Պաղտասար Արզումանեան

Պաղտասար Արզումանեան;
Ծնած է	1 Յունուար 1916
Ծննդավայր	Ծղուկ, Զանգեզուրի Գաւառ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	20 Նոյեմբեր 2001 (85 տարեկանին) կամ 19 Նոյեմբեր 2001 (85 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն; Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Հայաստանի ազգային բազմարուեստի համալսարան
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Երևանի ճոպանուղի?, Էրեբունի թանգարան եւ երեգան թանգարան, Սասունցի Դաւիթ, Սամարղանդի «Աֆրասիաբ» թանգարան? եւ Գանձատուն թանգարան?
Մասնագիտութիւն	ճարտարապետ
Աշխատավայր	Երևաննախագիծ?

Պաղտասար Արզումանեան (1 Յունուար 1916(1916-01-01)^[1], Ծղուկ, Զանգեզուրի Գաւառ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն^[2] - 20 Նոյեմբեր 2001(2001-11-20)^[3] կամ 19 Նոյեմբեր 2001(2001-11-19), Երեւան, Հայաստան^[3]), ճարտարապետ եւ շինարար։

Կենսագրութիւն

Ծնած է Սիւնիքի մարզի Մուծք գիւղը։ Նախնական կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրի դպրոցին մէջ եւ ապա ընդունուած Երեւանի Ա. Թամանեանի անուան շինարարական կաճառ, ուրկէ շրջանաւարտ ըլլալէ ետք անցած է աշխատանքի «Թիւ 3» ճարտարապետական արուեստանոցէն ներս, ղեկավարութեամբ յայտնի ճարտարապետներ Միքայէլ Մազմանեանի եւ Յովհաննէս Մարգարեանի:

Արզումանեան 1938 թուականին ընդունուած է Երեւանի ընդհանուր արուեստից ուսումնարանի շինարարական բաժինը, սակայն ուսումը չաւարտած զօրակոչուած է բանակ եւ մասնակցած Հայրենական մեծ պատերազմին՝ իբրեւ հրետանիի վաշտի եւ մարտկոցի հրամանատար։ Զօրացրուած է 1946 թուականին եւ շարունակած իր ուսումը:

Աւարտելէ ժամանակ մը ետք՝ 1958-ին Արզումանեան եղած է նորաստեղծ Երեւան Նախագիծ հիմնարկի ճարտարապետական արուեստանոցի ղեկավարի պաշտօնատար, իսկ 1978-ին նոյն հաստատութեան «Մոմիկ» ստեղծագործական խումբի ղեկավար:

Ճարտարապետական գործունէութիւն

Արզումանեանի ճարտարապետական գործունէութիւնը սկիզբ առած է 1950-ին. ճարտարապետը Յովհաննէս Մարգարեանի հետ միասին նախագծած է Կիրովական քաղաքի «Գուգարք» հիւրանոցը։

1968 թուականին անոր նախագիծերով շինուած է «Էրեբունի» թանգարանը:

Ան մեծ ներդրում ունեցած է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի նոր ճարտարապետական կոթողներու նախագծման եւ շինութեան մէջ:

Արզումանեան շէնքերու եւ կառոյցներու կողքին զբաղուած է կոթողներու շինութեամբ, անոր յայտնի գործերէն են Մեսրոպեան ոսկի այբուբենը, ոսկի մեծ խաչքարը, Մայր Տաճարի մանրակերտը եւ այլն: Ան ձեւաւորած եւ պատրաստած է կաթողիկոսական պարգեւներ, լանջախաչեր, գաւազաններ, ինչպէս նաեւ գիրքեր:

Յայտնի Մեսրոպ Մաշտոցի դամբարանը գործն է Արզումանեանի. անոր գործերէն են Նոր Նորք թաղամասի Ս. Սարգիս եկեղեցին, Սպիտակի Ս. Յարութիւն եկեղեցին, Գիւմրիի Ս. Յակոբ եկեղեցին, Սեւանի Վազգէնեան դպրեվանքի Ս. Յակոբ մատուռը, Երեւանի Ս. Երրորդութիւն եկեղեցին^[4] եւ այլն:

Շքանշաններ եւ կոչում

Արզումանեան արժանացած է՝

Խորհրդային Հայաստանի Վաստակաւոր շինարար կոչումին,
Գեղարուեստի ակադեմիային ոսկի եւ Հայ Եկեղեցւոյ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ շքանշաններուն^[5]:

Պատկերասրահ

Էրեբունի թանգարան
Սպիտակի Ս․ Յարութիւն եկեղեցի
Սուրբ Երրորդութիւն եկեղեցի
Ս․ Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցի
Ս․ Սարգիս եկեղեցի (Նոր Նորք)
Ս․ Յակոբ Մծբնայ
Ս․ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի, Օտեսա

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Память народа — 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q99752800"></a>
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 158–159.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ Վ. Յարութիւնեան «Նորօրեայ Ոսկեձեռիկը. ճարտարապետ Պաղտասար Արզումանեանի կեանքն ու ստեղծագործական վաստակը», Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 2004
↑ «ՊԱՂՏԱՍԱՐ ԱՐԶՈՒՄԱՆԵԱՆ (1916-2001)»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-14

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">[[:hy:Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան|Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q8513"_data-entity-id="Q99752800">[[:ru:Память_народа|Память_народа]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2015.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q99752800"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Память народа — 2015.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q99752800"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1._—_է.&nbsp;158–159.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1. — է. 158–159.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[4] Վ. Յարութիւնեան «Նորօրեայ Ոսկեձեռիկը. ճարտարապետ Պաղտասար Արզումանեանի կեանքն ու ստեղծագործական վաստակը», Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, 2004

[5] «ՊԱՂՏԱՍԱՐ ԱՐԶՈՒՄԱՆԵԱՆ (1916-2001)»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-14

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Պաղտասար Արզումանեան

Ծնած է	1 Յունուար 1916(1916-01-01)^[1]
Ծննդավայր	Ծղուկ, Զանգեզուրի Գաւառ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն^[2]
Մահացած է	20 Նոյեմբեր 2001(2001-11-20)^[3] (85 տարեկանին) կամ 19 Նոյեմբեր 2001(2001-11-19) (85 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան^[3]
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն Խորհրդային Միութիւն Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ^[1]^[3]
Ուսումնավայր	Հայաստանի ազգային բազմարուեստի համալսարան^[3]
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Երևանի ճոպանուղի?^[3], Էրեբունի թանգարան եւ երեգան թանգարան^[3], Սասունցի Դաւիթ^[3], Սամարղանդի «Աֆրասիաբ» թանգարան?^[3] եւ Գանձատուն թանգարան?^[3]
Մասնագիտութիւն	ճարտարապետ
Աշխատավայր	Երևաննախագիծ?^[3]