Սամուէլ Անեցի
Սամուէլ Անեցի (նաեւ՝ Սամուէլ Երէց), հայ պատմիչ, ժամանակագիր։
Սամուէլ Անեցի | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 1105 |
| Մահացած է | 1185 |
| Գործունէութեան ոլորտ | պատմութիւն |
| Տիրապետած լեզուներ | հայերէն |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԿ'ենթադրուի, որ ծնած է Անի կամ մօտակայ բնակավայրերէն մէկուն մէջ։ Աշակերտած է Յովհաննէս Սարկաւագին։ Եղած է քահանայ։
Գործերը
ԽմբագրելՊահպանուած, միակ ժամանակագրական բնոյթի պատմական երկը՝ «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց»ը գրած է Գրիգոր Դ. Տղայ կաթողիկոսին պատուէրով, որ ծանօթ է նաեւ իբրեւ «Ժամանակագրութիւն» եւ միջնադարուն մեծ արժէք ունեցած է։ Երկը կը ներկայացնէ աշխարհի արարչագործութենէն մինչեւ ԺԲ. դարու 60-ական թուականներու պատմութեան համառօտ ժամանակագրական շարադրանքը։ Շարադրանքը կը սկսի Ադամէն եւ կը հասնի մինչեւ 1180 թուական։ Այլ հեղինակներ Սամուէլ Անեցիի ժամանակագրութիւնը շարունակելով՝ հասցուցած են մինչեւ 1665 թուական։
Սամուէլ Անեցին միջնադարեան այն բացառիկ պատմիչներէն է, որ շարադրանքին զուգահեռ կու տայ ցանկեր ժամանակագրական տարբեր համակարգերու թուագրութիւններով, կը նշէ օգտագործած աղբիւրները, կը փորձէ ճշդել պատմական իրադարձութիւններու, տիրակալներու եւ կաթողիկոսներու ժամանակագրութիւնը։ Օգտագործելով Եւսեբիոս Կեսարացիին, Ագաթանգեղոսին, Մովսէս Խորենացիին, Եղիշէին, Ղազար Փարպեցիին, Փաւստոս Բիւզանդին, Սեբէոսին, Շապուհ Բագրատունիին, Յովհաննէս Ե. Դրասխանակերտցիին, Ստեփանոս Տարօնեցիին, Յովհաննէս Սարկաւագին եւ այլոց գործերը՝ Սամուէլ Անեցին յաճախ կը հակադրուի անոնց՝ իրադարձութիւնները ներկայացնելով անձնական պատկերացումով, ինչ որ երկը աւելիով կ'արժեւորէ։ ԺԳ. դարու իրադարձութիւնները, զորս Սամուէլ Անեցին շարադրած է իբրեւ ականատես, կարեւոր սկզբնաղբիւր են այդ ժամանակաշրջանի Հայաստանի եւ Կիլիկեան Հայաստանի պատմութեան ուսումնասիրման համար։ Արժէքաւոր նիւթեր կան նաեւ դրացի երկիրներու եւ ժողովուրդներու մասին։ «Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց»ի համեմատական բնագիրը՝ յառաջաբանով եւ ծանօթագրութիւններով, հրատարակած է Ա․ Տէր- Միքայէլեանը, 1893-ին[1] եւ 2011-ին[2]։ Սամուէլ Անեցիին երկը թարգմանուած է լատիներէնի եւ 1818-ին հրատարակուած Եւսեբիոս Կեսարացիին «Քրոնիկոնի»ն հետ։ Տարբեր ժողովածուներու մէջ ֆրանսերէն հատուածներ հրատարակուած են Մ․ Պրոսսէի եւ է․ Թյուլորիէի թարգմանութեամբ։
Գրականութիւն
Խմբագրել- Աբրահամեան Աշ., Սամուէլ Անեցիի տոմարական եւ տիեզերագիտական աշխատութիւնը (յառաջաբան եւ բնագիր), - «Էջմիածին», 1951, թիւ 1, էջ 30-37, թիւ 2, էջ 34-43։
- Միրիճեան Ա., Սամուէլ Անեցին Հայոց քրիստոնէութիւն ընդունելու թուականի առնչութեամբ, - «Շողակաթ», 1953, էջ 193-196։
- Աբգարեան Գ. Վ., Մատենագրական նորոյթներ. ՀՍՍՌ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտութիւններու, 1964, թիւ 1, էջ 75-84։
- Մաթեւոսեան Կ. Ա., Սամուէլ Անեցիի «Ժամանակագրութեան» աւարտման թուականը եւ պատուիրատուն. Պատմա-բանասիրական հանդէս, 1992, թիւ 1, էջ 156-162:
- Տէր-Պետրոսեան Լեւոն, Խաչակիրները եւ հայերը, Հատոր Բ., Պատմա-քաղաքագիտական հետազօտութիւն, Երեւան, 2007։ ISBN 978-99941-2-075-8
- Կ. Մաթեւոսեան, Սամուէլ Անեցիի Ժամանակագրութեան ձեռագիրերը եւ նորայայտ լրացումները, երեւան, 2009։
- Կարէն Մաթեւոսեան, Սամուէլ Անեցին եւ անոր շարունակողները քանի մը վանքերու կառուցման մասին,- «Էջմիածին», 2012, փետրուար, էջ 11-21։ Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine.
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս
- ↑ Սամուէլ Անեցի, Հաւաքմունք ի գրոց պատմագրաց յաղագս գիւտի ժամանակաց անցելոց մինչեւ ի ներկայս ծայրաքաղ արարեալ, Երեւան, 2011։
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|