Արփինէ Փեհլիվանեան

Արփինէ Փեհլիվանեան;
Ծնած է	24 Ապրիլ 1934
Մահացած է	16 Մարտ 2004 (69 տարեկանին)
Ուսումնավայր	Չիկիի երաժշտական ակադեմիա?
Մասնագիտութիւն	օպերային երգչուհի
Երեխաներ	Ճորճ Փեհլիվանեան

Արփինէ Փեհլիվանեան-Քէօմիւրճեան (24 Ապրիլ 1934(1934-04-24)^[1] - 16 Մարտ 2004(2004-03-16)^[3]) դաշնակահարուհի, Սոփրանօ Երգչուհի:

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Արփինէ Փեհլիվանեան-Քէօմիւրճեան իր նախնական ուսումը ստացած է Հալէպի կիլիկեան վարժարանին մէջ եւ ապա երկրորդական ուսումը՝ Պէյրութ: Փոքր տարիքին ցոյց կու տայ երգի, պարի եւ նուագի կարողութիւն։ 1952-ին կ'ընդունուի Պէյրութի պետական երաժշտանոցը։ Չորս տարի կ'աշակերտէ երգի ու ձայնավարժութեան ուսուցիչներ (Alvarez Boulos and Antonia Perazzi) Ալվարէս Պուլոսի եւ Անթոնիա Փերազզի: 1956-ին կը տիրանայ երգչուհիի վկայականին։ Միեւնոյն ժամանակ կը հետեւի դաշնակի դասընթացքին աշակերտելով Միշէլ Չէսքինոֆին: Դաշնակի իր երկրորդ քննութիւն- ռեսիթալէն ետք դատական կազմը միաձայնութեամբ վկայակամի արժանի յայտարարեց զինք։ Ան 1965-ին այցելեց Հայաստան, ուր շուրջ երկու ամիս մնաց եւ բացի անհատական համերգներէ, Երեւանի օփերային մէջ հանդէս եկաւ Անուշի դերով^[4]: 1975-ին կը գաղթէ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ:

Արփինէին հայրը՝ Նշան Քէօմիւրճեան Հալէպի Կիլիկեան վարժարանին մէջ ֆրանսերէն կը դասաւանդէր։ Իսկ մայրը՝ Արուսեակ Քէօմիւրճեան-Փիլոյեան Ատանայի մէջ եղած է մենակատարուհին երաժշտահան Բարսեղ Կանաչեանի երգչախումբին: Արփինէ Փեհլիվանեանի ամուսինը՝ Զաքարիա յայտնի է Զաքօ անունով ջութակահար է, բայց մասնագիտութեամբ բժիշկ ^[5]։

Հայաստանի արուեստի ներկայացուցիչներու գնահատական խօսքերը Խմբագրել

Արփինէ Փեհլիվանեան փայլուն յաջողութիւն ունեցաւ Հայաստանի մէջ։ Խանդավառ վերադարձ մը եղաւ իրը հայրենի աշխարհէն, ուր գացած էր իբրեւ զբօսաշրջիկ, բայց մնաց իբրեւ հիւր եւ սիրուեցաւ արուեստի բոլոր շրջանակներէն ու մանաւանդ՝ ժողովուրդէն ^[6]:

Արփինէ Փեհլիվանեան պատուով դուրս եկաւ այն դժուարին փորձութենէն, որ Թումանեանի եւ Տիգրանեանի երկրին մէջ անոնց անմոռանալի հերոսուհին՝ «Անուշ»ը բեմերու վրայ ապրեցնելն է: Ինչ որ այսօր կ'ըսեն Հայաստանի արուեստի ներկայացուցիչները, հաստատումն է այն յոյսերուն, որ ունէինք այս հայուհիին մասին: Անոնց խօսքին թւումը լաւագոյնն է գնահատականներուն, որուն արժանի է Արփինէ, հայ երգի համեստ սպասարկուն:

Յովհաննէս Թումանեանի աղջիկը՝ Թամարա Թումանեան, «Անուշ»ը տեսնելէ ետք կ'ըսէ.- «Արփինէ Փեհլիվանեանի «Անուշ»ը տարիքով, մարմնով, իսկական ամօթխած Անուշն էր ե՛ւ գեղեցիկ ձայնով, ե՛ւ իր անմիջական կատարմամբ, ինչ որ հարկաւոր է իսկական Անուշի համար»:
Իսկ Երեւանի ֆիլհարմոնիայի տնօրէն Վլատիլեն Պալեան կ'ըսէ.- «Երգչուհի Արփինէ Փեհլիվանեան ե՛ւ լաւ միտք ունի, ե՛ւ լաւ հոգի»: Կարճ ու պարզ, բայց որքա՜ն յատկանշական այս արտայայտութիւնը մարդու մը կողմէ, որուն երաժըշտական ծանօթութիւնները կշիռ կու տան իր խօսքին:
Ցիցիլիա Բրուտեան, որուն կարծիքը վճիռ դարձած է Հայաստանի արուեստագէտներուն համար, Արփինէին յատկացուած յօդուածի մը մէջ ի միջի այլոց կը գրէ.- «Սրտագրաւ, ճկուն, բազմերանգ, կատարողական վարպետութեամբ եւ զգայուն սրտով, Փեհլիւանեան կենդանութիւն էր ներշնչում: Արփինէի երգարուեստին մէջ ամէնէն ինքնատիպն ու արժէքաւորը իր յստակ եւ հնչուն երգային գծին միաձուլումն է իր պարզ եւ արտայայտիչ արտասանութիւնը»:
Ահաւասիկ սակայն Գոհար Գասպարեան (միւս Անուշը, ան, որ թագուհիի պէս կ'իշխէ հայ երգարուեստին վրայ) Գոհար Գասպարեան, որուն շատ բան կը պարտի Արփինէ Հայաստանի մէջ գտած յաջողութիւններուն համար, կþըսէ.- «Արփինէի ամէնէն մեծ յատկանիշը չափազանց երաժշտական լինելն է: Անուշի դերերգը այնպիսի արագութեամբ եւ ճշդութեամբ է իւրացնում, որ միայն նախանձել կարելի է: Գեղեցիկ ձայն ունի, բեմական է: Մեծ բեմերի արժանի երգչուհի է»:

Սփիւռքի մտաւորականներու գնահատական խօսքերը Խմբագրել

Մեր Ժամանակներու Միջին Արեւելեան երկիրներու ՀԱՅ ՍՈԽԱԿԸ․․․ Ձայնն ու բեմական ներկայութիւնը անմոռանալի է․

- Զարմինէ Պօղոսեան

Դասական երգերու հրաշալի մեկնաբան մեր Փեհլիվանեանը

- Յովհաննէս Հէլվաճեան

Անգերազանցելի իր կատարումներով որպէս սօփրանօ ան դիւթած էր թէ Լիբանանահայութիւնը եւ թէ Միջին Արեւելեան հայ երաժշտասէրներու ընտրանին։ ներկայ եղած եմ իր մենահամերգներուն եւ մշակութային ձեռնարկներուն իր բերած մասնակցութեան։ Իր ձայնի եւ կատարումի թողած տպաւորութիւնը իմ եւ իմ սերնդակիցներուս վրայ անջնջելի է, փորձառութիւն մը որ մեզի հետ պիտի մնայ մինչեւ մեր վերջին շունչը։ Ան մարմնացումն էր երաժշտական մշակոյթին թէ իր երգով եւ թէ իր դաշնամուրային տաղանդով։ Հայեւ միջազգային երաժշտութեան գոհարներու անմրցելի մեկնաբանը եղաւ երկու տասնամեակ Միջին Արեւելքի մէջ ու տասնամեակ մըն ալ Միացեալ Նահանգներու մէջ։ Այս բոլորէն անկախ իրեն վերապահուած բարձր գահատանքն ու արժեւորումը Հայաստանի մէջ յատկապէս Անուշ Օփերայի իր Անուշի դերակատարութեամբ, զինք կը դասեն Հայ երաժշտական աշխարհի երախտաւորներու փաղանքին ընտրեալներէն մին։

- Ազատուհի Սիմոնեան Գալայճեան

Քաղցրահնչիւն Սոխակ: Հայ մշակոյթի գոհար: Աննախընթաց կատարում: Հոգեկան անհուն վայելք:

- Գրիգոր Փափազեան

Շքանշաներ Խմբագրել

Կիլիկեան Մեծ խաչ ՝ ասպետի կոչումով - (Cilician Great Cross with the rank of Knight)
Լիբանանի Ազգային Սաիիտ-Աքլ Մշակութային Մրցանակ - (Lebanese National Said-Akl Cultural Award)
Սուրիոյ Կրթութեան Նախարարութեան Ոսկէ Մետալ - (Gold Medal of the Syrian Educational Ministry)
Հարաւային Քալիֆորնիոյ Շարժապատկերի Խորհուրդի՝ Պրոնզ՝ Հալօ Մրցանակ (1983) - (Bronze Halo Award of the Southern California Motion Picture Council (1983))
Քալիֆորնիոյ Երաժշտութեան Ուսուցիչներու Միութեան` Ծառայութեան Մրցանակ (1987) - ( Music Teachers' Association of California Service Award (1987))
1999 թուականին, Գարեգին Ա-ն `Ամենայն հայոց կաթողիկոս Արփինէ Փեհլիւանեանի երաժշտութեան քառասուներորդ յոբելեանի առթիւ նուիրեց Սբ. Էջմիածնի Սուրբ Սահակ եւ Սուրբ Մեսրոպ մետալ:
9 Մարտ 2003ին, Համազգայինը պարգեւատրած է Արփինէ Փեհլիվանեանին իր մօտաւորապէս յիսուն տարիներ հայկական երաժշտութեան զարգացումին եւ հայ երգի տարածումին նպաստած ըլլալու համար.

Սկաւարակներու ընտրանի Խմբագրել

Արփինէ Փեհլիվանեանի Գեղարուեստական կատարումներ 1982թ. - (The Artistry of Arpine Pehlivanian (1982) Arzach Productions )
Հայկական Հոգեւոր Երգեր 1986թ. - (Armenian Sacred Music (1986) BLM Studios)
Հայկական Ռոմանս երգեր 1997թ. - (Armenian Romance Songs (1997) Hamazkayin )

Արփինէ Փեհլիվանեանի Գեղարուեստական կատարումներու ցանկը The Artistry Of Arpine Pehlivanian Խմբագրել

Սօփրանօ երգչուհի Արփինէ Փեհլիվանեանի առանց աղմկարարութեան եւ հարազատութեամբ մատուցուած երաժշտութիւնը՝ Armenian Art Songs արձանագրութիւններու փունջ մը ալպոմը կ'ընդգրկէ հետեւեալ դասական երաժշտութեան երգերը ^[7]

A1 Tzaikerk Ցայգերգ Composed By – Kanatchian (tracks: A1 to A6),
A2 Dzidzernak Ծիծեռնակ
A3 Ourin Ուռին
A4 Bjingo
A5 Aivarti Yeraze Ալվարդի երազը
A6 Oror Օրօր
A7 Krounk Կրունկ Composed By - (tracks: A7)
B1 Ightz Իղձ Composed By – Alemshah (tracks: B1, B2)
B2 Nazer Նազեր
B3 Intz Mi Khntrir Ինձ մի խնդրիր
B4 Sareri Aghtchik Սարերի աղջիկ Composed By – (tracks: B4)
B5 Gantzreve Dghas Կ'անձրեւէ տղաս Composed By – H. Berberian (tracks: B5)
B6 Hov Linem Հով լինեմ Composed By – Nikol Galanderian (tracks: B6)
B7 Yar Nazani Եար Նազանի Composed By – Alan Hovhaness (tracks: B7)

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ ^1,0 ^1,1 https://www.myheritage.fr/names/arpine_pehlivanian — 2003.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q589757"></a>
↑ MusicBrainz — MetaBrainz Foundation, 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14005"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q952204"></a>
↑ Arpine Pehlivanian My Heritage
↑ Մինաս Թէօլէօլեան, Դար մը գրականութիւն, հ. Գ (Բ. հրատարակութիւն), Հալէպ։
↑ Married to His Work
↑ 50 տարի առաջ....Արփինէ Փեհլիվանեան
↑ Arpine Pehlivanian ‎– The Artistry Of Arpine Pehlivanian

Աղբիւրներ Խմբագրել

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056_citetype_Q33270324_citetype_Q3220391_citetype_Q4830453_citetype_Q21980538_citetype_Q47307"_data-entity-id="Q589757">[https://www.myheritage.fr/names/arpine_pehlivanian_https://www.myheritage.fr/names/arpine_pehlivanian]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2003.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q589757"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 https://www.myheritage.fr/names/arpine_pehlivanian — 2003.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q589757"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q59825643_citetype_Q3423635_citetype_Q847959"_data-entity-id="Q14005">[https://musicbrainz.org/artist/b1770a26-c658-41ea-8b1e-e2007cb931cb/relationships_MusicBrainz]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:en:MetaBrainz_Foundation|MetaBrainz_Foundation]],_2000.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14005"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q952204"></a></div>-2] MusicBrainz — MetaBrainz Foundation, 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14005"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q952204"></a>

[3] Arpine Pehlivanian My Heritage

[4] Մինաս Թէօլէօլեան, Դար մը գրականութիւն, հ. Գ (Բ. հրատարակութիւն), Հալէպ։

[5] Married to His Work

[6] 50 տարի առաջ....Արփինէ Փեհլիվանեան

[7] Arpine Pehlivanian ‎– The Artistry Of Arpine Pehlivanian

[1]

[3]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

Արփինէ Փեհլիվանեան
Ծնած է	24 Ապրիլ 1934(1934-04-24)^[1]
Մահացած է	16 Մարտ 2004(2004-03-16) (69 տարեկանին)
Ուսումնավայր	Չիկիի երաժշտական ակադեմիա?
Մասնագիտութիւն	օպերային երգչուհի
Երեխաներ	Ճորճ Փեհլիվանեան^[2]