — թող. 312. — P. 52072. — ISSN 0212-033X
  29. ↑ Instituto Nacional de Estadística 2009 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2009. — թող. 309. — P. 109453. — ISSN 0212-033X
  30. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2010 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2010. — թող. 311. — P. 106195. — ISSN 0212-033X
  31. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2011 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2011. — թող. 303. — P. 138416. — ISSN 0212-033X
  32. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // 2012 թվականի Իսպանիայի համայնքային գրանցամատյան // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2012. — թող. 313. — ISSN 0212-033X
  33. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Padrón municipal de España 2013 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2013. — թող. 311. — ISSN 0212-033X
  34. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2014 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2014. — թող. 308. — ISSN 0212-033X
  35. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Padrón municipal de España 2015 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2015. — թող. 301. — ISSN 0212-033X
  36. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Padrón municipal de España 2016 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2016. — թող. 304. — ISSN 0212-033X
  37. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2017 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2017. — թող. 316. — ISSN 0212-033X
  38. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2018 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2018. — թող. 314. — P. 130903. — ISSN 0212-033X
  39. ↑ Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero — Ազգային Վիճակագրութեան Հիմնարկ.
  40. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2019 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2019. — թող. 311. — P. 141278. — ISSN 0212-033X
  41. ↑ Instituto Nacional de Estadística III // Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2020 // Boletín oficial del Estado — Agencia Estatal Boletín Oficial del Estado, 2020. — թող. 340. — P. 125898. — ISSN 0212-033X
  42. ↑ Ազգային Վիճակագրութեան Հիմնարկ Իսպանիայի մունիցիպալ ռեգիստր 2021 — Ազգային Վիճակագրութեան Հիմնարկ, 2021.
  43. ↑ Ազգային Վիճակագրութեան Հիմնարկ Municipal Register of Spain of 2022 — Ազգային Վիճակագրութեան Հիմնարկ, 2022. — հատոր 90. — է. 1,235.
  44. ↑ «Climate in Madrid»։ Meteomad։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 November 2012-ին։ արտագրուած է՝ 6 October 2010 
  45. ↑ «Mediterranean»։ Globalbioclimatics.org։ արտագրուած է՝ 2010 ապրիլի 13 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Մատրիտ&oldid=216056» էջէն