Ղեւոնդ Երէց
Ղեւոնդ Երէց կամ Ղեւոնդ Վանանդեցի, (Դ. Դար, Վանանդ, Այրարատ, Մեծ Հայք- 25 Յուլիս, 454 Նիշապուր, Ապար, Սասանեան Պարսկաստան): Եղած է եկեղեցական գործիչ, իսկ Ե. դարու կէսերուն հայ ազատագրական պայքարին (Վարդանանց պատերազմին) մասնակից:
Ղեւոնդ Երէց | |
---|---|
Ծնած է | 4-րդ դար |
Ծննդավայր | Իջեւան, Վանանդ, Այրարատ, Մեծ Հայք |
Մահացած է | 25 Յուլիս 454 |
Մահուան վայր | Նիշապուր, Ապար, Սասանեան Պարսկաստան |
Քաղաքացիութիւն |
Մեծ Հայք Հայկական մարզպանութիւն |
Ազգութիւն | Հայ[1] |
Ըստ Եղիշէի եւ Ղազար Փարպեցիի, ծնունդով Վանանդ գաւառի Իջավանք գիւղէն էր (այսօրուան Կարսի շրջան), բայց հաւանաբար պաշտօնի բերումով իր գործունէութեան շրջանը դրացի Բագրեւանդ գաւառն էր:
Մեսրոպ Մաշտոցի եւ Սահակ Պարթեւի աշակերտ եղած Ղեւոնդ Երէց: Ան գործունեայ եւ կարող անձնաւորութիւն էր, խիզախութեան, նախանձախնդրութեան եւ արիութեան հոգիով լեցուն, եռանդուն եւ կորովի համարձակախօս եւ հռետոր, օժտուած առաջնորդելու առողջ ձիրքով: մասնակցած է 444-ին գումարուած Շահապիւանի ժողովին: 450-ի Ամրան գլխաւորած է Անգղի բնակչութեան յարձակումը պարսիկ մոգերուն վրայ, որոնք փորձած են տեղւոյն եկեղեցին ատրուշանի վերածել:
Պարսից արքայ Յազկերտ Բ.ի օրով հայ եկեղեցւոյ եւ քրիստոնէութեան նկատմամբ ծաւալած հալածանքներու ատեն գլխաւորած է հաւատացեալ ժողովուրդին պայքարը զրադաշտ մոգերու ու մոգպետներու դէմ:
Վարդանանց պատերազմին ընթացքին գործնական եւ իրական կազմակերպողն ու նահատակներու այս խումբի ամէնէն հեղինակաւոր անդամը եւ կրօնական դիմադրութեան առաջնորդն էր Ղեւոնդ Երէց: Խումբին ամէնէն տարեցն էր, ան աւելի քան 70 տարեկան էր իր նահատակութեան ատեն: Ան մասնակցած է Աւարայրի ճակատամարտին (451), ելոյթներով կռուողները ոգեւորելով[2]: Քրիստոնէութեան ջատագովման նուիրուած Ղեւոնդ Երէցին քարոզները, Պարսկաստանի նուաճողական քաղաքականութեան (որ զուգակցուած էր հայերը հաւատափոխ ընելու հետ) պայմաններուն մէջ, նպաստած են ազգային-ազատագրական պայքարին:
Աւարայրի ճակարամարտէն ետք Ղեւոնդ Երէց գերեվարուած է եւ աքսորուած Ապար, այժմ Խորասանի Նիւշապուհ քաղաքը, ուր սպաննուած է որոշ ժամանակ մը ետք: Ղեւոնց Երէցի անունը միշտ կը յիշուի հայ ժողովուրդին եւ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցիին մէջ:
Գրականութիւն
Խմբագրել- Եղիշէ,Վարդանի եւ հայոց պատերազմի մասին, Երեւան, 1994:
- Ղազար Փարպեցի, Հայոց պատմութիւն. Թուղթ Վահան Մամիկոնեանին, Երեւան, 1982:
- Գալուստեան Շ., Հայազգի սուրբեր, Երեւան, 1997: