Յովհաննէս Սարկաւագ

Յովհաննէս Սարկաւագ (1047, Փիփ - 1129 Հաղբատ), ճանչցուած է Յովհաննէս Իմաստասէր անունով, հայ մատենագիր, փիլիսոփայ, գիտնական, մանկավարժ[2]:

Յովհաննէս Սարկաւագ
Ծնած է 1045[1]
Ծննդավայր Փիփ, Տաշիր-Ձորագետի թագավորություն[1]
Մահացած է 1129[1]
Մահուան վայր Հաղպատ, Վրացական թագաւորութիւն[1]
Ազգութիւն Հայ[1]
Մասնագիտութիւն մատենագիր, փիլիսոփայ, գիտնական, ուսուցիչ

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է 1047-ին քահանայական ընտանիքի մէջ։ Սորված է Հաղբատի եւ Սանահինի վանքին մէջ, ապա՝ Ուռճացի վարդաետի մօտ։ Ապրած եւ գործած է Անիի մէջ, որուն բարձրագոյն դպրոցին մէջ դասաւանդած է քերականութիւն, թուաբանութիւն, փիլիսոփայութիւն, տոմարագիտութիւն, տիեզերագիտութիւն եւայլն։ Հետագային գլխաւորած է Հաղբատի դպրոցը, որ իրեն շնորհիւ դարձած է գիտութեան եւ մշակոյթի կեդրոն։ Խոր գիտելիքներուն համար ան հռչակուած է որպէս «Սոփեստոս», «Իմաստասէր», «Մեծն Վարդապետ» եւայլն։ Անոր շիրիմաքարը պահուածէ «Արձանս այս սեմական է Սոփեստոսի Սարկաւագին» մակագրութեամբ։

 
Հաղբատի Փիփ գիւղը՝ Յովհաննէս Իմաստասէրի ծննդավայրը

Յովհաննէս Սարկաւագ ձգած է գրական հարուստ ժառանգութիւն նաեւ ան սրբագրած, խմբագրած եւ արտագրած է անընթերնելի դարձած աշխատութիւններ։ Իմաստասէր, գրած է բազմաթիւ շարականներ։ Անոնց մէջ ան փառաբանած է հայ հերոսները, որոնք իրենց կեանքը զոհեցին հայրենիքի փրկութեան համար։ Ան ծանօթացուց հայ ժողովուրդին հայրենիսական երաժշտութիւնն ու գրականութիւնը եւ քաջալերեց արտագաղթած հայերը վերադառնալու Երկիր[3]:

 
Յովհաննէս Իմաստասէրի տապանաքարը Հաղբատի վանական համալիրին մէջ՝ զանգակատան հիւսիս-արեւմտեան կողմը

Յովհաննէս Սարկաւագ մեծ ներդրում ունեցած է թուաբանութեան մէջ եւ հայերէնի թարգմանած է բազմաթիւ գիրքեր[3]:

1084-ին Յովհաննէս Սարկաւագ մասնակից կը դառնայ ծրագրի մը՝ հայկական օրացոյցի մը զարգացման։ Օրացոյցը կը պարունակէր 365 օրեր առաւել մէկ օր։ Այս ծրագրին համար իր տարած աշխատանքը պատճառ դարձաւ, հետագային օրացոյցի ստեղծման[4]:

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. Henri Gabrielian. History of Armenian Philosophy (in Armenian). Vol 1, Yerevan, 1976, p. 155
  3. 3,0 3,1 Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward S. Franchuk, Nourhan Ouzounian. The Heritage of Armenian Literature: From the sixth to the eighteenth century. Wayne State University Press. 2002, pp. 350–362
  4. Kirakos Gandzaketsi. History of Armenia. Moscow. Nauka. 1976