Տանուպ Գետ
Տանուպ[1], գետ Եւրոպայի մէջ։ Եւրոպայի երկրորդ ամէնէն երկար գետն է (Վոլկայէն ետք)։ Կը սկսի Շուարցուալտի արեւելեան լանջերէն (Գերմանիա) եւ կը թափի Սեւ ծով, տելթա մը (եռանկիւն ցամաք) յառաջացնելով։ Երկարութիւնը 2850 քմ է։ Կը հոսի Գերմանիոյ, Աւստրիոյ, Սլովաքիոյ, Հունգարիոյ, Խրուաթիոյ, Սերպիոյ, Ռումանիոյ, Պուլկարիոյ, Մոլտովայի եւ Ուքրանիոյ տարածքներով, անոր ափերուն վրայ կը գտնուին եւրոպական 4 մայրաքաղաքներ՝ Վիեննան, Պրաթիսլաւան, Պուտափեսթը եւ Պելկրատը[2]։ Տանուպը սահմանային գետ է Սերպիոյ եւ Պուլկարիոյ համար՝ Ռումանիոյ հետ եւ Սլովաքիոյ համար՝ Հունկարիոյ հետ:
Տանուպի ափին գտնուող միւս մեծ քաղաքներէն են Ռեկենսպուրկը, Լինցը, Նովի Սատը, Ռուսէն, Պրեիլան, Կալացը, Իզմայիլը։
Անուանում
ԽմբագրելՀին յոյները (Հեսիոդոս, Ք.Ա. 7-րդ դար) գետը կը յիշատակեն Իստրոս անունով (այդ անուանումը կը վերաբերի գետին ստորին հոսանքին), աւելի ուշ հռոմէացիները (Կեսար, Ք.Ա. 1ին դար) զայն կ'անուանեն Danuvius։ Հետազօտողներուն մեծ մասը կ'ենթադրեն, որ անուանման հիմքին մէջ ինկած է հին իրանական տան «գետ» եզրը[3]։
Հետաքրքրական Փաստեր
Խմբագրել- Ծնունդ կ'առնէ Գերմանիոյ սեւ անտառէն[4]:
- Հին ժամանակներէն ի վեր, Տանուպը եղած է Եւրոպայի աւանդական առեւտրական ճամբաներէն մէկը:
- Տանուպը Եւրոպայի քարտէսին վրայ ոչ միայն ամէնէն մեծ երթեւեկութեան զարկերակն է, այլեւ միջպետական բաժնարար: Անիկա բնական պետական սահման է, որ կը հոսի Ռումանիոյ եւ Պուլկարիոյ միջեւ եւ ունի ամէնէն մեծ երկայնքը, մասամբ՝ Մոլտովայի միջեւ[5]։
- Գետը ունի անձրեւային ալիքներ, որոնք կը ծառայեն իբրեւ միջազգային կամուրջներ գիւղատնտեսական, ձկնորսական, զբօսաշրջային, առեւտրական եւ արդիւնաբերական գործունէութեան համար:
- Այսօր գետին ընդհանուր երկայնքէն 2415 քմ (1501 մղոն) նաւարկելի է։
- Գետը նաեւ ջրելեկտրականութեան եւ ըմպելի ջուրի կարեւոր աղբիւր է։
- Անիկա կը համարուի բուսականութեամբ եւ անասնական աշխարհով հարուստ բնական ջրամբար մը, ուր գոյութիւն ունին աւելի քան 4000 անասուններու եւ 1000 բոյսերու տեսակներ: Տանուպ գետին աւազանին մէջ կը բնակին զանազան ձկնատեսակներ:
- 1856-ի Փարիզի պայմանագիրին համաձայն՝ գետը ունի միջազգային կարգավիճակ։ Առեւտրային եւ մարդատար նաւերը կրնան նաւարկել առանց սահմանափակումներու: Ինչ կը վերաբերի ռազմանաւերուն, ապա պէտք է պահպանել որոշ կանոններ. ոչ տանուպեան պետութիւններու, նաւատորմին կ'արգիլուի շարժիլ գետին հունով, իսկ յարակից երկիրներու նաւերը իրենց ջրային տարածքէն դուրս կրնան նաւարկել միայն իրենց հարեւաններուն թոյլտուութեամբ:
Անուանումը տարբեր լեզուներով
ԽմբագրելԳերմաներէն՝ Donau Տոնաու Հունգարերէն՝ Duna Տունա Ուքրաներէն՝ Дунай Տունայ Պուլկարերէն՝ Дунав Տունաֆ Ռումաներէն՝ Dunărea Տուներէա Ռուսերէն՝ Дунай Տունայ Սերպերէն՝ Дунав Dunav Տունաւ Սլովաքերէն՝ Dunaj Տունայ Քրուաթերէն՝ Dunav Տունաւ
Պատկերասրահ
Խմբագրել
.jpg)
Ծանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ Յովհաննէս Բարսեղեան (2006)։ «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում»։ Տերմինաբանական եւ ուղղագրական տեղեկատու։ Երեւան: 9-րդ հրաշալիք։ էջ 51։ ISBN 99941-56-03-9
- ↑ «Countries of the Danube River Basin»։ International Commission for the protection of the Danube River։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2012-02-23-ին։ արտագրուած է՝ 2010 թ․ նոյեմբեր 13–ին
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երեւան: «Լոյս»։ էջ էջ 123
- ↑ Տանուպ գետը
- ↑ Յատկանիշներ