Մարի Պէյլերեան

Մարի Պէյլէրեան (31 Մարտ 1877(1877-03-31), Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն - 1915, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն), հայ խմբագիր, մանկավարժ եւ հասարակական գործիչ։ Հնչակեան գործիչ յեղափոխական-մարտական, Մեծ Եղեռնի նահատակ:

Մարի Պէյլերեան
Ծնած է	31 Մարտ 1877(1877-03-31)
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	1915
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Օսմանեան Կայսրութիւն
Ուսումնավայր	Էսայեան Վարժարան
Մասնագիտութիւն	Խմբագիր, ուսուցիչ, հանրային գործիչ, ֆեմինիստ
Աշխատավայր	Արտեմիս Ազգային Կեդրոնական Վարժարան Էսայեան Վարժարան Հնչակ
Վարած պաշտօններ	գլխաւոր խմբագիր
Կուսակցութիւն	Սոցեալ Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութիւն

Կենսագրութիւն

Պէյլերեան կրթուած, եւ ապա դասաւանդած է Կոստանդնուպոլսոյ Էսայեան վարժարանին մէջ։ Եղած է Կոստանդնուպոլսոյ 18 սեպտեմբեր 1978 թուականի «Պապը Ալիի» խաղաղ ցոյցի կազմակերպիչներէն, որիուն պատճառով հետապնդուած եւ անցած է ընդհատակ։ 1896 թուականին, ձերբակալութենէն խուսափելով, ապաստանել է Եգիպտոսի մէջ։ Պաշտոնավարելով Աղեքսանդրիոյ հայկական վարժարանին՝ 1902-1903 թուականներուն հիմնած ու խմբագրած է «Արտէմիս» ընտանեկան, գրական ամսահանդէսը։ 1908 թուականին Օսմանեան սահմանադրութեան վերահաստատումէն ետք, Պէյլերեանը վերադարձած է Թուրքիա, դասաւանդած է Իզմիրի Կեդրոնական, ապա Եվդոկիայի հայկական վարժարաններուն մէջ։ Զոհուած է Մեծ եղեռնի ժամանակ։

Մարի Պէյլերեանի հրապարակախօսական, մանկավարժական երկերուն, գրական ստեղծագործութիւններուն մէջ արծածուած են հայրենիքի ազատութեան, հայ կնոջ իրաւահաւասարութեան, մտաւոր եւ ֆիզիքական դաստիարակութեան հարցերը։

Իր հերթին Պէպօ Սիմոնեան կ՚արձանագրէ.

Մառի Պէյլէրեան որպէս գրագիտուհի կանանց շարժումի ռահվիրաներէն է արեւմտահայ իրականութեան մէջ։ Կանանց շարժումին եւ անոր պաշտպանութեան նուիրուած իր յօդուածները, որոնք բաւական մեծ աղմուկ առաջացուցած են իրենց ժամանակի պահպանողական եւ սահմանափակ մտայնութեան տէր պայմաններուն մէջ, կը յատկանշուին ոչ միայն համարձակ դատողութեամբ, այլ` կանանց շարժումը յառաջադէմ մտածողութեամբ առաջնորդելու յանդգնութեամբ:

Հրատարակութիւններ

Իր գրութիւնները հրատարակուած են իր «Արտեմիս» պարբերականին մէջ. նաեւ 1914-ին Իզմիր հրատարակուած է իր գրութիւններէն ժողովածու մը՝ «Դէպի վեր» խորագրեալ։

«Դէպի վեր» կը մէկտեղէ հետեւեալ գրութիւնները.

Ոտանաւորներ

• «Արցունքներ՝ Իզմիրլեան Հայրիկի յիշատակին»,
• «Մանուկներուն»,
• «Տանջուածներուն»,
• «Էջ մը ապագայ հայ պատմութենէն»,
• «Քանդուած օճախներ»,
• «Անէծք»,
• «Հին օրերէն, կռուին սէրը»,
• «Պէտէւին»,
• «Երկու սէր»,
• «Խորտակուած կուռքեր»,
• «Սիրտս ամպած է այսօր»,
• «Վերջին գիշերը»։

Բանաստեղծութիւններ

• «Փառք ձեզ»,
• «Խաղաղութեան խօսքեր»,
• «Երկու սէր» (արձակ բանաստեղծութիւն),
• «Վիրաւոր հայրենիքը կը խօսի» (արձակ բանաստեղծութիւն),
• «Չարչարանքի շաբաթ» (արձակ բանաստեղծութիւն),
• «Արցունքներ» (նահատակի յիշատակին արձակ բանաստեղծութիւն)։

Արձակ գրութիւներ

• «Վեղարաւորը» (նորավէպ),
• «Զիւպէյտա՜» (նորավէպ),
• «Զաւակը» (նորավէպ),
• «Սելիմ աղան» (պատմուածք),
• «Խենթի մը վէպը» (պատմուածք),
• «Մէճէ» (պատմուածք),
• «Կեսուրը» (պատմուածք),
• «Ս. Կոյսն Հռիփսիմէ» (պատմուածք),
• «Մի վախնար դուք չէք հատնիր» (յուշ՝ 1895-ի հայկական հալածանքներու վաղորդայնին),
• «Հին տարին եւ նոր տարին» (Տրամախօսութիւն),
• «Գութ, սէր, ողորմութիւն» (տրամախօսութիւն)

Յօդուածներ

• «Կնոջ ազդեցութիւնը. Պատերազմը եւ կիները»,
• «Դաստիրակուհւոյ մը խօսքերը»,
• «Մանկավարժական. կինը կրթական գործին մէջ»,
• «Դարձեալ երկու սէր»,
• «Հանրային գործիչը հանրային կարծիքին առջեւ»,
• «Կանանց բաժինը. կինը եւ հանրային կարծիքը»,
• «Կարծիքներ հայ յեղափոխութեան վրայ»,
• «Իրապաշտ թէ իտէալիստ»,
• «Զաւակը»,
• «Արցունքներ Հայկ Մարտիկեանի յիշատակին»։

Աղբիւրներ

• ԵՊՀ Հայագիտական Հետազօտութիւններու հիմնարկ Հայոց Պատմութիւն
• ԵՊՀ Հայագիտական Հետազօտութիւններու հիմնարկ Հայոց Ցեղասպանութիւն
• Հայ Կանայք Էական Դեր Կատարած Են Թուրքիոյ ՄԷջ Ձախակողմեան Շարժման Զարգացման Գործին ՄԷջ. Թրքական Պարբերական
• «25-ից հետո անպատեհ է «օրիորդ» կոչվելը». կանանց խնդիրները մամուլում
• Մարի Պէյլէրեան, Ո՞վ էր ան.«Ակօս» լոյսին կը բերէ Ցեղասպանութեան զոհ գացած գործիչին յիշատակը Archived 2019-05-12 at the Wayback Machine.
• Արարատ խմբագրական Բիւրիցս Ողջո՜ն Բոլոր Կանանց Archived 2019-05-13 at the Wayback Machine.
• ՄԱՌԻ ՊԵՅԼԵՐԵԱՆ Archived 2013-03-02 at the Wayback Machine.