Արծկէ
Արծկէ, պատմական քաղաք՝ բերդ, գիւղ, ավան, բերդաքաղաք։ Կը գտնուի Վանայ լիճին հիւսիսային ափին։ Նաւահանգիստ էր՝ դէպի Խլաթ ու Բաղէշ (Պիթլիս) տանող ճանապարհին վրայ։
| Բնակավայր | |
|---|---|
| Արծկէ | |
| Երկիր |
 Թուրքիա |
| ԲԾՄ | 1650 մեթր |
| Բնակչութիւն | 15 193 մարդ (2021) |
| Ժամային գօտի | UTC+3։00 |
| Փոստային ցուցանիշ | 13500 |
Պատմութիւն Խմբագրել
Արծկէ կը յիշատակուի տակաւին ուրարտական արձանագրութիւններուն մէջ` Զիուկանի անունով։ Այստեղ պահպանուած է ուրարտական Ռուսա Բ. թագաւորի սեպագիր արձանագրութիւններէն մէկը։
Հայ մատենագրութեան մէջ կը յիշատակուի 5-րդ դարէն: Որոշ պատմաբաններ այն կը յիշատակեն իբրեւ գիւղ, ոմանք ալ կը կոչեն աւան կամ քաղաք։
Մինչեւ օտար տիրապետութեան տակ անցնիլը, Արծկէ պատկանած է մերթ Գնունիներուն, մերթ ալ՝ Բզնունիներուն եւ վարչականօրէն կը մտնէր Տուրուբերանի Բզնունիք գաւառին մէջ:
Արաբներն իրենց առաջին արշաւանքներու ժամանակ, 7-րդ դարու կէսերուն, գրաւած են Արծկէն եւ այն կոչած են «Տար Ալ Ճաուազ», որմէ ալ ծագած է անոր այժմեան՝ «Ատիլճեւազ» անունը։
11-րդ դարու սկզիբները քաղաքը անցած է Բիւզանդիոյ տիրապետութեան տակ, 1054 թուականին գրաւած են սելճուկ թուրքերը։
Հին Արծկէ Խմբագրել
Հին Արծկէն Վանայ լիճի մակարդակի բարձրացման հետեւանքով ջրածածկ եղած է 10-12րդ դարերու ընթացքին։ Այն ամուր բերդաքաղաք եղած է եւ երկար ժամանակ իր գոյութիւնը պահպանած է կղզիի վերածուած փոքրիկ ցամաքամասի մը վրայ։
Ունեցած է երկու ամրոց։ Lիովին ամայացած է 17-19րդ դարերուն։ Հին Արծկէի փոխարէն, լճափի աւելի բարձրադիր մասը ժամանակի ընթացքին կառուցած են նոր Արծկէն, որ 17-18րդ դարերուն Վան նահանգի Ալճաւազ գաւառի կեդրոնն էր։
19-րդ դարու երկրորդ կիսուն ունեցած է 140 գիւղ 30000 բնակիչներով, որմէ 25000-ը հայեր, 30 եկեղեցի, 10–է աւելի տարրական կրթարաններ։
1915 թուականին Արծկէի հայ բնակչութեան մէկ մասը զոհ գացած է թրքական եաթաղանին, իսկ միւս մասը տեղահանուած ու տարագրուած է զանազան տեղեր։
Արծկէ ունեցած է երկու եկեղեցի՝ Ս. Աստուածածին եւ Ս. Սարգիս[1][2]։
Ծանօթագրութիւն Խմբագրել
- ↑ «Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հատոր 1, էջ 449-450։
- ↑ «Ճանչնանք Արեւմտեան Հայաստանը․ Արծկէ»։ Western Armenia TV (wa-WA)։ 2023-02-03։ արտագրուած է՝ 2023-03-25
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|