Նամիպիա

Նամիպիա
Նամիպիոյ դրօշակ	Զինանշանը
;	;
Կը ներառնէ	Զամպեզի շրջան, Էրոնկօ, Հարտաբ, Գարաս, Գավանկօ արեւելեան շրջան, Գոմաս, Քունենէ, Օհանկբենա, Օմահեքէ շրջան, Օմուսաթի, Օշանա շրջան, Օշիքոթօ, Օթճոզոնճուբա եւ Արեւմտեան Քավանկօ
Պետական լեզու	անգլերէն՝ պաշտօնական լեզուն
Մայրաքաղաք	Ուինտհոգ
Օրէնսդիր մարմին	Խորհրդարան ; Վերի մարմին՝ Ազգային Խորհուրդ ; Վարի մարմին՝ Ազգային Ժողով
Երկրի ղեկավար	Նանկոլօ Էմպուպա
Կառավարութեան ղեկավար	Սարա Քուկոնկուելա
Ազգաբնակչութիւն	2 533 794 մարդ (2017)
Օրհներգ	Namibia, Land of the Brave; (Նամիպիա, քաջերու երկիրը)
Կարգախօս	"Unity, Liberty, Justice"; Միութիւն, Ազատութիւն, Արդարութիւն
Հիմնադրուած է	21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն) թ.
Արժոյթ	Նամիպիոյ տոլար (NAD)
Ազգային տօն	21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն)
Ժամային համակարգ	UTC+2 եւ Ափրիկէ/Ուիյնտհոգ
Հեռաձայնային համակարգ	+264
Համացանցի յղում	․na
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ	0,615
	gov.na

Նամիպիա (անգլ․՝Namibia), պաշտօնական անուանում՝ Նամիպիոյ Հանրապետութիւն (անգլ․՝Republic of Namibia)․ կը գտնուի Հարաւային Ափրիկէ։^[5]^[6] Հիւսիսէն սահմանակից է Անկոլային, հարաւէն՝ Զամպիոյ, արեւելքէն՝ Պոցուանային, հարաւ արեւելքէն՝ Հարաւաին Ափրիկէի Հանրապետութեան, իսկ արեւմտեան ափերը կը ջրեն Ադլանտեան Ովկիանոսին ջուրերը։ Մայրաքաղաքն է Ուինտհոգ, որ նաեւ Նամիպիոյ պետութեան մեծագոյն քաղաքն է։^[7]^[8]

Աշխարհագրական ու պատմական տեղեկութիւններ

Ենթասահարա Ափրիկէի ամենէն չոր, անջրդի երկիրն է։ Նախապատմական շրջաններէն Նամիպիա հաստատուած են Խոյգոյ (կ՛անուանուին նաեւ «հոթընթոց»), Սան (կ՛անուանուին նաեւ «պուշմեն»), Տամարա եւ Նամա (հին աղբիւրներու համաձայն՝ Նամաքուա) ժողովուրդները։ ԺԴ․ դարաշրջանին, Պանդու ժողովուրդներու արեւմտեան եւ հարաւային Ափրիկէ տարածման ընթացքին, Պանդու ժողովուրդներ Նամիպիա կը հաստատուին։^[9]^[10]

Գերմանական կայսրութիւնը 1884-ին շրջանին մէջ կը ծաւալէ իր տիրութիւնը եւ կը հիմնէ Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ գաղթօճախը։ 1904 մինչեւ 1908 գերմանական բանակը վրիժարու պատժական արշաւ մը կը ձեռնարկէ Հերերօ (Պանդու ցեղախումբ մը) եւ Նամա ժողովուրդներուն դէմ, որ հետագային կը կոչուի Ի․ դարու «Առաջին Ցեղասպանութիւն»ը։^[11]^[12]

Ազգերու Դաշնակցութեան հրամանագիրը Ափրիկէի համար․1․ British Togoland 2․ French Togoland 3․British Cameroon 4․ French Cameroon 5․ Ruanda-Urundi (հետագային Նամիպիա) 6․ Tanganyika 7․ South West Africa

1920-ին, Ա․ Համաշխարհային Պատերազմի աւարտին, Ազգերու Դաշնակցութեան (League of Nations) հրամանգիրով, շրջանը կը յանձուի Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան։ Վերջինս մինչեւ 1973, հարաւային Ափրիկէի տարածութիւններուն վրայ կ՛իշխէ ցեղապաշտական բռնատիրութեամբ (ափարթհայտ), երբ՝ Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւնը կը ճանչնայ Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէի Ժողովուրդներու Կազմակերպութիւնը (South West Africa People's Organisation (SWAPO)) իբր Նամիպիոյ ժողովուրդին պաշտօնական ներկայացուցիչը։

Հարաւ-Ափրիկեան սահմանային պատերազմի աւարտով, Նամիպիա կ՛անկախանայ 21 Մարտ 1990-ին։ Սակայն Ուոլվիս Պէյ (Walvis Bay) եւ Բենկուին կղզիները (Penguin Islands) կը մնան Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան իշխանութեան տակ մինչեւ 1994։

Նամիպիա մաս կը կազմէ Ազգերու Միացեալ Կազմապերպութեան, Հարաւային Ափրիկէի զարգացման համայնքին, Ափրիկեան Միութեան եւ Ազգերու Հասարակապետութեան։

Արեւմտեան Նամիպիոյ, Ադլանտեան Ովկիանոսի ափին եւ հարաւային Ափրիկէի Մեծ Զառիթափին միջեւ կը գտնուի Namib-Naukluft ազգային պուրակը։

Պատկերասրահ

Twyfelfontein․ Նախապատմական արձանագրութիւն ժայռերու վրայ
Նամիպիոյ Խորհրդարանի շէնքը, Ուինտհոգ
Otjiwarongo քաղաքը
Քալահարի անապատ
Ruacana ջրվէժ
Kunene գետ
Himba գիւղ
Ուինտհոգ մայրաքաղաքը
Opuwo քաղաք
Gobabis քաղաքը
Fish River Canyon՝ ձոր, Նամիպիա
Halifax կղզի, Նամիպիա
Մերքիւրի կղզի, Նամիպիա
Sperrgebiet․ վայրի կեանք․ ձիեր
վայրի կեանք․ զեպրաներ
Tsausberge
Նապիպ անապատ
Namib Naukluft Park․ աւազակոյտեր

Բնակչութիւն

Բնակչութեան 1960-2017 թուականների վիճակագրություն

Տարի	Բնակչութիւն
1960	602 545 մարդ	^[13]
1961	617 282 մարդ	^[13]
1962	632 658 մարդ	^[13]
1963	648 668 մարդ	^[13]
1964	665 297 մարդ	^[13]
1965	682 553 մարդ	^[13]
1966	700 316 մարդ	^[13]
1967	718 622 մարդ	^[13]
1968	737 802 մարդ	^[13]
1969	758 305 մարդ	^[13]
1970	780 386 մարդ	^[13]
1971	804 309 մարդ	^[13]
1972	829 806 մարդ	^[13]
1973	855 965 մարդ	^[13]

Տարի	Բնակչութիւն
1974	881 530 մարդ	^[13]
1975	905 647 մարդ	^[13]
1976	928 228 մարդ	^[13]
1977	949 734 մարդ	^[13]
1978	970 569 մարդ	^[13]
1979	991 365 մարդ	^[13]
1980	1 012 761 մարդ	^[13]
1981	1 034 446 մարդ	^[13]
1982	1 056 758 մարդ	^[13]
1983	1 081 740 մարդ	^[13]
1984	1 112 044 մարդ	^[13]
1985	1 149 389 մարդ	^[13]
1986	1 194 769 մարդ	^[13]
1987	1 247 186 մարդ	^[13]

Տարի	Բնակչութիւն
1988	1 303 879 մարդ	^[13]
1989	1 360 921 մարդ	^[13]
1990	1 415 447 մարդ	^[13]
1991	1 466 152 մարդ	^[13]
1992	1 513 689 մարդ	^[13]
1993	1 559 480 մարդ	^[13]
1994	1 605 828 մարդ	^[13]
1995	1 654 214 մարդ	^[13]
1996	1 705 309 մարդ	^[13]
1997	1 757 969 մարդ	^[13]
1998	1 809 719 մարդ	^[13]
1999	1 857 149 մարդ	^[13]
2000	1 897 953 մարդ	^[13]
2001	1 931 282 մարդ	^[13]

Տարի	Բնակչութիւն
2002	1 958 303 մարդ	^[13]
2003	1 981 237 մարդ	^[13]
2004	2 003 320 մարդ	^[13]
2005	2 027 026 մարդ	^[13]
2006	2 052 931 մարդ	^[13]
2007	2 080 700 մարդ	^[13]
2008	2 110 791 մարդ	^[13]
2009	2 143 498 մարդ	^[13]
2010	2 178 967 մարդ	^[13]
2011	2 217 618 մարդ	^[13]
2012	2 259 393 մարդ	^[13]
2013	2 303 315 մարդ	^[13]
2017	2 533 794 մարդ	^[1]

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>
↑ New Era — 1992.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1164552"></a>
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
↑ Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a>
↑ Նամիպիա․ ժողովրդագրութեան տուեալներ(անգլերէն)
↑ Նամիպիոյ վարչակարգ, Մաթիու Սոպերկ Շիւգարդ, (անգլերէն)French Politics. 3 (3): 323–351
↑ Նամիպիա, Նոյեմբեր 4, 2024(անգլերէն)
↑ CNN WORLD. Նամիպիա, դժուար անցեալէն դէպի յառաջ(անգլերէն)
↑ Նամիպիոյ թաղային կեանքը, News - National 8-12-2020
↑ WWF Ափրիկէ, Նամիպիա (անգլերէն)
↑ Նամիպիա, Պելդա Բասքալ․ Մայիս 2007
↑ Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ, Բրիտանական Հանրագիտարան, 11-4-2008(անգլերէն)
↑ ^13,00 ^13,01 ^13,02 ^13,03 ^13,04 ^13,05 ^13,06 ^13,07 ^13,08 ^13,09 ^13,10 ^13,11 ^13,12 ^13,13 ^13,14 ^13,15 ^13,16 ^13,17 ^13,18 ^13,19 ^13,20 ^13,21 ^13,22 ^13,23 ^13,24 ^13,25 ^13,26 ^13,27 ^13,28 ^13,29 ^13,30 ^13,31 ^13,32 ^13,33 ^13,34 ^13,35 ^13,36 ^13,37 ^13,38 ^13,39 ^13,40 ^13,41 ^13,42 ^13,43 ^13,44 ^13,45 ^13,46 ^13,47 ^13,48 ^13,49 ^13,50 ^13,51 ^13,52 ^13,53 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q21540096">[https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL_Համաշխարհային_բանկի_տվյալների_բազա]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q7164|Համաշխարհային_Դրամատուն]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1002697"_data-entity-id="Q1164552">[https://web.archive.org/web/20180720033359/https://www.newera.com.na/2017/08/09/national-council-passes-time-bill-in-favour-of-summer-time/_New_Era]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1992.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1164552"></a></div>-2] New Era — 1992.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1164552"></a>

[[https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa_https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-3] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q10870555"_data-entity-id="Q1185686">[https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI_Human_Development_Report]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q161718|Միավորված_ազգերի_կազմակերպության_զարգացման_ծրագիր]],_2022.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a></div>-4] Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a>

[5] Նամիպիա․ ժողովրդագրութեան տուեալներ(անգլերէն)

[6] Նամիպիոյ վարչակարգ, Մաթիու Սոպերկ Շիւգարդ, (անգլերէն)French Politics. 3 (3): 323–351

[7] Նամիպիա, Նոյեմբեր 4, 2024(անգլերէն)

[8] CNN WORLD. Նամիպիա, դժուար անցեալէն դէպի յառաջ(անգլերէն)

[9] Նամիպիոյ թաղային կեանքը, News - National 8-12-2020

[10] WWF Ափրիկէ, Նամիպիա (անգլերէն)

[11] Նամիպիա, Պելդա Բասքալ․ Մայիս 2007

[12] Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ, Բրիտանական Հանրագիտարան, 11-4-2008(անգլերէն)

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q21540096">Համաշխարհային_բանկի_տվյալների_բազա<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q7164|Համաշխարհային_Դրամատուն]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a></div>-13] 13,00 ^13,01 ^13,02 ^13,03 ^13,04 ^13,05 ^13,06 ^13,07 ^13,08 ^13,09 ^13,10 ^13,11 ^13,12 ^13,13 ^13,14 ^13,15 ^13,16 ^13,17 ^13,18 ^13,19 ^13,20 ^13,21 ^13,22 ^13,23 ^13,24 ^13,25 ^13,26 ^13,27 ^13,28 ^13,29 ^13,30 ^13,31 ^13,32 ^13,33 ^13,34 ^13,35 ^13,36 ^13,37 ^13,38 ^13,39 ^13,40 ^13,41 ^13,42 ^13,43 ^13,44 ^13,45 ^13,46 ^13,47 ^13,48 ^13,49 ^13,50 ^13,51 ^13,52 ^13,53 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21540096"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q7164"></a>

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[4]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]