Միսաք Գօչունեան

հայ գրող

Միսաք Գօչունեան (16 Սեպտեմբեր 1863(1863-09-16)[1], Հալէպ, Օսմանեան Կայսրութիւն[1] - 15 Մայիս 1913(1913-05-15)[1], Կոստանդնուպոլիս[1]), վիպագիր հրապարակագիր:

Միսաք Գօչունեան
Ծնած է 16 Սեպտեմբեր 1863(1863-09-16)[1]
Ծննդավայր Հալէպ, Օսմանեան Կայսրութիւն[1]
Մահացած է 15 Մայիս 1913(1913-05-15)[1] (49 տարեկանին)
Մահուան վայր Կոստանդնուպոլիս[1]
Քաղաքացիութիւն  Օսմանեան Կայսրութիւն
Ազգութիւն Հայ[1][2]
Մասնագիտութիւն գրագէտ, հրապարակախօս, Խմբագիր
Աշխատավայր Մանզումէի Էֆքեար[1]
Ժամանակ[1]
Վարած պաշտօններ գլխաւոր խմբագիր

Կենսագրութիւն Խմբագրել

Ծնած 16 Սեպտեմբեր 1863 Հալէպ: Նախնական կրթութիւնը ստացած է Կիւրինի Ազգ. Յետոյ Այնթապի «Կիլիկեան» գիշերօթիկ դպրոցները: Վերջինէն շրջանաւարտ 1877-ին: Մանկութենէն օժտուած գործնական միտքով մը, կանուխէն նետուած է առեւտրական ասպարէզ, անցնելով Կեսարիա, ուրկէ Պոլիս (1831), ապա Եօզղատ. Կրկին Հալէպ, Քիլիս եւ Այնթապ, իսկ 16 Հոկտեմբեր 1886-ին վերջնապէս հաստատուած Պոլիս: Պահ մը Գումգաբու վարժարան բացած է «Հեթումեան» անուն որ երկու տարուեան կեանք ունեցած է, յետոյ պաշտօնավարած Թօփալեան վաճառատունը: Իր Ա. Գրուածքը՝ Կեսարիայէ Մելիքեանի «Հայրենիք»ին ղրկուած թղթակցութիւն մըն է (Սիսակ Գօչունեան), իսկ անկէ առաջ «Սնանկը» թատերախաղն անտիպ:

Այնթապ ուսանող եղած ատեն՝ դասընկերներուն հետ «Բիւրակն» անուն դպրոցական թերթ մը հրատարակած է ձեռգիր, 1 տարի: Քէյֆսիզեան Մկրտիչ կաթողիկոսի հիմնած էր Նշան Թէրզեան անուն Սեբաստացի հայերէնի ուսուցչին, որ առաջին Հայն էր երկրգործութիւնը սորվելու համար գաւառէն Եւրոպա անցնող, մինչ անոր բուն նպատակն էր յեղափոխութիւնը հասունցունելոու՝ Լօզանի մէջ: 1891-ին երբ «Մանզումէ»ի արտօնատէր Կ. Փանոսեան կաթուած ունեցաւ, մասնախումբ մը թերթին խմբագրական եւն. Ամէն հոգ յանձնեց Քասիմի, որ 500 մը հազիւ ծախուող այդ լրագրին սպառումը բարձրացուց 3500-ի, նոյն ատենի թրքաբարբառ հայթերթի մը համար մեծ բան: Բայց տխուր մատնութեամբ մը «Մանզումէ» գոցուեցաւ եւ ինք խիստ հարցաքննութիւններէ դժուարաւ պրծելով՝ անցաւ Էրէյլի: Ունճեանի հիմնած հանքածուխի ընկ. Եան վարիչ հաշուակալի պաշտօնով զոր տարի մը շարունակելէ ետք դարձաւ Պոլիս 1894-ին, մտնելով «Սապահի» խմբագրատուն՝ երբ վարիչ պաշտօնեայ:

1887-ին սկսած է կանոնաւորաբար թղթակցիլ «Նոր Գար»ի՝ Անուշաւան ծածկանունով: Նոյն ատեններուն էր որ «Արեւելք»ի մէջ գրած է «Անկլիգան եկեղեցին եւ Մկրտիչ Եպս.» յօդուածը շահեկան, յուզելով նոյն եկեղեցիին՝ Կիլիկիա հիմնուելուն պարավաները: Յետոյ ծայր տուած է Թէ ինչո՞ւներու շարքի մը (Ա.ը «թէ ինչո՞ւ չեմ ամուսնանար»), ուր ընկերային եւ ընտանեկան շատ մը հարցեր իրենց լուծումը կը գտնէին բարացուցակ զուարթախոհոճով մը որ զայնս ստորագրողին նկարագիրը կը յատկանշէ արդէն. (եթէ երբեք սակայն ստորագրութիւն կրէին անոնք. Զի շատ մը յօդուածներ անստորագիր պահելու մենամոլութիւնն ունի ցարդ): Այդ յօդուածները Նշան Պէրպէրեան խմբած էր իր Տարեցոյցներուն մէջ: Օր մը Մ. Մամուրեանի ուղղեալ անհատական նամակ մը խմբագրելուն, անկէ ստացած դրուատալից պատասխանէն քաջալերուած՝ Քասիմ սկսած է թղթակցիլ «Ա.Մամուլ»ի (իր գրած ծածկանունին կնքահայր ունենալով մեծանուն Իզմիրցին), պատկերելով Պոլսահայ ազգ. Կեանքը, որուն իբր լրացուցիչ՝ Շահնուր իր խայթհամեղ թղթակցութիւննարը կ՚երեւցունէր յաճախ: Աւելցունենք թէ ատոնց քննադատական ուղղութեան մօտեցող՝ Վաղինակ մը յաջորդեց, նոյն պարբերականին վերջին տարիներուն:

Քասիմ 1887-ին գրած է Մէզարտա պիր իզտիվաճ թրք. Թատերախաղ մը, Գաջաֆեանէ վճարուած իր առաջին երկը զոր շարած է՝ հիմայ ծանօթ գոհարավաճառ Սիսակ Աշճեան (ան ատեն գրաշար՝ Գավաֆեանի քով):

Քասիմ 1896-ին կարգուած է ոսկերիչ Կարապետ Քիւրքճեանի աղջկան՝ Օր. Արտէմի հետ եւ կնքած երջանիկ ամուսնութիւն մը զոր ցարդ կ՚երգէ՝ ի դէպս պարագայի՝ իր խմբագրականներուն մէջ:

Ջարդի տարին, ինչպէս շատ մը Հայեր՝ ինք եւս մատնուեցաւ նիւթական ձախողանքի: Այդ թուականին է որ դիմած է Թիֆլիսի Հրատարակչականին, Կեանքի տեսարաններ խորագիրով նոր ձեռագիրներ յղելով եւ պրակ գլուխ 3 ոսկի ստանալով: «Մանզումէ» երբ վերջնապէս անցաւ Յովհ. Գայսէրեանի, թերթին խմբագրութիւնը յանձնուեցաւ Քասիմի որ նոր ուժեր իր շուրջը խմբած՝ տտրուէ տարի աննախընթաց կերպով ժողովրդական դարձուց զայն, թէեւ թերթը քանիցս դադրեցուեցաւ գրաքննութենէն, եւ արտօնատէր ու խմբագրապետ բանտուեցաւ ստոր զրպարտութեանց հետեւանօք որ ընթացիկ նորոյթ էին Հին Ռէժիմին: Այդ ժողովրդականութեան նպաստեցին իր թերթօվէպերը: Նարեկի թարգմանութիւնը, Ե. Տէր Անդրէասեանի, Ժ. Շիրակացիի, Յակոբ Տէր Յակոբեանի եւ այլոց մշտատեւ աշխատակցութիւնը, մանաւանդ այն ոգին որ օրուան զանազան հարցերու շուրջ քողարկեալ քննադատութեանց շրջանը տեւած է մինչեւ Սահմանադրութեան հռչակում, որմէ յետոյ 15 Հոկտեմբեր 1908-ին, հիմնեց իր առաւօտեան թերթը «Ժամանակ» զոր ցարդ կը շարունակուի:

Երկերը Խմբագրել

  1. «Կեանքի տեսարաններ» (տպ. Թիֆլիս 1897)
  2. «Խորհրդաւոր Աղջիկը»
  3. «Տունէն ներս», 4. «Կարապետ» (վրէժխընդիրը)
  4. «Ժողովուրդին դիրքը»
  5. «Աշխարհաբար Նապեկ»

Նաեւ «Բիւզանդիոն»ի, «Մանզումէ»ի ու «Ժամանակ»ի մէջ թերթօնուած ենդհ. եւ ազգ. այլ վէպեր՝ «Բախտախնդիրը», «Ժառանգորդը», «Կնճռոտ հանգոյց մը», «Ոսկիներու ճամբուն վրայ», «Կրակին մէջէն» եւայլն:

Աղբիւրներ Խմբագրել

  • Հայ Հանրագիտակ, Հ. Մկրտիչ Վարդ. Պոտուրեան, 1938, Պուքրէշ, հատոր Գ., էջ 572:


  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. ԽուդավերդյանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
  2. Հայկական համառոտ հանրագիտարանՀայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.