Պիոն Յակոբեան
Պիոն Յակոբեան (24 Հոկտեմբեր 1926[1][2], Նորշէն, Ախալքալաք, Թիֆլիսի նահանգ[1][2] - 26 Սեպտեմբեր 2000[2], Երեւան, Հայաստան[2]), բնագրագէտ։
| Պիոն Յակոբեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 24 Հոկտեմբեր 1926[1][2] |
| Ծննդավայր | Նորշէն, Ախալքալաք, Թիֆլիսի նահանգ[1][2] |
| Մահացած է | 26 Սեպտեմբեր 2000[2] (73 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Երեւան, Հայաստան[2] |
| Քաղաքացիութիւն |
 Խորհրդային Միութիւն Հայաստան |
| Ազգութիւն | Հայ[1] |
| Ուսումնավայր |
Երեւանի պետական համալսարանի հայ բանասիրութեան բաժանմունք[1] Հ.Հ. ԳԱԱ Գրականութեան համալսարան |
| Կոչում | փրոֆէսոր[1][2] |
| Մասնագիտութիւն | գրականագէտ, աղբյուրագետ, բնագրաբան, համալսարանի դասախօս |
| Աշխատավայր |
Հ.Հ. ԳԱԱ Գրականութեան համալսարան[1] Երեւանի Պետական Համալսարան[1] |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԳրականագէտ-աղբիւրագէտ-բնագրագէտ Պիոն Յովսէփի Յակոբեան ծնած է 1926-ին, Վրաստանի Ախալցխայի շրջանի Ծղալթբիլա գիւղը։
1950-ին աւարտած է Երեւանի Պետական Համալսարանի Բանասիրական բաժինը, ապա շարունակած է իր ուսումը՝ հետեւելով ՀՍՍՀ ԳԱ Մանուկ Աբեղեանի անուան Գրականութեան Հիմնարկի ասպիրանտուրայի բաժինին։ 1953-ին՝ պաշտպանելով «Խաչատուր Աբովեանի Վէրք Հայաստանի վէպին ստեղծագործական պատմութիւնը» թէզը, արժանացած է բանասիրական գիտութիւններու թեկնածուի աստիճանին։ Իսկ 1968-ին՝ պաշտպանելով «Խաչատուր Աբովեան․ կեանքը, գործը եւ ժամանակը (1809-1836)» նիւթը, արժանացած է բանասիրական գիտութիւններու դոկտորի աստիճանին։
1954-1975 Յակոբեան գործած է ՀՍՍՀ ԳԱ Մանուկ Աբեղեանի անուան Գրականութեան հիմնարկին մէջ իբրեւ գլխաւոր գիտաշխատող, եւ 1976-89-ին գլխաւորած է նոյն հիմնարկին բնագրագիտութեան բաժինը։ 1969-1987 շրջանին խմբագիրի տեղակալն էր Լրաբեր հասարակական գիտութիւններու ամսագիրին մէջ։ Փետրուար 1996 - Յունիս 1999 շրջանին ան անդամ էր Էջմիածինի Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդին։
Պիոն Յակոբեանի գիտական ուսումնասիրութիւններուն ծիրը կը դառնայ Խաչատուր Աբովեանի շուրջ, ուրկէ եւ կը ծաւալի դէպի ԺԹ․ դարու՝ հայ նոր գրականութեան եւ մշակոյթի պատմութեան ու տեսութեան հարցեր, ինչպէս եւ հայ-ռուսական եւ հայ-էստոնական գրական յարաբերութիւններ։
Մեծ է Յակոբեանի նպաստը հայ աղբիւրագիտութեան․ ան երկար պրպտումներու եւ որոնումներու շնորհիւ յայտնաբերած է ու հրապարակած հայ գրականութեան եւ հայագիտութեան պատմութեան վերաբերող բազմաթիւ արժէքաւոր սկզբնաղբիւրներ ու փաստաթուղթեր։
Իբրեւ բնագրագէտ, հրատարակութեան պատրաստած է Խաչատուր Աբովեանի երկերու լիակատար ժողովածուի Է․, Ը․ եւ Ժ․ հատորները (1956, 1968, 1961)։ Ան խմբագրած է Ակսել Բակունցի ակադեմական քառահատորի առաջին հատորը (1976), Ռաֆֆիի Երկերու ժողովածուին 12 հատորեակին առաջին եւ եօթներորդ հատորները (1983, 1986), Միքայէլ Նալբանդեանի ակադեմական վեցհատորեակի առաջին եւ վեցերորդ հատորները (1979, 1997): 1987-ին լրացուցած ու հրատարակութեան պատրաստած է Երուանդ Պահազիզի Աշտարակի պատմութիւնը։ Իր անդուլ որոնումներուն արդիւնք են նաեւ Գալուստ Տէր Մկրտչեանի Հայագիտական հետազօտութիւններու Ա․ եւ Բ․ հատորները, որոնք յաջորդաբար լոյս տեսած են 1979-ին եւ 1998-ին:
Պիոն Յակոբեանի գրիչին կը պատկանին նաեւ՝
- Խաչատուր Աբովեանի «Վէրք Հայաստանի» վէպին ստեղծագործական պատմութիւնը (1955),
- Խաչատուր Աբովեան (կեանքի եւ ստեղծագործութեան համառօտ ակնարկ) (1955),
- Խաչատուր Աբովեան (1809-1848) (1961),
- Խաչատուր Աբովեան կեանքը, գործը եւ ժամանակը (1809-1836) (1967),
- Խաչատուր Աբովեանի տուն-թանգարանը (1968, 1976),
- Արեւելեան Հայաստանի՝ Ռուսաստանին միանալու արձագանգները հայ գրականութեան մէջ (1978),
- Գրականութիւնը եւ ժամանակը (1980),
- Վերելք․ վաւերական պատմութիւն առաջին անգամ Արարատ բարձրանալու մասին (1982),
- Խաչատուր Աբովեան․ արուեստի եւ գրականութեան հարցեր ռուսերէն հատորը (1987),
- Գալուստ Տէր Մկրտչեան, «Հայ կաթոլիկութիւնը պատմաքննական լոյսի տակ» ուսումնասիրութիւնը (1993․ նոյնը անգլերէն լոյս տեսած է Նիւ Եորք՝ 1994-ին),
- Խաչատուր Աբովեանի կենսագրութեան առեղծուածները (1997)։ Այս վերջին գիրքին պիտի յաջորդէին Խաչատուր Աբովեան, կեանքը, գործը, ժամանակը, 1837-1843 հատորը եւ Աբովեանի կեանքին ու գործունէութեան նուիրուած բազմահատոր տարեգրութիւնը, որոնք սակայն լոյս չեն տեսներ իր մահուան պատճառով։
Աղբիւրներ
Խմբագրել- Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, հատոր Ի․, Պէյրութ, 2000, էջ 515-516։
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 3.