Զմմառի Սուրբ Տիրամօր վանք
Զմմառի վանք, հայկական վանական համալիր Լիբանանի մէջ, Պէյրութէն 36 քմ հիւսիս-արեւելք, Միջերկրական ծովու մակերեսէն 930 մ բարձրութեան վրայ: Կը հանդիսանայ Հայ կաթողիկէ եկեղեցւոյ Զմմառի պատրիարքական կղերական միաբանութեան աթոռանիստը:[1][2][3]
Պատմութիւն
ԽմբագրելՀիմնադրուած է 1749-ին:
- 1750-1751 թուականներուն կառուցուած է վանքին առաջին հիմերը, վեհարանը, մատուռը:
- 1771-ին՝ ջրհորը եւ Ս. Աստուածածին եկեղեցին, որուն ներքին գմբէթը զարդարդուած է Հռոմէն բերուած 1780-ական թուականներուն տասներկու առաքեալներուն իւղանկարներով:
- Պատերուն վրայ կան չորս աւետարանիչներու նկարներ, որոնցմէ ամէնէն տպաւորիչը Յովհաննէս աւետարանիչին պատկերը (1785, նկարիչ՝ Վինչենցօ Միլոնէ):
- Աւագ խորանին Տիրամօր Վերափոխման պատկերը մեծադիր կտաւ է (1780, նկարիչ՝ Փիէթրօ Լապրոցի):
- ԺԸ.-ԺԹ. դարերուն ընթացքին Աւագ խորանին առջեւ թաղուած են Հայ կաթողիկէ եկեղեցիին հինգ կաթողիկոս-պատրիարքներ:
- Աղօթասրահին հիւսիսային եւ հարաւային պատերուն Գրիգոր Լուսաւորիչին եւ Յովսէփին նուիրուած խորաններն են: Հիւսիս-արեւելեան սիւնին առջեւ սեւ քանդակազարդ պատրիարքական գահն է:
- 1783-ին կառուցուած է վանքին հիւրանոցը:
- 1791-ին կառուցուած է ժառանգաւորաց վարժարանին երկյարկանի շէնքը,
- 1799-1810 կառուցուած է քարոզիչներուն սենեակները:
- 802 թուականին կայծակի հարուածի պատճառով կործանած է Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ գմբէթը, որ նոյն տարուան մէջ նորոգուած է աւելի փոքր ծաւալով եւ պարփակուած է եկեղեցւոյ երկթեք տանիքին տակ:
- 1834-ին կառուցուած է վանքին սեղանատունը:
- 1867-ին պատրիարքական աթոռը Զմմառի վանքէն տեղափոխուած է Կոստանդնուպոլիս:
- 1929ին պատրիարքական աթոռը կրկին վերահաստատուած է Զմմառի վանք:
- 1901-ին կառուցուած է վանքին բարձր, սլացիկ զանգակատունը,
- 1908-ին կառուցուած է մեծ սրահը:
- Ա. համաշխարհային պատերազմի տարիներուն վանքին մէջ տեղակայուած էր թրքական զօրամաս մը, որ կողոպտած է վանքը: Հոն պահուող ձեռագիրները փրկելու համար պահած են մարոնի Մար Շալլիթայի վանքին մէջ, սակայն սենեակներուն խոնաւութենէն մեծ թիւով մագաղաթներ փճացած են:
Զմմառի Ս. Տիրամօր վանքին նուիրուած շքանշան - Հայոց ցեղասպանութեան ընթացքին նահատակուած են 15 միաբաններ:
- Զմմառի վանքը ապաստանած են Կիլիկիայէն տարագրուած 400 որբեր:
- 1940-ին կառուցուած է Զմմառի վանքին Ս. Ցաւագին Տիրամօր մատուռը, եւ սեղանին վրայ զետեղուած է Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ տեղափոխուած Տիրամօր սրբապատկերը: Մատուռը օծած է Գրիգոր-Պետրոս ԺԷ. կաթողիկոս-պատրիարքը (քարտինալ Գ. Աղաճանեան):
- 1945-ին Սբ Աստուածածին եկեղեցին նկարազարդած է Յարութիւն Կալենցը: 1946 թուականին նորոգուած է եկեղեցին, կառուցուած է միաբաններու դամբարանը, որ 1948-ին պսակուած է Յարուցեալ Քրիստոսի արձանով:
- 1961-ին կառուցուած է վարժարանին նոր շէնքը,
- 1963-ին կառուցուած է թանգարանը,
- 1975-ին զանգակատան գագաթին զետեղուած է հայաոճ, սիւնազարդ գմբէթը:
- 1976-ին Զմմառի վանքին մօտ կառուցուած է վանքին կազդուրման կայանը,
- 1979-ին Զմմառի վանքը ամբողջովին նորոգուած է:
- Վանքը տարբեր վայրերու մէջ բազմաթիւ կալուածներ ունի:
Վանքին Մատենադարանը
ԽմբագրելՎանքին մատենադարանին մէջ կը պահուին ձեռագիրներու հարուստ հաւաքածոյ (շուրջ 1,500 ձեռագիր, որոնցմէ 1,300-ը՝ հայերէն, շատեր՝ մանրանկարներով): Զմմառի վանքին հաւաքածոն առանձնապէս հարուստ է Տաղարաններով ու Բժշկարաններով: Հոս կը պահուին Մխիթար Գոշի «Դատաստանագիրքին» հնագոյն ձեռագիրը (1240), «Գիրք թղթոցի» միակ օրինակը (1288) եւ այլն:
Վանքին մէջ Մերձաւոր Արեւելքի հայկական ամէնէն մեծ գրադարանը կայ, մօտաւորապէս 30,000 կտորներով, հայկական առաջին տպագիր գրքերէն մինչեւ Հայաստանի Հանրապետութեան նորագոյն հրատարակութիւնները: Վանքին թանգարանին մէջ կը գտնուին Հայաստանի հետ կապ ունեցող ցուցանմուշներ, նախապատմական ժամանակներէն մինչեւ 20րդ դարը: Յատկապէս հարուստ է թանգարանին դրամագիտական բաժինը: Եկեղեցական իրերու բաժնին մէջ կան կիրառական արժէքաւոր կտորներ՝ Աւետարաններու հին արծաթէ պահպանակներ եւ մասնատուփեր, փղոսկրէ վարդապետի գաւազաններ, խաչեր, ասեղծնագործ, մարգարտաշար թագեր եւ արծաթէ սաղավարտներ, սկիհներ, մետալիոններ, շքանաշշներ, իտալական գեղանկարչութեան կտավներ, սրբապատկերներ, եւ այլն:
Աղբիւր
Խմբագրել- Հայկական հանրագիտարանի գլխ. խմբ., Քրիստոնեայ Հայաստան հանրագիտարան, Երեւան, «Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ», 2002, ISBN 5-89700-016-6։
Ծանօթագրուիւններ
Խմբագրել- ↑ «Bzommar: The Patriarchal Congregation»։ Armenian Catholic Church։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 12 September 2012-ին։ արտագրուած է՝ 5 March 2013
- ↑ «Institut du Clergé Patriarcal de Bzommar»։ Catholic Hierarchy
- ↑ Հայկական հանրագիտարանի գլխ. խմբ., Քրիստոնեայ Հայաստան հանրագիտարան, Երեւան, «Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչութիւն ՊՈԱԿ», 2002, ISBN 5-89700-016-6։
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|