Մկրտիչ Աւգերեան

Մկրտիչ Աւգերեան;
Ծնած է	11 (22) Նոյեմբեր 1762
Ծննդավայր	Անգարա, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	3 Մարտ 1854 (91 տարեկանին)
Մահուան վայր	Վենետիկ, Աւստրիական Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Մասնագիտութիւն	լեզուաբան, բառարանագիր, աստուածաբան, թարգմանիչ

Հայր Մկրտիչ Աւգերեան (11 (22) Նոյեմբեր 1762^[1]^[2], Անգարա, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1]^[2] - 3 Մարտ 1854(1854-03-03)^[3]^[1]^[2], Վենետիկ, Աւստրիական Կայսրութիւն^[1]^[2]), աստուածաբան, լեզուաբան-բառարանագիր, թարգմանիչ։ Մխիթարեան միաբանութեան խորհրդական (30 տարի) եւ ընդհանուր աթոռակալ (20 տարի)։

Կենսագրութիւն

Ծնած է Գաղատիոյ Անկիւրիա (այժմ՝ Անգարա) քաղաքը։ 1774 թուականին, հայրը զինք կը տանի Վենետիկի Սուրբ Ղազար վանքը, ուր վանական դպրոցն աւարտելով 1786-ին վարդապետ կը ձեռնադրուի եւ մօտ 10 տարի դպրոցին մէջ կը վարէ ուսուցչութեան պաշտօն։ Կը ծառայէ Մխիթարեան Միաբանութեան որպէս խորհրդական (30 տարի), ընդհանուր աթոռակալ (20 տարի) եւ Կ. Պոլսոյ կաթողիկէ հայոց քարոզիչ (8 տարի)։ Կը մահանայ Վենետիկի մէջ։

Աւգերեանը նշանաւոր լեզուաբան էր։ Ան «Նոր Հայկազեան լեզուի բառարան»-ը (տպ. 1836-1837) կազմող երեք վարդապետներէն մէկն էր՝ Հ. Գաբրիէլ Աւետիքեանի եւ Հ. Խաչատուր Սիւրմէլեանի հետ, գրելով Զ գիրէն մինչեւ վերջը եւ հետեւելով տպագրութեան՝ իր համահեղինակներուն մահէն ետք։ 1846 թուականին տպուեցաւ անոր հեղինակած համառօտագրութիւնը՝ «Առձեռն բառարան Հայկազեան լեզուի» վերնագրով եւ աշխարհաբար բացատրութիւններով (Բ. տպագրութիւն 1865-ին)։ Միւս գրական գործերը մեծաւ մասամբ տպուած են Վենետիկ.

ա) «Լիակատար վարք եւ վկայաբանութիւն Սրբոց, որք կան ի հին տօնացուցի եկեղեցւոյ Հայաստանեայց» (1810-14):
բ) «Բան գործնական» (1812):
գ) «Բարի խորհուրդներ» (1809):
դ) «Դեղ Կենաց» (1810):
ե) «Դիմառնութիւն չորից վերջնոց» (1810) եւ այլն։

Այս աշխատութիւններուն մէկ մասը աշխարհաբար շարադրուած է, ինչ որ կարեւոր է վերջինիս պատմութիւնը ուսումնասիրելու առումով։

Հրատարակած է

«Փիլոնի Եբրայեցւոյ մնացորդք ի Հայս» (1822-26):
Յովհաննու իմաստասէր, «Յովհան Օձնեցւոյ ճառ ընդդէմ երեւութականաց» (1807):
Հեթում պատմիչ, «Պատմութիւն Թաթարաց» (1842):
Եւսեբիոս, «Քրոնիկոն» (1818):

Թարգմանութիւններ

Աւգերեան վիթխարի աշխատանք կատարած է նաեւ թարգմանական ասպարէզին մէջ։ Լատիներէնէ գրաբար թարգմանած է.

Հեթում Պատմիչի՝ «Պատմութիւն թաթարաց» (1842):^[4]
Աղեքսանդր Թասսոնի՝ «Ապացոյցք կրօնի եւ պատասխանատուութիւնք» (1844):
Սենեկայի՝ «Ճառք իմաստասիրականք» (1849):
Կիկերոնի՝ «Յաղագս պատշաճից» (1845):
Գրիգոր Մեծի՝ «Կանոն հովուական» (1846) եւ այլն։

Այլ թարգմանութիւններ

«Կանոն կենաց» (1834):
«Կենդանագիր առաքինի եւ զգօն անձին» (1816):
Կիկերոնի՝ «Յաղագս պատշաճից» (1845):
Սենեկայի՝ «Ճառք» (1849):
Հոհէնլոհէի՝ «Սուրբ ըլլալու մտածութիւնք»:
Գրիգոր Մեծի՝ «Հովուականք»:
Սեբերիանոսի՝ «Ճառք»:
Եփրեմի՝ «Համաբարբառ» եւ այլն։

Աղբիւր

«Քրիստոնեայ Հայաստան» հանրագիտարան, Երեւան, 2002։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Dr. Constant v. Wurzbach Aucher, Johann Baptist // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — հատոր 14. — S. 382.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88807416"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q665807"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25856"></a>
↑ թաթարաց» Հեթում Պատմիչ Հեթում Արամեան

Արտաքին յղումներ

«Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի» (առցանց), Գաբրիէլ Աւետիքեան, Խաչատուր Սիւրմէլեան, Մկրտիչ Աւգերեան, Վենետիկ (1836-1837):
«Առձեռն բառարան հայկազնեան լեզուի» (առցանց), Հ. Մկրտիչ Աւգերեան եւ Հ. Գրիգոր Ճէլալեան, Վենետիկ, 1865 (երկրորդ հրատարակութիւն):

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">[[:hy:Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան|Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q19389637"_data-entity-id="Q88807416"><i_class="wef_low_priority_links">[[:de:Constantin_von_Wurzbach|Dr._Constant_v._Wurzbach]]</i>_[[:de:s:BLKÖ:Aucher,_Johann_Baptist|Aucher,_Johann_Baptist]]_//_''[[:de:Biographisches_Lexikon_des_Kaiserthums_Oesterreich|Biographisches_Lexikon_des_Kaiserthums_Oesterreich]]'':_''enthaltend_die_Lebensskizzen_der_denkwürdigen_Personen,_welche_seit_1750_in_den_österreichischen_Kronländern_geboren_wurden_oder_darin_gelebt_und_gewirkt_haben''<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:Վիեննա|Wien]]:_1856._—_հատոր&nbsp;14._—_S.&nbsp;382.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88807416"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q665807"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25856"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Dr. Constant v. Wurzbach Aucher, Johann Baptist // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — հատոր 14. — S. 382.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88807416"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q665807"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q25856"></a>

[4] թաթարաց» Հեթում Պատմիչ Հեթում Արամեան

[1]

[2]

[3]

[4]

Մկրտիչ Աւգերեան

Ծնած է	11 (22) Նոյեմբեր 1762^[1]^[2]
Ծննդավայր	Անգարա, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1]^[2]
Մահացած է	3 Մարտ 1854(1854-03-03)^[3]^[1]^[2] (91 տարեկանին)
Մահուան վայր	Վենետիկ, Աւստրիական Կայսրութիւն^[1]^[2]
Ազգութիւն	Հայ^[1]^[2]
Մասնագիտութիւն	լեզուաբան, բառարանագիր, աստուածաբան, թարգմանիչ