Յակոբ Յովնաթանեան (կրտսեր)

հայկական դիմանկարիչը

Յակոբ Յովնաթանեան (1806[1][2][3][…], Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն[4] - 1881[1][2][3][…], Թեհրան, Իրան[4]), հայկական գեղանկարչութեան մեծանուն վարպետներէն, «Թիֆլիսեան Ռաֆայէլ» հռչակուած գեղանկարիչ-դիմանկարիչը։ Ան կը հանդիսանայ վերջին շառաւիղը հայ մշակոյթի գանձարանին մէջ

Յակոբ Յովնաթանեան
Ծնած է 1806[1][2][3][…]
Ծննդավայր Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն[4]
Մահացած է 1881[1][2][3][…]
Մահուան վայր Թեհրան, Իրան[4]
Քաղաքացիութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
 Ղաջարական Պարսկաստան
Ազգութիւն Հայ[5][4]
Տեսակ դիմապատկեր եւ Գեղանկարչութիւն
Մասնագիտութիւն գեղանկարիչ
Ծնողներ հայր՝ Մկրտում Յովնաթանեան[4]

Յովնաթանեան, որ 1840-ականներուն ապրած եւ ստեղծագործած է Ս. Փեթերսպուրկի մէջ, ատենի ռուս արուեստի քննադատներուն կողմէ հռչակուած է «Թիֆլիսեան Ռաֆայէլ»ը։

Կենսագրական գիծեր Խմբագրել

Յակոբ հարազատ թոռան թոռն է Նաղաշ Յովնաթանի, Մկրտում Յովնաթանեանի որդին եւ Աղաթոն Յովնաթանեանի եղբայրը։

Ան աւարտած էր Փեթերսպուրկի Գեղարուեստի Ակադեմիան։ Գործած է Թիֆլիսի, Փեթերսպուրկի եւ Պարսկաստանի մէջ[6]։ Հօր՝ Մկրտումի, հետ կատարած է Թիֆլիսի Ս. Նշան, Նորաշէնի եւ այլ եկեղեցիներու որմնանկարման աշխատանքները։

1865-էն բնակութիւն հաստատած է Պարսկաստան, իր դստեր՝ Նունէի մօտ։ Եղած է Շահի պալատական նկարիչը, վախճանած է հոն, թաղուած է Թեհրանի Դարուազիա Ղազուին թաղամասի հայոց Ս. Գէորգ եկեղեցւոյ մէջ[7]։

Աշխատութիւններ Խմբագրել

Ասպարէզ իջած է 19-րդ դարու երկրորդ քառորդին, եւրոպական կենդրոններէն հեռու, Կովկասեան միջավայրի մէջ։ Անոր փոքրաչափ դիմանկարները օժտուած են գունագծային իւրօրինակ գրաւչութեամբ ու գեղարուեստական բարձր ճաշակով:

Յովնաթանեանի գործերը, բացի մէկէն, անստորագիր են, անթուակիր: «Թիֆլիսեան Ռաֆայէլ»ի հռչակ ձեռք բերած Յովնաթանեանին արուեստը վերածնունդ ապրած է 1930-ականներուն, շնորհիւ արուեստաբան Ռ. Դրամբեանի եւ նկարիչ Գ. Շարբաբչեանի: Վարպետին յայտնաբերուած գործերը հանգրուան գտած են Հայաստանի Պետական Պատկերասրահին մէջ, Թիֆլիսի Վրացական եւ Մոսկուայի արեւելեան արուեստի թանգարաններուն մէւ: Որոշ դիմանկարներ ալ կը պահուին անհատ հաւաքածոներու մէջ:

Արուեստագէտին ու անոր հերոսներուն կեանքը անյայտ ըլլալու պարագան առաւել խորհրդաւոր կը դարձնէ կառուցուածքային ձեւով իրար այնքան մօտ յովնաթանեանական դիմանկարները: Այդ սկզբունքը՝ կանայք բազկաթոռին նստած, տղամարդիկ՝ մէկ ձեռքը գօտկատեղին, պատանիները՝ գիրք բռնած, կարծես նկարչի ստորագրութիւնն է:

Փարաճանով այնքան հմայուած է Յակոբ Յովնաթանեանի արուեստով, որ 1967-ին ստեծագործած է իր յայտնի՝ գեղարուեստական բարձր մշակումով հռչակաւոր «Յակոբ Յովնաթանեան» վաւերագրական ժապաւէնը[8]։

Պատկերասրահ Խմբագրել

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Faceted Application of Subject Terminology
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բելվեդերի պատկերասրահ — 1907.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  5. Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'huiMaisons-Alfort: 2021. — P. 268. — ISBN 978-2-905686-93-0
  6. «Asbarez - Armenian »Մշակոյթ»։ asbarez17.rssing.com։ արտագրուած է՝ 2022-01-18 
  7. «Յակոբ Յովնաթանեան (1806-1881) «Թիֆլիսեան Ռաֆայէլ» հռչակուած գեղանկարիչ-դիմանկարիչը»։ archive.azator.gr։ արտագրուած է՝ 2022-01-18 
  8. «Հետաքրքրական. Այսօր Սերկէյ Փարաճանովի Ծննդեան Օրն Է»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2020-01-09։ արտագրուած է՝ 2022-01-18 

Աղբիւրներ Խմբագրել