Համբար Քէլիքեան

Համբար Քէլիքեան (Համբարձում Քէքլիքեան, 17 Յունուար 1899(1899-01-17), Հաճըն, Ատանայի վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն - 24 Յուլիս 1983(1983-07-24), Շիքակօ), հայ վիրաբուժ բժիշկ, մասնագէտ ոսկրաբոյժ՝ ոսկրային կոտրուածքներու եւ վնասուածքներու։

Համբար Քէլիքեան
Ծնած է	17 Յունուար 1899(1899-01-17)
Ծննդավայր	Հաճըն, Ատանայի վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	24 Յուլիս 1983(1983-07-24) (84 տարեկանին)
Մահուան վայր	Շիքակօ
Քաղաքացիութիւն	Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ուսումնավայր	Շիքակոյի համալսարան Rush University?
Մասնագիտութիւն	վիրաբուժ
Աշխատավայր	Նորթուեթըրն Համալսարան

Կենսագրական գիծեր

Ծնած է Հաճըն: 915-ին, Հայկական Ցեղասպանութեան առաջին շրջանին, ծնողքը տարագրուած եւ հասած է Հալէպ: Տարագրութեան օրերուն, Համբարին երեք քոյրերը սպաննուած են թուրքերու ձեռքով:

Ան յաջողած  է փախուստ տալ թրքական հետապնդումներէն, չէ միացած ծնողքին եւ հասած է Պոլիս ու անկէ ճամբայ ելած է դէպի Միացեալ Նահանգներ: Ամերիկա հասած է 1920-ին, գրպանը ունենալով միայն երկու տոլար եւ հետը ունենալով իր անունը կրող պզտիկ գորգ մը:

Շիքակօ հասնելէ ետք աշխատած է երկրագործի մը քով: Իր աշխատասիրութիւնը եւ նուիրուածութիւն մղած է երկրագործը, որ հոգատար վերաբերմունք ունենայ իրեն հանդէպ: Երկրագործը  վիճակահանութենէն իր շահած նիւթական  պարգեւը նուիրած է Համբարին, որպէսզի կարենայ երկրորդական դպրոց երթալ եւ ուսանիլ: Ան դպրոցի լուացարանին եւ ճաշարանին մէջ աշխատած է, հոգալու համար իր ապրուստը:

Ուսում

Համբար մանկութենէն հրապուրուած է բժիշկ հօրեղբօրմով եւ երազած է ապագային դառնալ բժիշկ: Հօրեղբայրը 1915-էն առաջ ծառայած է Հաճընի թրքական զօրաբաժնին մէջ, իբրեւ բժիշկ: Քոլէճի մէջ ուսանելէ ետք, ուսանած է Շիքակոյի համլսարանի եւ «Rush Medical College»-ի մէջ, շնորհիւ համալսարանի տնօրէնի տրամադրած կրթաթոշակին:

Համբար բժիշկ վկայուած է «Cook County Hospital»-էն   եւ 1929-ին նշանակուած է օգնական բժիշկ Ֆիլիփ Քրէօշրրի, որ կ’աշխատէր ոսկրաբուժ բժիշկ Ճոն Մըրֆիի հետ:

Ան մասնագիտացած է ոսկրաբուժութեան եւ ոսկրային հիւանդութիւններու վիրահատութեան մէջ:

Գործունէութիւն

Ան Բ. Աշխարհամարտին ծառայած է Ամերիկեան բանակին մէջ, իբրեւ վիրաբուժ բժիշկ եւ մասնագէտ ոսկրային կոտրուածքներու եւ վնասուածքներու: Այդ տարիներուն, ան կատարած է ոսկրային հազարաւոր վիրահատումներ:

Պատերազմի աւարտին, վերադարձած է Շիքակօ եւ սկսած է աշխատիլ իբրեւ ոսկրաբուժ «Wesley Hospital» հիւանդանոցին մէջ:

Ան շուտով դարձած է նշանաւոր ոսկրաբուժ մը, մասնաւորաբար վնասուած ոտքի, ձեռքի եւ բազուկի վիրահատումներու եւ   վերակառուցողական գործողութիւններու:

Քէլիքեան դարմանած է շատ մը ամերիկացի անձնաւորութիւններ: Նշանակալից է Ա․Մ․Ն․ Ծերասկոյտի ծերակուտական Պոպ Տոլի բուժումը: Ան դարձած է բժիշկ Համբար Քէլիքեանի շատ մտերիմ բարեկամը եւ անոր ընդմէջէն՝ ամբողջ ամերիկահայութեան եւ Հայ Դատին:

Բժիշկ Համբար Քէլիքեան  մերժած է նիւթական վարձատրութիւն ստանալ այս երիտասարդ ամերիկացի վեթերանէն: Ան նաեւ նոյն կեցուածքը որդեգրած է բոլոր ամերիկացի վեթերան զինուորականներէն, որոնք իրեն դիմած են ոսկրային վնասուածքներու եւ կոտրուածքներու բուժումին համար: Ան այս մօտեցումը ունեցած է անոնց հանդէպ, ի յիշիտակ իր եղբօր՝ Սիրականին, որ սպաննուած էր Իտալիոյ մէջ, 1943-ին:

Բժիշկ Համբար Քէլիքեան 70-ական եւ 80-ական տարիներուն գործակցած է ծերակուտական Պոպ Տոլի  հետ, ի խնդիր Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման:

Ան դարձած է ամբողջ Ամերիկայի համբաւաւոր ոսկրաբոյժը:

Ան 80 տարեկանին, կատարած է շաբաթական տասը ոսկրային մեծ վերականգնողական գործողութիւններ: Մասնագիտացած է նաեւ ոսկրային ընդոծին անբնական երեւոյթներու հիւանդութիւններու  եւ անոնց վերկանգնումային գործողութիւններու մէջ:

Աշխատութիւններ

Գրած է բժշկական երեք գիրքեր՝ ձեռքի, կրունկի եւ ոտքի վիրահատումներու մասին: Հրատարակած է 33 մասնագիտական յօդուածագրութիւններ:

Ան հեղինակն է «Poetry and the Armenian image» հատորին, որուն համար աշխատած է տարիներ:

Բժիշկ Քեքլիքեան վերլուծած է հայ բանաստեղծութիւնը՝ ներկայացնելով կարեւոր դէմքեր եւ անոնց քերթուածներէն որոշ նմոյշներ։ Ան սերտ յարաբերութիւն ունեցած է հայազգի բանաստեղծ եւ գրող  Ուիլիըմ Սարոյեանին հետ եւ անկէ ստացած է որոշ ուղղութիւններ իր հայկական  գրական ստեղծագործութեան համար:

Քէլիքեան հաւատարիմ մնացած է իր արմատներու ուղիին: Պահած է սերտ յարաբերութիւն հայկական շրջապատին հետ: Ան մերժած է վարձատրութիւն ստանալ բոլոր հայ հիւանդներէն: Ջատագովը հանդիսացած է Հայ Դատին:

Պարգեւներ

Ան Գարեգին Բ. Կաթողիկոս Սարգիսեանի ձեռամբ՝ Նիւ Եորքի մէջ, պարգեւատրուած է «Կիլիկեան Իշխան» շքանշանով։

Աղբիւրներ

1. Արմենեան, Կարօ, Ոչ եւս է հայ ժողովուրդի մեծ բարեկամ, Ա․Մ․Ն․-ի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման դատի առաջամարտիկ, պատերազմի հերոս՝ ծերակուտական Ռապըրթ Տոլ, «Հորիզոն» շաբաթաթեր, 6 դեկտեմբեր 2021:
2. Տէր Խաչատուրեան, Արտաշէս, Հայ Գիրքի Մատենագիտական Գործեր, Տոքթ. Համբարձում Քեքլիքեան, «Poetry and the Armenian image», Part II, Ararat (N. Y. ), Vol. II, No 4 (Autumn 1961).