Նուէր Սաֆարեան
Զօրավար Նուէր Սաֆարեան (23 Հոկտեմբեր 1907, Արճեշ, Վանի Նահանգ, Օսմանեան Կայսրութիւն - 28 Սեպտեմբեր 1982, Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), ականաւոր ռազմական գործիչ, Պերլինի գրաւման եւ ճակատամարտին մասնակցող հայկական 89-րդ «Թամանեան» հռչակաւոր հրաձգային զօրաբանակի հրամանատար[1]։
| Նուէր Սաֆարեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 23 Հոկտեմբեր 1907 |
| Ծննդավայր | Արճեշ, Վանի Նահանգ, Օսմանեան Կայսրութիւն |
| Մահացած է | 28 Սեպտեմբեր 1982 (74 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն |
| Մասնագիտութիւն | զինուորական |
| Կուսակցութիւն | Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն |
Կենսագրական գիծեր
ԽմբագրելԾնած է Վասպուրականի Արճէշ գիւղը: Ան կորսնցուցած է հօրը 1915-ին հայերու դէմ իրագործուած ցեղասպանութեան ժամանակ (ըստ տեղեկութեան՝ հօրը սպաններ են այրելով)։ Այդ ժամանակ մօրը կը յաջողի երեխաներուն հետ միասին հասնիլ Արեւլեան Հայաստանի Էջմիածին քաղաքը: Սակայն անոր ալ կը վարակէ համաճարակը, եւ Նուէր Սաֆարեանը 1919-ին կը որբանայ։
Սաֆարեան, որ 12 տարեկան էր, իր հասակակիցներէն շատերուն հետ յայտնուած է Օշական մանկատան մէջ[2]: 1923-ին ընդունուած է Երեւանի զինուորակ դպրոցը եւ զայն աւարտած է 1927-ին։ Ապա հայկական հրաձգային զօրագունդին մէջ կը նշանակուի դասակ, իսկ շատ չանցած՝ վաշտի հրամանատար։
1937-ին յաճախած է «Մ․ Ֆրունզէ» գինուորական ակադեմիան: 1940-ին աւարտ եւ ղրկուած է Արեւմտեան Ուքրանիա:
Նուէր Սաֆարեանի ռազմական ձիրքերն ու խիզախութիւնը երեւան կու գան 1941-1945ի պատերազմին:
20 Փետրուար 1943-ին, գնդապետ Սաֆարեան ստանձնած է 89-րդ հայկական զօրագունդի հրամանատարութիւնը: Զօրագունդը, որ մկրտուած էր «Թամանեան» անունով, մասնակցած է Նովոռոսիյսկի, Թամանի, Ղրիմի, Ուքրանիոյ, Վարշաւայի եւ այլ վայրերու կռիւներուն[3]:
1944-ի Աշնան զօրավար Սաֆարեանի գունդերը հրաման ստանալով տեղափոխուած են մարշալ Գէորգի Ժուքովի ենթակայութեան տակ, արդէն ժամանակին Կովկասի մէջ զօր. Սաֆարեան ըսած է․ «Կարս, Էրզրում, Վան չգիտեմ… բայց Պերլին կը մտնեմ»:
Վանեցի զօրավար Նուէր Սաֆարեան կատարելով իր խոստումը, իր գունդերը հասցուցած է մինչեւ Պերլին եւ մասնակցած՝ Պերլինի ճակատամարտին: Մինչեւ 50-60-ական թուականներուն Ռայշսթակի շէնքին քանդուած պատերուն վրայ հայերէնով գրուած էին ինքնագիրեր, որոնք գրուած էին յաղթող հայ հերոս զինուորներու կողմէ: «Թամանեան» զօրաբանակի հրամանատարի եւ իր անձնակազմի եւ ամբողջ հայ ժողովուրդի յաղթանակի հանդէսն էր:
Առողջական պատճառներով Սաֆարեան 1949-էն ի վեր պահեստի զօրավար եղած է:
Ազգասէր եւ հայրենասէր Սաֆարեանին դեռ 41 տարեկան է, պոլշեւիկ հայերը իրեն իբրեւ հիւանդ յայտարարած եւ ուղարկած են հանգստեան թոշակի:
Յետ երկարատեւ հիւանդութեան, 2 Սեպտեմբեր 1982-ին, Երեւանի մէջ դեռ Վանը չազատած, մահացաւ հայ զինուորական տաղանդի մէկ հռչակաւոր ներկայացուցիչ` զօրավար Նուէր Գէորգ Սաֆարեան[4]։
Պատկերասրահ
Խմբագրել-
Տունը, ուր ապած է Նուէր Սաֆարեան, Երեւան, Իսահակեան 38 -
Յուշատախտակ՝ Նուէր Սաֆարեանի տան պատին -
Նուէր Սաֆարեանի կիսանդրին՝ անոր անուան Երեւանի թիւ 164 դպրոցին բակը -
89-րդ (Թամանեան) զօրաբաժինի հրամանատարներ Անդրանիկ Սարգսեան եւ Նուէր Սաֆարեան, 1995-ի Հայաստանի դրոշմաթուղթ
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ maik1970 (2017-10-10)։ «Հայաստանի նոր իրականութիւնը՝ խղճի աչքերով»։ Azat Or (հայերեն)։ արտագրուած է՝ 2024-03-14
- ↑ «Դեպի Բեռլին քայլող Արճեշցի որբ գեներալը․Նվեր Սաֆարյան - Western Armenia TV» (wa-WA)։ 2019-10-29։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2024-03-14-ին։ արտագրուած է՝ 2024-03-14
- ↑ «Հայրենիք» օրաթերթ, Կիրակի, Դեկտեմբեր 14, 1975, էջ 3
- ↑ «Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի Թիւերն Ու Փաստերը (1939-1945) – Aztag Daily – Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)»։ www.aztagdaily.com։ արտագրուած է՝ 2024-03-14