Չարլզ Տիքընզ

Չարլզ Տիքընզ; անգլերէն՝ Charles Dickens
Ծննդեան անուն	անգլերէն՝ Charles John Huffam Dickens
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Boz
Ծնած է	7 Փետրուար 1812[…]
Ծննդավայր	Landport, Փորթսմութ, Հեմփշիր, Միացեալ Թագաւորութիւն
Մահացած է	9 Յունիս 1870[…] (58 տարեկանին)
Մահուան վայր	Գեդս Հիլ Պլեյս, Higham, Գրեյվշեմ, Քենթ, Քենթ, Անգլիա, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն
Քաղաքացիութիւն	Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն
Մայրենի լեզու	Բրիտանական անգլերէն
Կրօնք	անգլիականութիւն
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Պիկվիկյան ակումբի հետմահու հուշերը?, Օլիվըր Թուիսթի Արկածները, Սուրբծննդյան երգ?, Դավիթ Կոպպերֆիլդ?, Սառը տունը?, Դժվար ժամանակներ?, Փոքրիկ Դորիթ?, Պատմություն երկու քաղաքների մասին?, Մեծ հույսեր?, Barnaby Rudge?, Մեր ընդհանուր ընկերը?, Nicholas Nickleby?, The Old Curiosity Shop?, Դոմբի և որդի?, Martin Chuzzlewit? եւ The Mystery of Edwin Drood?
Տեսակ	նորավէպ եւ նոնֆիքշն?
Մասնագիտութիւն	գրագէտ, վիպասան, լրագրող, սոցիալական քննադատ, թատերագիր, հեղինակ, մանկագիր, խմբագիր, արձակագիր, բուսաբան, վիպասան
Ամուսին	Քեթրին Դիքենս?
Ծնողներ	հայր՝ John Dickens?, մայր՝ Elizabeth Dickens?
Երեխաներ	Չարլզ Դիքենս?, Մերի Դիքենս?, Կեյտ Պերուգինի?, Ուոլտեր Լենդոր Դիքենս?, Ֆրենսիս Դիքենս?, Ալֆրեդ Դորսի Թեննիսոն Դիքենս?, Սիդնի Սմիթ Հոլդիմանդ Դիքենս?, Հենրի Ֆիլդինգ Դիքենս?, Դորա Էննի Դիքենս? եւ Էդվարդ Դիքենս?
	Ստորագրութիւն;

Չարլզ Տիքընզ (անգլերէն՝ Charles Dickens,7 Փետրուար 1812(1812-02-07)^[1]^[2]^[3]^[…], Landport, Փորթսմութ, Հեմփշիր, Միացեալ Թագաւորութիւն^[3]^[1] - 9 Յունիս 1870(1870-06-09)^[4]^[3]^[1]^[…], Գեդս Հիլ Պլեյս, Higham, Գրեյվշեմ, Քենթ, Քենթ, Անգլիա, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն^[2]^[3]^[5]), անգլիացի նշանաւոր գրող, վիպասան: 19-րդ դարու մեծ արձակագիրներէն մին։

Կենսագրական գիծեր

Տիքընզ ծնած է Փորթսմուտի մէջ։ Ան Ճոն Տիքընզի եւ Էլիզապէթ Տիքընզի 8 զաւակներէն երկրորդն է։ Ընտանիքը 1815-ին տեղափոխուած է Լոնտոն, իսկ 1817-ին՝ Չեթհըմ։ Այստեղ Չարլզ ուսում առած է Պափթիստ Փասթէօր Ուիլիան Ժիլիայի դպրոցին մէջ։ Մայրաքաղաքի կեանքը զգալի ծախսեր կը պահանջէր, իսկ ընտանիքը բաւարար միջոցներ չունէր, հայրը 1824-ին իր պարտքերու պատճառով բանտ ինկաւ։

Չարլզի մեծ քոյրը շարունակած է ուսում առնել Թագաւորական երաժշտական ակադեմիոյ մէջ մինչեւ 1827-ը։ Այդ ժամանակ Չարլզ աշխատած է գործարանի մը մէջ։

Տիքընզի մեծ մօր մահէն քանի մը ամիս վերջ, ստացած ժառանգութեան շնորհիւ, Ճոն Տիքընզ ազատ արձակուած է բանտէն։

1827-ին աշխատանքի ընդունուած է «Էլլիս եւ Պլեքմոր» փաստաբանական գրասենեակ։ Հոն աշխատած է մինչեւ 1828-ը։ Մինչ այդ, սղագրութիւն սորվելով սկսած է աշխատիլ իբրեւ ազատ լրագրող իր հեռաւոր ազգական Թոմաս Շարլթոնի հետ։

1830-ին «Morning Chronicle» թերթի հրաւէրով հոն աշխատանքի սկսած է: 1837-ին ամուսնացած է Քեթրին Հոկարթի հետ։

Գրական գործունէութիւն

1838-ին լոյս տեսած է «Օլիվըր Թուիստ» վէպը, որու ընթերցողները կը տեղափոխէ Լոնտոնի մէջ ապրող թշուառներու աշխարհը։ Փոքրիկ Օլիվըրի հետ ընթերցողը կը տխրի ու տառապի անոր կրած տանջանքներուն համար։

19 Դեկտեմբեր 1843-ին լոյս տեսած է «Քրիսմըս Քարոլ»ը, որ ան այս գիրքը նկարագրած է իբրեւ «փոքրիկ Սուրբ Ծննդեան գիրք»։ Մէկ շաբթուան ընթացքին վաճառուած է վեց հազար օրինակ: Գիրքը կը պատմէ, թէ յամառ, ագահ եւ տհաճ ծերուկ մը (Էպինէյզըր Սքրուչ) ինչպէս փոխուած է մէկ գիշերուան մէջ: Երեք հոգի կը տեսնէ Ծննդեան տօնի երազին մէջ. անոնք անցեալի, ներկայի եւ ապագայի հոգիներն են: Իրենց հետ կարճ ճանապարհորդութիւններ կ՚ընէ (մէկ առ մէկ)։ Վերջապէս ան կը դառնայ լաւ եւ օգտակար անձնաւորութիւն մը:

Իսկ «Տէյվիտ Քափփըրֆիլտ» վէպը լոյս տեսած է 1850-ին։ Գիրքը ինքնակենսագրական տարրեր ունի, կեանքի պատմութիւն մըն է, ուր գլխաւոր հերոսը կը պայքարի անարդարութեան եւ անիրաւութեան դէմ։ Մարդիկ այսօր ալ սիրով կ՚ընթերցեն պատմութիւնները Տիքընզի հերոսներու, որոնք կ՚անցնին ծանր ու դժուար փորձութիւններու մէջէն՝ յանուն արդար կեանքի եւ արժանապատուութեան։

Չարլզ Տիքընզ գրած է նաեւ «Պարոն Փիքուիքի յուշերը» (1837), «Նիքոլաս Նիքելպի» (1839), «Հնավաճառի խանութ» (1841), «Տոմպի եւ որդին» (1848), «Տխրութեան տունը» (1853), «Երկու քաղաքի պատմութիւն» (1859), «Էտուին Տրուտի գաղտնիքը» (1870) եւ այլն։

Անոր շարք մը գործերու հիման վրայ նկարահանուած են գեղարուեստական շարժանկարներ. «Օլիվըր Թուիստ» 1969 թուականին, արժանացած է Օսքար մրցանակի։

Տիքընզի ստեղծագործութիւնները առաջին անգամ հայերէնի թարգմանուեցան 1882 թուականին։

Չարլզ Տիքընզ իր համբաւի գագաթնակէտին 9 Յունիս 1870 թուականին, մահացած է Լոնտոնի մէջ: Գերեզմանը կը գտնուի Լոնտոնի Ուեսթմինսթըր եկեղեցիին մէջ^[9]^[10]։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 T. SE Dickens, Charles John Huffam // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 8.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5607942"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q912887"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7793857"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21091696"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Сильман Т. И. Диккенс // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4239850"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15637077"></a>
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 Dickens, Charles // The American Cyclopædia — 1879.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52147478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19077875"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Dickens, Charles // Encyclopædia Britannica: dictionary of arts, sciences, and general literature — 9 — 1875. — հատոր 7.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20096917"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28806122"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Dickens, Charles // The New Student's Reference Work for teachers, students and families / C. Beach, F. M. McMurry — Chicago: 1914.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1297"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5488544"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16082057"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5071149"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52147639"></a>
↑ ^6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 ^6,12 ^6,13 ^6,14 ^6,15 Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23833686"></a>
↑ Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>
↑ «Աշխարհը եւ Մենք՝ Մեր Բազում Հոգերով-Ցաւերով»։ www.normarmara.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-01-14-ին։ արտագրուած է՝ 2022-03-01
↑ «ՉԱՐԼԶ ՏԻՔԸՆՍԻ ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-01

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q21091696"><i_class="wef_low_priority_links">[[:en:Thomas_Seccombe|T._SE]]</i>_[[:en:s:1911_Encyclopædia_Britannica/Dickens,_Charles_John_Huffam|Dickens,_Charles_John_Huffam]]_//_''[[:en:Encyclopædia_Britannica_Eleventh_Edition|Encyclopædia_Britannica]]'':_''a_dictionary_of_arts,_sciences,_literature_and_general_information''<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:en:Hugh_Chisholm|H.&nbsp;Chisholm]]_—_11_—_[[:Նիւ_Եորք|New_York]],_[[:Քեմպրիճ|Cambridge,_England]]:_[[:en:Cambridge_University_Press|University_Press]],_1911._—_Vol.&nbsp;8.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5607942"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q912887"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7793857"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21091696"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 T. SE Dickens, Charles John Huffam // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 8.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5607942"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q912887"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867541"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7793857"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21091696"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q732577"_data-entity-id="Q4239850"><i_class="wef_low_priority_links">[[:ru:Сильман,_Тамара_Исааковна|Сильман&nbsp;Т.&nbsp;И.]]</i>_[http://feb-web.ru/feb/kle/Kle-abc/ke2/ke2-6844.htm_Диккенс]_//_[[:ru:Краткая_литературная_энциклопедия|Краткая_литературная_энциклопедия]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1962._—_Т.&nbsp;2.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4239850"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15637077"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Сильман Т. И. Диккенс // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4239850"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15637077"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q52147478">[[:d:Q52147478|Dickens,_Charles]]_//_''[[:d:Q19077875|The_American_Cyclopædia]]''<span_class="wef_low_priority_links">_—_1879.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52147478"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19077875"></a></div>-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 Dickens, Charles // The American Cyclopædia — 1879.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52147478"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19077875"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q28806122">[[:d:Q28806122|Dickens,_Charles]]_//_''[[:d:Q20096917|Encyclopædia_Britannica]]'':_''dictionary_of_arts,_sciences,_and_general_literature''<span_class="wef_low_priority_links">_—_9_—_1875._—_հատոր&nbsp;7.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20096917"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28806122"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Dickens, Charles // Encyclopædia Britannica: dictionary of arts, sciences, and general literature — 9 — 1875. — հատոր 7.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q20096917"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28806122"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q52147639">[[:en:s:The_New_Student's_Reference_Work/Dickens,_Charles|Dickens,_Charles]]_//_''[[:d:Q16082057|The_New_Student's_Reference_Work_for_teachers,_students_and_families]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:en:Chandler_Beach|C.&nbsp;Beach]],_[[:en:Frank_Morton_McMurry|F.&nbsp;M.&nbsp;McMurry]]_—_[[:Շիքակօ|Chicago]]:_1914.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1297"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5488544"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16082057"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5071149"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52147639"></a></div>-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Dickens, Charles // The New Student's Reference Work for teachers, students and families / C. Beach, F. M. McMurry — Chicago: 1914.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1297"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5488544"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q16082057"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5071149"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q52147639"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q33270056_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q75653886">[[:d:Q75653886|Kindred_Britain]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a></div>-6] 6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 ^6,12 ^6,13 ^6,14 ^6,15 Kindred Britain
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q75653886"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638_citetype_Q1982918"_data-entity-id="Q23833686">Գերմանիայի_ազգային_գրադարանի_կատալոգ<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23833686"></a></div>-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23833686"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q17565097">[[:d:Q17565097|Oxford_Dictionary_of_National_Biography]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:en:Colin_Matthew|C.&nbsp;Matthew]]_—_[[:en:Oxford|Oxford]]:_[[:en:Oxford_University_Press|OUP]],_2004.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a></div>-8] Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17565097"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5145336"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a>

[9] «Աշխարհը եւ Մենք՝ Մեր Բազում Հոգերով-Ցաւերով»։ www.normarmara.com։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2021-01-14-ին։ արտագրուած է՝ 2022-03-01

[10] «ՉԱՐԼԶ ՏԻՔԸՆՍԻ ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-01

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]