Վրաստանի Մշակոյթ
Վրաստանի մշակոյթը զարգացած է Վրաստանի բազմադարեայ պատմութեան ընթացքին, իւրահատուկ ազգային մշակոյթ եւ գրական աւանդոյթներ ապահովելով` վրացերէն լեզուի եւ այբուբէնի վրայ հենելով։ Ազգային ինքնութեան խիստ գիտակցումը Վրաստանին օգնած է, որ իր ինքնօրինակութիւնը պահպանէ` չնայած անոր, որ պատմութեան ընթացքին գոյութիւն ունեցած են բազմաթիւ օտար երկիրներու արհեստներ։
Վրաստանի Մշակոյթ Խմբագրել
Վրաստան հնագոյն եւ ինքնատիպ մշակոյթ ունեցող երկիր է։
- Վրաստանի մշակոյթը հիմնականին բաղկացած է քարթլիական էթնոխումբի վրացիներու, ինչպէս նաեւ կախեթական, իմերեթական, մեգրելական գուրիական, ջավախքի վրացիներու մշակոյթէն, աջարական, լազական, ինգիլոյական մշակոյթէն։ Նաեւ կը ներառրէ փոքր ժողովուրդներու ենթաէթնոսային մշակոյթներ, որոնցմէ են` մոխեւական (Խեւի), խեւսուրական, փշաւական, թուշինական, մթիուլական, գուդամակարական, տորիեական, ռաճայական, լեչխումական (Լեչխում), սւանական, մեսխեթական (Մեսխեթ)։ Սւանները միւս փոքր սուբէթնոսներէն աւելի շատ առանձնացած են իրենց ինքնութեամբ, ինչպէս խեւսուրները։
- Վրացական մշակոյթը ազդած է բազմաթիւ այլ հարեւան երկրներու երաժշտութեան, պարի, գրականութեան, ազգային տարազներուն վրայ։ Վրաստանի արուեստը առանձնանում է իր գունեղութեամբ եւ գեղեցկութեամբ։ Յայտնի վրացական պարերէն են «Քարթուլի» հարսանեկան պարը, «Աչարուլի» պարը, «Կինտոուրի», «Ռաչուլի», «Մտիուլուրի», «Կազբեգուրի» եւ բազմաթիւ այլ պարեր, որոնք ծնունդ առած են մարզերուն մէջ։
- Բնորոշ կը համարուին այնպիսի ուտեստներ, որոնցմէ են խինկալի, խաչապուրի, սացիվի, խոմի, լոբիանի, աջիկա, քաղցր սուճուխ (չուրչխելա)։
- Վրաստանի մշակոյթի զարգացման վրայ մեծ ազդեցութիւն ունեցած է Ռուսական կայսրութեան շրջանը, 19-րդ դարու վերջը, յետագային 20-րդ դարու կէսերը` խորհրդային ժամանակաշրջանը։
Հին Յունական առասպելներ Ոսկէ գեղմի մասին Խմբագրել
Հին յունական առասպելաբանութիւնը կը վկայէ Հին Յունաստանի եւ Կովկասի ժողովուրդներու վաղնջական կապերու մասին։ Օրինակներ են.
Վրացական ժողովրդական երաժշտութիւն Խմբագրել
Կաղապար:Գլխաւոր Յօդուած Վրացական ժողովրդական երաժշտութեան արմատները քանի մը հազարամեակի պատմութիւն ունին[1]։ Վրաց ժողովուրդը իր երգարուեստը դրսեւորած է հին ժամանակներէն։ Կան մ. թ. ա. VIII եւ IV դարերու պատմական փաստաթուղթեր, որոնք կը պատմեն աշխատանքային, արշաւային եւ կլոր պարային երգերու մասին։ Թափառող երգիչ-պատմիչները` մեստվիրէ, միաժամանակ խմբավարներ-յանկարծերգակներ էին, բանաստեղծներ, երգիչներ եւ վոլինքայի վրայ կատարողներ էին։
Վրաստանի երաժշտական բանահիւսութիւնը շարք մը բարբառներ կը պարունակէ. թուշինական, խեւսուրական, մթիուլական, քարթլինական, կախեթիական, ռաճայական, փշավական, մոխեւական, լեչխումական, սուանական, մեգրելական, իմերեթական, գուրայական, աջարական, լազական։
Վրացական ժողովրդական երաժշտութեան առանձնայատկութիւնը բազմաձայնութիւնն է` երկու-, երեք -, եւ չորս-ձայնանի։
- Գոյութիւն ունի մէկ-ձայնանի երգեր առանց ձայնակցութեան` հորովել (վարելու, կալսելու, հիւսելու երգեր), ուրմուլի (аробная), նանա (օրորոցային), տիրիլի, դատիրեբա (բողոքի, ողբասացութեան)։
- Երկձայնանի երգեր - աշխատանքային, ծիսական, կենցաղային եւ պարային։ Երկձայնանի երգերը կը կատարուին մէկ կամ երկու մենակատարներու կողմէն` յաջորդաբար եւ երգչախումբի բուրդոնային պասի կամ basso osinato -ի ձայնակցութեամբ
- Եռաձայն երգը վրացական աւանդական երաժշտութեան հիմքն է. երկու վերի ձայները տարբեր զուգորդումներով կը զարգացնեն մեղեդին բասի ձայնակցութեամբ։ Արեւմտեան Վրաստանի երգարուեստինմէջ, սուանների երգերը կ՛առանձնանան իրենց ձգուածութեամբ եւ խստաշնչութեամբ։
Տես նաեւ Խմբագրել
Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել
- ↑ Музыкальная энциклопедия. Гл. ред. Ю. В. Келдыш. Т 2. Гондольера — Корсов. 960 стб. с илл. М.: Советская энциклопедия, 1974 (стб. 78-88)