Ռեթէոս Պէրպէրեան
Ռեթէոս Պէրպէրեան (10 Հոկտեմբեր 1848, Խասգիւղ (Կ. Պոլիս) - 6 Ապրիլ 1907, Կ. Պոլիս), հայ գրող, մանկավարժ, բանաստեղծ, հրապարակախօս, տնտեսագէտ եւ թարգմանիչ, Պէրպէրեան վարժարանի հիմնադիր[3]։ Նշանաբանը եղած է․ «Առանց կրթութեան չկայ կեանք, չկայ երջանկութիւն»[4]։
| Ռեթէոս Պէրպէրեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 10 Հոկտեմբեր 1848 |
| Ծննդավայր | Կ. Պոլիս |
| Մահացած է | 6 Ապրիլ 1907 |
| Մահուան վայր | Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Օսմանեան Կայսրութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[2][1] |
| Ուսումնավայր | Ներսէսեան վարժարան[1] |
| Մասնագիտութիւն | Մանկավարժ, լրագրող, գրող, բանաստեղծ, տնտեսագէտ եւ հրապարակախօս |
| Աշխատավայր |
Պէրպէրեան Վարժարան[1] Երկրագունտ |
| Վարած պաշտօններ | տնօրէն |
| Երեխաներ | Օննիկ Պէրպէրեան, Շահան Պէրպէրեան եւ Մաննիկ Պէրպէրեան |
Կենսագրութիւն
ԽմբագրելԾնած է 1851-ին, Խասգիւղ, Պոլիս․ հայրը՝ սափրիչ Յակոբ, մայրը՝ Աննա։ Թաղի Ներսէսեան վարժարանին մէջ ստացած է իր նախակրթութիւնը, որ զարգացուցած Եւրոպական լեզուներու սերտողութեամբ՝ Պոլսոյ օտար վարժարաններու մէջ, բայց յատկապէս ինքնազարգացման։ Կանուխ տարիքէն դրսեւորած է մանկավարժական իր կոչումին ուղղութեամբ նուիրում։ 16 տարեկանին արդէն սկսած է անձնական դասեր տալ բարեկեցիկ ընտանիքի զաւակ իր տարեկիցներուն։ Հազիւ 25 տարեկան, 1876-ին կը ձեռնարկէ նախ Քաղկեդոնի (Գատըգիւղ), ապա Սկիւտարի մէջ սեփական վարժարանի հիմնումին։ Իր անունով կոչուած Պոլսոյ Պէրպէրեան վարժարանը բառին բուն իմաստով սերնդակերտումի օճախ դարձած է արեւմտահայ իրականութեան մէջ, ներգրաւելով ոչ միայն Պոլսոյ, այլեւ գաւառներու նորահաս սերունդը գիշերօթիկի իր բաժնով։
Սիամանթոյի, Վահան Թէքէեանի եւ Լեւոն Բաշալեանի տարողութեամբ բանաստեղծ ու մտաւորական մեծութիւններ հասցուցած Պէրպէրեան վարժարանը ի սկզբանէ եղած է դաստիարակչական մեծ կոչումի տէր հաստատութիւն։ Մինչեւ 1907-ի իր մահը, Ռէթէոս Պէրպէրեան վարած է իր պաշտօնը իբրեւ վարժարանին տնօրէնը եւ ուսուցչապետ։
Գործունէութիւն
ԽմբագրելՊերպերեանի բանաստեղծությունները («Առաջին Տերեւները», 1877, «Խոհք Եւ Յուշք», 1904 ժողովածուներ) կը կրեն ֆրանսական ռոմանթիզմի, մասնաւորապէս Լամարթինի ազդեցութիւնը։ Վերջինիս շարք մը բանաստեղծութիւնները թարգմանած է հայերէնի («Մահ Սոկրատա», «Լիճ» եւայլն)։ Անդրանիկ բանաստեղծութիւնները հիմնականօրէն սիրոյ եւ բնութեան երգեր են, որոնց մէջ կը գերակշռէ փիլիսոփայական խոհը։ Լեզուն գրաբար է կամ գրաբարախառն։
Պէրպէրեանի մանկավարժական ձեռնարկներուն մէջ («Դաստիարակի մը Խօսքերը», 1901, «Դպրոց եւ Դպրութիւն», 1907 եւ այլ) կը դրսեւորուին գեղեցիկի, բարիի, ճշմարտութեան սկզբունքները, որոնց դիրքերէն ան կոչ ըրած է ծառայել ժողովրդին, հրաժարիլ սերտողական մեթոտներէն, դասաւանդումը դարձնել հետաքրքիր եւ ուսանելի, ժամանակի յառաջդիմական պահանջներուն համապատասխան՝ ուսուցիչներ պատրաստել ազգին համար։ Պէրպէրեան կնոջ կրթութիւնը համարած է բարիք՝ շեշտելով այն կարծիքը, որ կինն ընտանիքի հիմքն է, իսկ ընտանիքը՝ հասարակութեան յենարանը։ Ըստ Պէրպէրեանի՝ բարոյական դաստիարակութեան ամենազօրեղ միջոցը դաստիարակի անձնական օրինակն է։
Մանկավարժական գործունէութեան առընթեր Պէրպէրեան աշխուժօրէն ներգրաւուած է հրապարակախօսական բնագաւառէն եւ հասարակական կեանքէն ներս, գրի առած է հրապարակախօսական-փիլիսոփայական գործեր։
Հանդէս է եկած նաեւ Հրաչեայ կեղծանունով[5]։
Ստեղծագործութիւններ
Խմբագրել- Փողը, 1872
- Առաջին տերեւները, Կ. Պոլիս, 1877
- Առաջին քոնֆերանսը, 1880
- Յայտնի զուարճանքները, 1880
- Թշուառութիւն եւ բախտ, 1880
- Քաղաքատնտեսութիւն, 1883
- Ֆրանսերէն-Հայերէն Թարգմանչական Գիրք, 1885
- Դաստիարակի մը խօսքերը, Վիեննա, 1901
- Մտքեր եւ յիշողութիւններ, 1903
- Դպրոց եւ գրականութիւն, 1907[6]
Ծանօթագրութիւն
Խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 9 — հատոր 9. — է. 279.
- ↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 105–106. — ISBN 978-2-905686-93-0
- ↑ «Քրմապետ Մը` Իմաստասիրութեան Մեհեանին Մէջ (Յիշելով Անմահանուն Դաստիարակ Շահան Ռ. Պէրպէրեանը)»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2019-08-29։ արտագրուած է՝ 2019-10-29
- ↑ Ռեթէոս Պէրպէրեան. Հայ Մտքի ԵւՀոգիի Մեծանուն Մշակը
- ↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երեւան, 2007
- ↑ Ռեթէոս Յ. Պէրպէրեան
Տե՛ս նաեւ
ԽմբագրելԱղբիւրներ
Խմբագրել- «19-րդ Դարու Հայ Մեծ Դէմքեր», Պետրոս Կարապետեան, Կ․ Պոլիս 1933։
Արտաքին Յղումեր
Խմբագրել- Reteos Berberian `The Armenian Jean Jacques Rousseau' Archived 2012-04-06 at the Wayback Machine.