Ռեթէոս Պէրպէրեան

Ռեթէոս Պէրպէրեան;
Ծնած է	10 Հոկտեմբեր 1848
Ծննդավայր	Կ. Պոլիս
Մահացած է	6 Ապրիլ 1907
Մահուան վայր	Սկիւտար, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Ներսէսեան վարժարան
Մասնագիտութիւն	Մանկավարժ, լրագրող, գրող, բանաստեղծ, տնտեսագէտ եւ հրապարակախօս
Աշխատավայր	Պէրպէրեան Վարժարան; Երկրագունտ
Վարած պաշտօններ	տնօրէն
Երեխաներ	Օննիկ Պէրպէրեան, Շահան Ռ. Պէրպէրեան եւ Մաննիկ Պէրպէրեան

Ռեթէոս Պէրպէրեան (10 Հոկտեմբեր 1848, Խասգիւղ (Կ. Պոլիս) - 6 Ապրիլ 1907, Կ. Պոլիս), հայ գրող, մանկավարժ, բանաստեղծ, հրապարակախօս, տնտեսագէտ եւ թարգմանիչ, Պէրպէրեան վարժարանի հիմնադիր^[2]։ Նշանաբանը եղած է․ «Առանց կրթութեան չկայ կեանք, չկայ երջանկութիւն»^[3]։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է 1851-ին, Խասգիւղ, Պոլիս․ հայրը՝ սափրիչ Յակոբ, մայրը՝ Աննա։ Թաղի Ներսէսեան վարժարանին մէջ ստացած է իր նախակրթութիւնը, որ զարգացուցած Եւրոպական լեզուներու սերտողութեամբ՝ Պոլսոյ օտար վարժարաններու մէջ, բայց յատկապէս ինքնազարգացման։ Կանուխ տարիքէն դրսեւորած է մանկավարժական իր կոչումին ուղղութեամբ նուիրում։ 16 տարեկանին արդէն սկսած է անձնական դասեր տալ բարեկեցիկ ընտանիքի զաւակ իր տարեկիցներուն։ Հազիւ 25 տարեկան, 1876-ին կը ձեռնարկէ նախ Քաղկեդոնի (Գատըգիւղ), ապա Սկիւտարի մէջ սեփական վարժարանի հիմնումին։ Իր անունով կոչուած Պոլսոյ Պէրպէրեան վարժարանը բառին բուն իմաստով սերնդակերտումի օճախ դարձած է արեւմտահայ իրականութեան մէջ, ներգրաւելով ոչ միայն Պոլսոյ, այլեւ գաւառներու նորահաս սերունդը գիշերօթիկի իր բաժնով։

Սիամանթոյի, Վահան Թէքէեանի եւ Լեւոն Բաշալեանի տարողութեամբ բանաստեղծ ու մտաւորական մեծութիւններ հասցուցած Պէրպէրեան վարժարանը ի սկզբանէ եղած է դաստիարակչական մեծ կոչումի տէր հաստատութիւն։ Մինչեւ 1907-ի իր մահը, Ռէթէոս Պէրպէրեան վարած է իր պաշտօնը իբրեւ վարժարանին տնօրէնը եւ ուսուցչապետ։

Գործունէութիւն Խմբագրել

Պերպերեանի բանաստեղծությունները («Առաջին Տերեւները», 1877, «Խոհք Եւ Յուշք», 1904 ժողովածուներ) կը կրեն ֆրանսական ռոմանթիզմի, մասնաւորապէս Լամարթինի ազդեցութիւնը։ Վերջինիս շարք մը բանաստեղծութիւնները թարգմանած է հայերէնի («Մահ Սոկրատա», «Լիճ» եւայլն)։ Անդրանիկ բանաստեղծութիւնները հիմնականօրէն սիրոյ եւ բնութեան երգեր են, որոնց մէջ կը գերակշռէ փիլիսոփայական խոհը։ Լեզուն գրաբար է կամ գրաբարախառն։

Պէրպէրեանի մանկավարժական ձեռնարկներուն մէջ («Դաստիարակի մը Խօսքերը», 1901, «Դպրոց եւ Դպրութիւն», 1907 եւ այլ) կը դրսեւորուին գեղեցիկի, բարիի, ճշմարտութեան սկզբունքները, որոնց դիրքերէն ան կոչ ըրած է ծառայել ժողովրդին, հրաժարիլ սերտողական մեթոտներէն, դասաւանդումը դարձնել հետաքրքիր եւ ուսանելի, ժամանակի յառաջդիմական պահանջներուն համապատասխան՝ ուսուցիչներ պատրաստել ազգին համար։ Պէրպէրեան կնոջ կրթութիւնը համարած է բարիք՝ շեշտելով այն կարծիքը, որ կինն ընտանիքի հիմքն է, իսկ ընտանիքը՝ հասարակութեան յենարանը։ Ըստ Պէրպէրեանի՝ բարոյական դաստիարակութեան ամենազօրեղ միջոցը դաստիարակի անձնական օրինակն է։

Մանկավարժական գործունէութեան առընթեր Պէրպէրեան աշխուժօրէն ներգրաւուած է հրապարակախօսական բնագաւառէն եւ հասարակական կեանքէն ներս, գրի առած է հրապարակախօսական-փիլիսոփայական գործեր։

Հանդէս է եկած նաեւ Հրաչեայ կեղծանունով^[4]։

Ստեղծագործութիւններ Խմբագրել

Փողը, 1872
Առաջին տերեւները, Կ. Պոլիս, 1877
Առաջին քոնֆերանսը, 1880
Յայտնի զուարճանքները, 1880
Թշուառութիւն եւ բախտ, 1880
Քաղաքատնտեսութիւն, 1883
Ֆրանսերէն-Հայերէն Թարգմանչական Գիրք, 1885
Դաստիարակի մը խօսքերը, Վիեննա, 1901
Մտքեր եւ յիշողութիւններ, 1903
Դպրոց եւ գրականութիւն, 1907^[5]

Ծանօթագրութիւն Խմբագրել

↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 105–106. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>
↑ «Քրմապետ Մը` Իմաստասիրութեան Մեհեանին Մէջ (Յիշելով Անմահանուն Դաստիարակ Շահան Ռ. Պէրպէրեանը)»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2019-08-29։ արտագրուած է՝ 2019-10-29
↑ Ռեթէոս Պէրպէրեան. Հայ Մտքի ԵւՀոգիի Մեծանուն Մշակը
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երեւան, 2007
↑ Ռեթէոս Յ. Պէրպէրեան

Տե՛ս նաեւ Խմբագրել

Պէրպէրեան Վարժարան (Եգիպտոս)

Աղբիւրներ Խմբագրել

«19-րդ Դարու Հայ Մեծ Դէմքեր», Պետրոս Կարապետեան, Կ․ Պոլիս 1933։

Արտաքին Յղումեր Խմբագրել

Reteos Berberian `The Armenian Jean Jacques Rousseau' Archived 2012-04-06 at the Wayback Machine.

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q114555440"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q114574126|Krikorian&nbsp;A.]],_[[:d:Q114588221|Heratchian&nbsp;H.]]</i>_[[:d:Q114555440|Le_dictionnaire_biographique]]:_Arméniens_d'hier_et_d'aujourd'hui<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:fr:Maisons-Alfort|Maisons-Alfort]]:_2021._—_P.&nbsp;105–106._—_ISBN_978-2-905686-93-0</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a></div>-1] Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 105–106. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>

[2] «Քրմապետ Մը` Իմաստասիրութեան Մեհեանին Մէջ (Յիշելով Անմահանուն Դաստիարակ Շահան Ռ. Պէրպէրեանը)»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2019-08-29։ արտագրուած է՝ 2019-10-29

[3] Ռեթէոս Պէրպէրեան. Հայ Մտքի ԵւՀոգիի Մեծանուն Մշակը

[4] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր երկրորդ, Երեւան, 2007

[5] Ռեթէոս Յ. Պէրպէրեան

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]