Եղիա Տոլպակեան

Եղիա Տոլպակեան;
Ծնած է	16 Փետրուար 1908
Ծննդավայր	Այնթէպ, Թուրքիա
Մահացած է	8 Մայիս 1982 (74 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր	Խ. Աբովեանի Անուան Մանկավարժական Համալսարան
Մասնագիտութիւն	պատմաբան, գրագէտ, հրատարակիչ, Խմբագիր, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ

Եղիա Տոլպակեան (16 Փետրուար 1908(1908-02-16), Այնթէպ, Թուրքիա - 8 Մայիս 1982(1982-05-08), Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), հայ գրող, պատմաբան, հրատարակիչ, խմբագիր, թարգմանիչ եւ հասարակական գործիչ։

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած է 1908 Կիլիկիոյ Այնթապ քաղաքը։ 6 տարեկանին ան կորսցուցած է հայրը։

1918 թուականին Հայոց ցեղասպանութեան սարսափները տեսած Տոլպակեաններու ընտանիքը (երեք երեխայ ունեցող մայրը) ապաստան գտած է Հալէպ (Սուրիա)։

1918-1920 թուականներուն եղած է «Հայկական կացարանի» սան, որմէ ետք 1921-1924 թուականներուն աւարտած է ուսումը՝ հայկական միջնակարգ դպրոցը։

1926 թուականին աւարտած է Հալէպի ֆրանսական ճեմարանը։

Գործունէութիւն Խմբագրել

1926-1928 թուականներուն եղած է Հալէպի պաղտատեան երկաթուղիի ծառայող։

1929-1946 թուականներուն եղած է ուսուցիչ եւ տնօրէն Պէյրութի Նուպարեան, Աբգարեան, Սահակեան, Սահակ Մեսրոպ հայկական վարժարաններուն մէջ։

1938 թուականին Պէյրութի մէջ հիմնադրած է «Լուսարձակ» տպարանը եւ հրատարակչութիւնը, ուր տպագրուած են գեղարուեստական գիրքեր, դասագիրքեր։

1930 թուականին լոյս ընծայած է «Պատկերազարդ օրագիր» պարբերագիրքը, 1935 թուականին կազմած, խմբագրեած եւ հրատարակած է «Լիբանանահայ պատկերազարդ օրացոյցը, 1936», 1937-1943 թուականներուն՝ որպէս վերջինիս շարունակութիւն՝ «Ամէնուն նոր տարեցոյց»-ը (7 գիրք), 1946 թուականին՝ «Հայրենական օրացոյցը»։

1946 թուականին Տոլպակեան հայրենադարձած է եւ շարունակած է մանկավարժական գործունէութիւնը Երեւանի մէջ։

Տասնամեակներ շարունակ աշխատած է Երեւանի Րաֆֆիի անուան միջնակարգ դպրոցւ, որպէս ֆրանսերէնի ուսուցիչ։

1948-1950 թուականներուն սորված է մարքսիզմ-լենինիզմի երեկոյեան համալսարանին մէջ, իսկ 1954-1960 թուականներուն՝ Երեւանի մանկավարժական հիմնարկի պատմութեան բաժանմունքի հեռակայ բաժինը։

1960-ական թուականներուն Հայաստանի մէջ ստեղծուած է Այնթապի հայերու հայրենակցական միութեան մասնաիւղ եւ, ինչպէս Պէյրութի մէջ, Եղիա Տոլպակեան դարձած է Անոր քարտուղարը։ Մեծապէս անոր ջանքերով Երեւանին յարակից գիւղերէն մէկը վերանուանուած է Նոր Այնթապ^[1], իսկ աշխարհասփիւռ այնթապցիներու նուիրատուութիւններով այնտեղ կառուցուած է ժանեակի գործարան։

Աշխատութիւններ Խմբագրել

Լոյս տեսած են Տոլպակեանի․

«XVIII դարի հայ ազատագրական շարժումները եւ ռուսական կողմնորոշումը. Պետրոս Ա-ն եւ հայերը» (2005) աշխատութիւնը,
«Պատմութիւն Սուրիոյ եւ Լիբանանի» (1940, Պէյրութ, «Լուսարձակ» տպարան),
«Աշխարհագրութիւն Լիբանանի» (1938, Պէյրութ, «Արաքս» տպարան) դասագրքերը^[2]։

Ֆրանսերենէն թարգմանած է․

Քլոտ Պերժէի «Նափոլէոնի պատմութիւնը։ Կեանքը եւ պատերազմները» (1939),
Ժան Ժաք Ռուսոյի «Հասարակական դաշինք» (1939) երկերը,
Փ. Սալի «Ցեղապետներու աղջիկը» (1940, երեքն ալ՝ Պէյրութ) վէպը,
Օնորէ Տը Պալզաքի «Մնաք բարով», «Անաստուածի պատարագը» (երկուքն ալ՝ 1957) վիպակները, «Մոտեսթա Մինիոն» (1960) վէպը^[2]։

Ծանօթագրութիւններ Խմբագրել

↑ «“ՆՈՐ ԱՅՆԹԱՊ ԱՒԱՆԻ ԱՆՈՒԱՆԱԿՈՉՈՒՄԸ»։ Asbarez - Armenian (en-US)։ 2008-06-19։ արտագրուած է՝ 2023-07-05
↑ ^2,0 ^2,1 Այվազյան Հովհաննես, խմբգր․ (2015)։ Հայ գրատպություն և գրքարվեստ. հանրագիտարան։ Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն։ էջեր 1061–1062։ ISBN 978-5-89700-042-5

[1] «“ՆՈՐ ԱՅՆԹԱՊ ԱՒԱՆԻ ԱՆՈՒԱՆԱԿՈՉՈՒՄԸ»։ Asbarez - Armenian (en-US)։ 2008-06-19։ արտագրուած է՝ 2023-07-05

[Հայ_գրատպություն_և_գրքարվեստ-2] 2,0 ^2,1 Այվազյան Հովհաննես, խմբգր․ (2015)։ Հայ գրատպություն և գրքարվեստ. հանրագիտարան։ Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն։ էջեր 1061–1062։ ISBN 978-5-89700-042-5

[1]

[2]

Եղիա Տոլպակեան
Ծնած է	16 Փետրուար 1908(1908-02-16)
Ծննդավայր	Այնթէպ, Թուրքիա
Մահացած է	8 Մայիս 1982(1982-05-08) (74 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր	Խ. Աբովեանի Անուան Մանկավարժական Համալսարան
Մասնագիտութիւն	պատմաբան, գրագէտ, հրատարակիչ, Խմբագիր, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ