Նուաղում

Նուաղումը (Fainting), որ կը կոչուի նաեւ ուշագնացութիւն, գիտակցութեան ժամանակաւոր կորուստ է: Անիկա պայմանաւորուած է ուղեղի արեան հոսքի յանկարծակի նուազումով: Պատահարը սովորաբար կը տեւէ քանի մը երկվայրկեան կամ վայրկեան:

Նուաղումի պարագաներուն մեծ մասը մտահոգութեան պատճառ չէ:

Ուշագնացութեան սահմանում

Նուաղումը կարճ ժամանակով գիտակցութեան կորուստն է: Այդ մէկը պայմանաւորուած է ուղեղի արեան հոսքի յանկարծակի անկումով: Նուաղումէ ետք սովորաբար մարդը կը սթափի եւ կը վերադառնայ իր բնականոն վիճակին:

նուաղումի նախազգուշական նշաններ

• Պաղութիւն զգալ մարմինին վրայ,
• գլխապտոյտ ունենալ,
• թեթեւ գլխապտոյտ ունենալ,
• յանկարծակի տաք քրտինք ունենալ,
• սիրտ խառնուք ունենալ,
• ընկճուած կամ անհանգիստ զգալ,
• թուլութիւն զգալ,
• իյնալ,
• գլխացաւ ունենալ,
• տեսողութեան փոփոխութիւններ ունենալ («սեւ» կամ «աստղեր տեսնել»),
• ունենալ ականջներու զրնգոց,
• կորսնցնել մկաններու վերահսկողութիւնը:

Նուաղումի ամէնէն տարածուած պատճառները

Սովորաբար նուաղումը լուրջ առողջական խնդիրի նշան չէ, բայց կրնայ նաեւ ըլլալ:

Ուշագնացութեան ամէնէն տարածուած պատճառը արեան ճնշման յանկարծակի անկումն է, որ կը նուազեցնէ արեան հոսքն ու թթուածինը դէպի ուղեղ:

Կան բազմաթիւ պատճառներ արեան ճնշման անկումին, որ կրնայ յանգիլ գիտակցութեան ժամանակաւոր կորուստի:

Սիրտի ուշագնացութիւն. այս տեսակի ուշագնացութիւնը կը ներառէ ուշագնացութիւն` սիրտի խնդիրի պատճառով:

Սիրտի շատ մը հիւանդութիւններ կրնան ազդուիլ դէպի ուղեղ գացող թթուածինի պակասէն:

Քներակ (carotid) սինուսի ուշագնացութիւն

Այս տեսակի ուշագնացութիւնը կրնայ յառաջանալ, երբ վիզի քնային զարկերակը կը սեղմուի (կը կծկուի): Քներակը արիւնատար անօթ է, որ կը մատակարարէ ուղեղը: Ուշագնացութեան այս տեսակը կրնայ յառաջանալ, երբ մէկը շատ նեղ օձիքով քազակ հագած է, վիզը շատ կը քաշէ կամ կը դարձնէ, կամ վիզին մէջ ունի ոսկոր մը, որ կը սեղմէ զայն:

Իրավիճակային ուշագնացութիւն. որոշ մարմնական շարժումներ կամ գործառոյթներ կրնան բնականաբար յառաջացնել արեան ճնշման անկում, որ կրնայ ի վերջոյ յանգիլ ուշագնացութեան: Այդ մէկը կրնայ ըլլալ, օրինակ, երբ մարդ կը միզէ, կը կղկղէ, կը հազայ կամ սթրեչ (առաձգականուիլ) կ'ընէ:

Անօթաթափառողի ուշագնացութիւն

Ասիկա կրնայ յառաջանալ, երբ մարդ սթրեսային իրադարձութիւն մը կ'ապրի, օրինակ` արիւն տեսնելը, յուզական սթրես, ֆիզիքական կամ յուզական հոգեխոց կամ ցաւ: Սթրեսային իրադարձութիւնը կը խթանէ մարմնական ռիֆլեքսը, որ կը կոչուի անօթաթափառողի հակազդեցութիւն: Սիրտը կը դանդաղի եւ աւելի քիչ արիւն կը մղէ, ուստի արեան ճնշումը կը նուազի: Այնուհետեւ ուղեղը բաւարար քանակութեամբ թթուածինով արիւն չի ստանար, եւ մարդը կը նուաղի:

Նուաղման այլ հնարաւոր պատճառներէն

Որոշ դեղատեսակները, ինչպիսիք են`

• միզամուղները (diuretics),
• կրածինի (calcium) ալիքներու արգելափակիչները եւ անճիոթենսենը փոխակերպող էնզայմի (ACE) արգելափակողները (յաճախ կ'օգտագործուին արեան գերճնշման պարագային):
• Նիթրաթները (սիրտի հիւանդութեան համար), հոգեբուժական դեղատեսակները, հակահիսթամինները` գերզգայնութեան համար եւ կարգ մը ցաւազերծողներ:
• Չորացումը կամ մարմինի բարձր ջերմաստիճանը:
• Ջղաբանական վիճակ, ինչպիսին է նոպաներու խանգարումը, հակառակ որ այդ մէկը հազուադէպ է:
• Արեան շաքարի կտրուկ անկումը (ինչպէս կրնայ պատահիլ շաքարախտով հիւանդ մարդու մօտ):

Նուաղում պատճառող վարժութիւններէն`

• Չափէն աւելի կերակուր չուտելը:
• Գերօդարկումը (Hyperventilation) (շատ արագ շնչելը):
• Աշխատիլ, խաղալ կամ շատ ծանր ձեւով մարզուիլ` յատկապէս տաք օդին:
• Շատ արագ ոտքի կենալը:
• Ալքոլի, մարիխուանայի կամ անօրինական թմրանիւթերու օգտագործումը:

Նուաղելու պարագային դիմել հետեւեալ միջոցներուն

• Ստուգել, եթէ շնչուղիները բաց են:
• Ստուգել, եթէ անհատը կը շնչէ:
• Ստուգել, եթէ սիրտը կը բաբախէ:
• Անհրաժեշտութեան պարագային շտապ օգնութիւն կանչել:

Երբ մէկը նուաղի, ապա արթննայ`

• Խրախուսել զինք, որ նստի կամ պառկի 10-15 վայրկեան (երբեմն աւելի երկար, մինչեւ՝ ախտանիշներու անհետանալը):
• Ստուգել որեւէ վնասուածք, որ կրնայ բժշկական օգնութեան կարիք ունենալ (օրինակ` գլխու վնասուածք կամ կտրուածք):
• Առաջարկել իրեն նստիլ ուղիղ եւ գլուխը իջեցնել ուսերէն վար` ծունկերուն մէջ:
• Առաջարկել սառ կամ պաղ ջուր:

Նուաղումը կանխարգիլելու միջոցներ

Եթէ շատ արագ ոտքի կենալը նուաղում կը պատճառէ, խուսափիլ անկէ` ժամանակ յատկացնելով:

Նուաղումը կանխարգիլելու որոշակի ռազմավարութիւններ`

• բռունցք ընել,
• պրկել ձեռքերը,
• ոտք-ոտքի դնել:

Դիմել Բժիշկի

Խօսիլ բուժաշխատողին հետ, եթէ նուաղելէ ետք կան հետեւեալ ախտանիշներէն մէկը.

• Մշուշոտ տեսողութիւն,
• Կրծքավանդակի ցաւ,
• Շփոթ կամ խօսելու դժուարութիւն,
• Անկանոն սիրտի բաբախում,
• Վերահսկողութեան կորուստ` միզելու կամ կղկղելու հետ կապուած
• Շնչահեղձութիւն

Բուժաշխատողին տեղեկացնել գիտակցութեան կորուստի մասին, եթէ անհատը

• յղի է,
• ունի շաքարախտ,
• ունի սիրտի կամ արեան ճնշման հարց:

Նուաղումը կամ ուշագնացութիւնը սովորաբար պայմանաւորուած է արեան ճնշման անկմամբ:  Բան մը, որ կը նուազեցնէ արեան հոսքն ու թթուածինը դէպի ուղեղ: